۰۳ آذر ۱۴۰۳ ۲۲ جمادی الاول ۱۴۴۶ - ۳۲ : ۲۰
چه كسي نخستين باربراي كعبه پلكان ساخت؟
در بازسازي كعبه ۵ سال پيش از بعثت، با هدف ايجاد مانع در برابر ورود سيل و همچنين پيشگيري از ورود افراد بدون اجازه متوليان كعبه، در كعبه به بالا‌تر از سطح زمين انتقال يافت. اين كار به پيشنهاد ابوحذيفه بن مغيره مخزومي انجام شد.
عقیق: تا
پيش از بازسازي كعبه پنج سال پيش از بعثت، در ورودي خانه كعبه هم‌سطح با زمين بود.
در اين بازسازي، نخستين بار با هدف ايجاد مانع براي ورود سيل و نيز پيشگيري از
ورود افراد بدون اجازه متوليان كعبه، اين در به بالا‌تر از سطح زمين انتقال يافت.
به گزارشي، ابوحذيفة بن مغيره مخزومي پيشنهاد بالا بردن در و ساخت نردبان ورودي را
در اين بازسازي مطرح كرد. از آن پس، واردشوندگان به كعبه، كفش‌هاي خود را مي‌كندند
و زير نردبان ورودي قرار مي‌دادند. در فتح مكه (۱۰ق.) پيامبر(ص) بر پلكان كعبه
ايستاد و خطبه مشهورش را قرائت فرمود. نيز در گزارشي، از صعود ابوذر، صحابي مشهور
پيامبر، بر نردبان كعبه و تكيه بر باب الكعبه و نقل حديثي در فضيلت‌هاي اهل بيت:
ياد شده است.
از آن پس، پلكان و نردبان خارجي بار‌ها تعمير، بازسازي و
تعويض شد و گزارشگران در دوره‌هاي گوناگون به وصف آن پرداخته‌اند. به گزارش ازرقي
(م. پس از ۲۴۱ق.)
اين پلكان از چوب ساج و به طول ۵/۸ ذرع (كمي بيش از ۴ متر) و پهناي ۵/۳ ذرع (نزديك به ۲ متر) و داراي ۱۳ پله بوده است. در سده پنجم
ق. پهناي نردبان به حدي بوده كه ۱۰ تن هم‌زمان مي‌توانستند از آن استفاده كنند.
ورود به درون كعبه در روزهاي خاص براي همگان امكان داشت. پس از انتقال نردبان به
نزديكي باب الكعبه، مردم به درون كعبه رفته، نماز مي‌خواندند.
نردبان كعبه در سده ششم ق. همچون منبري بزرگ با نُه پله وصف
شده كه بر پايه‌هايي چوبين سوار بود و از چهار چرخ براي سهولت در جابه‌جايي بهره
مي‌برد. در هنگام نياز، اين نردبان به نزديكي باب الكعبه انتقال مي‌يافت و بالا‌ترين
پله با آستانه در مماس مي‌شد.
از اين دوره تا سده هشتم ق. گزارشي در باره پلكان خارجي
نيافتيم. در سال ۷۶۶ق.
به دستور سلطان مملوكي مصر، شعبان بن حسين (حك: ۷۶۴-۷۷۸ق.) نردباني تازه نيز
براي كعبه ساخته شد. اين نردبان همچون پلكان سده ششم ق. چهار پايه‌اي منبر‌مانند
بود كه هنگام ورود به درون كعبه به نزديك باب الكعبه منتقل مي‌شد. در سال ۸۱۴ق. برخي از قسمت‌هاي چوبي
اين پلكان تعمير شد.
به سال ۸۱۸ق. سيف الدين شيخ محمودي،
مشهور به مؤيد چركسي (حك: ۸۱۵-۸۲۴ق.)
منبر و نردباني براي كعبه فرستاد كه در موسم حج همان سال جايگزين منبر و نردبان
پيشين شدند. بر اين اساس، گزارش مربوط به ارسال نردباني براي كعبه به سال ۸۱۷ق. به دست سيف الدين شيخو
سلطان مصر صحيح به نظر نمي‌رسد.
در گزارشي مربوط به سال ۱۰۴۰ق. در دوران عثماني
آمده است كه پلكان خارجي كعبه با طول تقريبي چهار متر داراي هفت پله از چوب صنوبر
بود كه ورق‌هاي مسي و آهني داشت. اين پلكان بر چهار چرخ مسي سوار بوده است.
در سال ۱۰۹۷ق. احمد پاشا، حكمران عثماني جده و شيخ
حرم، پلكان كعبه را تعويض كرد و براي آن نرده‌اي قرار داد. اين پلكان نخستين بار
در ۱۶
رمضان همان سال بهره‌برداري شد. كردي (م. ۱۴۰۰ق.) در باره ارسال
پلكان‌هايي از سوي حاكمان و بزرگان هند براي كعبه در سده‌هاي ۱۲ و ۱۳ق. آورده است: حسين حميدان
هندي، از حاكمان محلي هند، پلكاني براي كعبه فرستاد كه به سال ۱۱۱۶ق. به جده رسيد. با
خودداري سليمان پاشا، حكمران جده، از پذيرش آن، اين نردبان تا سال ۱۱۲۷ق. در جده ماند. در
اين سال، محمد پاشا، حكمران جده، آن را خريد و به كعبه فرستاد. در روز پنجشنبه ۱۴ جمادي الثاني همان سال،
اين نردبان جايگزين پلكان پيشين شد. چهار روز بعد، شريف مكه به بهانه دريافت نكردن
مجوز از دولت عثماني، پلكان تازه را برداشت و آن را به خانه شيخ عبدالقادر شيبي،
پرده‌دار كعبه، فرستاد. در پي دريافت اجازه از دربار عثماني و پس از رنگ‌آميزي و
تزئين، از اين پلكان بهره‌برداري شد. محمد منورخان هندي نيز به سال ۱۲۴۰ق. پلكاني ۱۱پله‌اي از چوب ساج به ارتفاع
دو متر و با دو متر پهنا و پنج متر طول براي كعبه فرستاد. اين پلكان تا اواخر سده ۱۴ق. در مسجدالحرام كنار ديوار
برابر زمزم بود و هنگام درون شدن به كعبه استفاده مي‌شد. اين پلكان كه ويژه مردان
بود، چندين بار تعمير شد. در گوشه‌اي از آن، نام فرستنده و تاريخ ارسال آن به كعبه
نقش بسته بود. در سال ۱۳۰۰ق.
كلب عليخان، نايب السلطنه رامپور از شهرهاي هند بين دهلي و حيدر آباد، پلكاني براي
كعبه فرستاد كه ۱۴
پله داشت و در پي دريافت اجازه از دولت عثماني، بهره‌برداري شد. اين پلكان با ورق‌هاي
نقره‌اي به ارزش ۸۵۳۶۴
روپيه تزئين شده بود. به علت تزئينات بيش از حد، به صلاحديد دانشوران، از اين
نردبان براي ورود بانوان به درون كعبه استفاده مي‌شد. اين نردبان تا مدتي بدون استفاده
رها شده بود. بعد‌ها بني‌شيبه، كليدداران كعبه، نقره‌ها و چوب‌هاي آن را تصرف
كردند و اثري از آن باقي نماند.
به سال ۱۳۷۵ق. به دستور ملك سعود بن عبدالعزيز (حك: ۱۳۷۳-۱۳۸۴