تجربه محفل نشان داد،تولید برنامه قرآنی چقدر می‌تواند جذاب باشد

ابتدا عید فطر که روز «جایزه گرفتن مؤمنین» از خداوند یکتا است را به همه تبریک عرض می‌کنم. تبریک هم یعنی تقاضای افزایش برکت این روز برای آنها از خداوند منّان. شب و روز عید فطر، خیلی شب و روز پربرکتی است و اوج باران رحمت و غفران الهی است.

معصوم (ع) می‌فرماید: «إِنَّ لِلَّهِ تَعَالَی فِی کُلِّ لَیْلَةٍ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ عِنْدَ الْإِفْطَارِ سَبْعِینَ أَلْفَ أَلْفِ عَتِیقٍ مِنَ النَّارِ»؛ خداوند در هر شب از ماه مبارک رمضان، هنگام افطار ۷۰ هزار هزار شخص را که همه مستوجب آتش هستند، از آتش نجات می‌دهد. «فَإِذَا کَانَ آخِرُ لَیْلَةٍ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ»؛ شب آخر ماه رمضان که می‌شود، «أَعْتَقَ فِیهَا مِثْلَ مَا أَعْتَقَ فِی جَمِیعِهِ»؛ (وسائل الشیعه، ج ۱۰، ص ۳۱۷ بحارالانوار، ج ۹۵، ص ۱۸۷). همچنین فرمودند: «إِذَا کَانَ أَوَّلُ لَیْلَةٍ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ غَفَرَ اللَّهُ لِمَنْ شَاءَ مِنَ الْخَلْقِ فَإِذَا کَانَتِ اللَّیْلَةُ الَّتِی تَلِیهَا ضَاعَفَهُمْ فَإِذَا کَانَتِ اللَّیْلَةُ الَّتِی تَلِیهَا ضَاعَفَ کُلَّ مَا أَعْتَقَ حَتَّی آخِرَ لَیْلَةٍ فِی شَهْرِ رَمَضَانَ تُضَاعَفُ مِثْلَ مَا أَعْتَقَ فِی کُلِّ لَیْلَةٍ. (إقبال الأعمال، ج ۱، ص ۳) هر شبی دو برابر شب قبل می‌آمرزد، تا شب آخر می‌شود که دو برابر آنچه را در هر شب بخشیده و از آتش نجات داده بود نجات می‌دهد.

رمضان ماه قرآن بود. بهترین ماه خدا مخصوص بهترین کتاب عالَم است. خدا کند که بتوانیم در ادامه سال نیز ارتباط با این حقیقت زنده و پویا را ادامه دهیم. در این یک ماه توفیق داشتیم که با برنامه محفل، اتصالی به این کتاب پربرکت داشته باشیم. انشا الله این اتصال به قرآن برای ما ادامه داشته باشد و پیش برود.

عموماً برنامه‌ها یا کتاب‌ها وقتی عمیق و با مخاطب افرادِ باسوادند، دیگر نمی‌توانند برای عموم مردم جذاب باشند. سخت حرف می‌زنند و حرفِ سخت می‌زنند. یا سواد دارند، ولی دیگر هنر ندارند. یا هنر دارند، عمق ندارند. یا هر دو را که جمع می‌کنند می‌شوند یک سبک غیر جذابِ روشنفکر پسند. اما همین در قرآن یک نقطه اعجاب آور است. ظاهرُهُ انیق و باطنه عمیق. هرچه لایه بر می‌داری و عمیق می‌شوی، باز عمقش بیشتر است. در عین حال که شیرینیِ ظاهر را نگه داشته، آن هم در حدّ اعلا؛ مفسرین را به حیرت آورده. در عین حال که عالمان نظری در او غرقند، در متن زندگی فردی حرف دارد. در عین حال، متن زندگی اجتماعی را پر می‌کند، ابعاد بین المللی دارد. در هنر هم نه اینکه فقط هنر را رعایت کرده باشد، اصلاً هنرها در متن این کتاب شکل گرفته است. بلاغت را با قرآن شکل دادند و در دامن قرآن پرورش یافت. صوت و لحن و هنرهای قرائت به همچنین. حتی رسم الخط و خطاطی‌های هنریِ عربی و پارسی، همه در سایه قرآن شکل گرفت و به اینجا رسید.

برنامه محفل بر مبنای چنین کتابی بود و این تجربه نشان داد برنامه ساختن بر محوریت قرآن چقدر می‌تواند جذاب و در عین حال مفید از آب در بیاید. عموماً در برنامه سازی تصور پنهان در ذهن‌ها این است که برنامه جذاب، مثلاً باید یک کمِدی بی‌مایه باشد. از طرف دیگر هم برنامه بر مبنای قرآن، برنامه خالی از ایده و غیر جذابی خواهد شد. البته تلاش‌هایی پیش از این در شبکه قرآن برای ساخت برنامه جذاب بر مبنای قرآن شده بود. ولی به هرحال این تصور عمومی وجود داشت. محفل تلاشی بود که به نظرم توانست این تصور اشتباه را به هم بزند، و مایه‌ای از معدن جذابیت بودن قرآن را نشان دهد.

تلاش دوستان ما در سازمان رسانه‌ای سپهر و سازمان دارالقرآن الکریم در پیگیری‌هایی که صورت می‌دهند همین است تا نشان دهیم «جذابیت» در عین «محتوای عمیق»؛ و عمقِ «محتوا» در عین «کاربردی بودنِ» آن قابل جمع است به شرطی که «محوریت قرآن» اتفاق بیافتد. محفل، قدمی اولیه در این مسیر بی انتها بود و امید داریم که قدم‌های بعدی پس از این به توفیق الهی برداشته شوند.

معلوم شد اگر قرآن بیاید وسط، از برنامه استقبال می‌شود و بر جذابیتش خواهد افزود. به شرط اینکه شیرینی ظاهر و عمق محتوا، هر دو در یک برنامه ترکیب شود و این ترکیبِ در هم تنیده را بتواند از خودِ قرآن جلوه دهد و در برنامه ساخته شده بر اساس آن منعکس کند.

اساساً قرآن کتاب زندگی است. به اندازه زندگی هم ابعاد مختلفِ در هم تنیده دارد، و با همه این ابعاد ارتباط می‌گیرد. قرار است همین مشکلات زندگیِ واقعی ماها را حل کند. قرار است شفا باشد، شفای واقعی. گاهی ما فکر می‌کنیم قرآن همین بدیهیاتی که می‌دانیم را می‌گوید. قرار نیست چیزی از بودن در محضر قرآن گیرمان بیاید. درحالی که اصلاً اینگونه نیست. هم لطافت قلب، هم درس‌ها و عبرت‌های مورد نیاز در زندگی، هم علم و عمل، هم فرح قلبی و هنری و اخلاقی همه در قرآن هست، به صورت واقعی هم هست و نه فقط در شعار.

اکنون نوبت آن است که این را بتوانیم به مخاطبانمان نشان دهیم. مؤمنان باید خسته که شدند، دل‌گرفته که شدند، مشکلی که در زندگی شأن هست و گیر کردند، بیایند پای قرآن بنشینند. تلاشمان بر این است که در گام بعد، بتوانیم چنین چیزی را محقق کنیم یا حداقل بتوانیم به همه مردم نشان دهیم که می‌شود اینگونه بود.

نه تنها مردم، که سیاستگذار و مسئول وقتی به مشکلی در اداره جامعه ایمانی بر می‌خورد باید بتواند از قرآن تغذیه شود. راه حل پیدا کند و مسیر خدا را به پیش ببرد. قرآن مسیر جامعه ایمانی را از بعثت رهبر الهی و «انقلاب اسلامی» تا نقطه پیروزی آن و سپس تا جهانگیریِ مکتب که در وصایای نبی اکرم ص منعکس است، رصد کرده است و در همه این مقاطع مواد مورد نیاز جامعه را در زندگی فردی و اجتماعیِ آن ارائه داده است. به گونه‌ای هم ارائه داده که به درد مخاطبش یعنی همین ما انسان‌ها بخورد. حیف نیست که ما از آن بی بهره باشیم؟ رسانه یعنی همین که این معدن موجود را به مخاطبینش برساند.

ضمن تشکر از همه دست اندرکاران برداشتن این گام از مسیر، سازمان دارالقرآن الکریم به شدت در فکر این هست که برای ادامه چه باید کرد و کدام گام‌ها را باید به ترتیب برداشت. همه ما به قرآن مدیونیم، هرچه بیشتر تلاش کنیم ذره‌ای از این دین و از این بدهی حاصل از کم کاری نسبت به قرآن را بتوانیم ادا کنیم. رسول خدا ص در قیامت شکایت می‌کند که وَ قالَ الرَّسُولُ یا رَبِّ إِنَّ قَوْمِی اتَّخَذُوا هذَا الْقُرْآنَ مَهْجُوراً (۳۰ فرقان). حداقل رویمان بشود جلوی رسول خدا ص سر بلند کنیم، با اذعان به همه کم کاری‌ها حداقل خدمتی به قرآن داشته باشیم که ارائه کنیم. حداقل بگوییم در این مسیر تلاشی کرده ایم، می‌خواستیم از شکایت شما کم کنیم ولو نتوانستیم.

خودِ انسان هم که به قرآن فکر می‌کند حسرت می‌خورد که چرا ما مؤمنان این قدر از چنین معدنِ به درد بخوری استفاده نمی‌کنیم. چیزی که می‌تواند زندگی‌های ما را متحول کند. به ما یاد بدهد چه کنیم تا مشکلاتمان حل شود یا به مشکلاتی که دچاریم دچار نشویم

لذا تلاش دارالقرآن این است که زندگی‌های ما به این کتاب زندگی گره بخورد. با حفظ در هم تنیدگیِ همه بخش‌های هنری و ظاهری و باطنی و محتوایی و کاربردی که در قرآن هم به صورت در هم تنیده وجود دارد. در این مسیر تلاش داریم در ادامه برنامه‌های رسانه‌ای، ظرفیت خانه‌ها و مؤسسات و فعالان قرآنی سرتاسر کشور را به این جریان گره بزنیم. این حرکت تبدیل به پویش‌های متعدد و متنوع شود که خنکای ظرافت و عمق قرآن را به تشنگان این زندگی سخت و پیچیده کنونی بچشاند. در همین راستا از تمام فعالان و دغدغه مندان عرصه‌ی قرآن کشور دعوت می‌کنیم ما را در ادامه‌ی این مسیر با نظرات و کمک‌های خود یاری نمایند.

در ادامه این پویش‌ها، تحرکات عملیاتی هم در عمل و اجرای قرآن باید اتفاق بیافتد. مثلاً بسیاری از آیات صریحاً اجرایی قرآن هست که بین مردم و حاکمان ما مهجور است. بسیاری از رسوم، دستورات و فرامین الهی. مثلاً فرض کنید اینکه در تقسیم کردن ارث، قسمتی را هم از این مال که خدا به شما رسانده به مستمندان بدهید وَ إِذا حَضَرَ الْقِسْمَةَ أُولُوا الْقُرْبی‏ وَ الْیَتامی‏ وَ الْمَساکینُ فَارْزُقُوهُمْ مِنْهُ وَ قُولُوا لَهُمْ قَوْلاً مَعْرُوفاً (۸) وَ لْیَخْشَ الَّذینَ لَوْ تَرَکُوا مِنْ خَلْفِهِمْ ذُرِّیَّةً ضِعافاً خافُوا عَلَیْهِمْ فَلْیَتَّقُوا اللَّهَ وَ لْیَقُولُوا قَوْلاً سَدیداً (۹ نساء). یا مثلاً اینکه اموال اضافه هر خانه‌ای که مورد استفاده نیست، برای نیازمندان به آن در گردش بیافتد. الکی آن را نگه ندارند که برای خودشان هم اسباب زحمت شود. این را خداوند با توبیخ شدید همین نمازخوان هایی که از اعطای این اموال امتناع می‌کنند بیان می‌فرماید که همه شنیده ایم: وَ یَمْنَعُونَ الْماعُونَ (۷ ماعون). اینها به شدت جا دارد که تبدیل به پویش شود، احیا شود و آثار خودش را در اجتماع نشان دهد. مجری اینها همین خود ما مردم هستیم.

حقیقتاً امید داریم که قرآن و اهل بیت (ع) به این حرکت‌ها برکتی دهند، تا این اتفاق عظیم به هر میزانی که ممکن است بیافتد. ان شاء الله به فضل الهی، تا جایی که می‌توانیم به این مسیر ادامه خواهیم داد و به صحت و عظمت آن ایمان داریم، که متصل به وحی الهی و سخنانِ «خودِ خدا» برای ما انسان هاست.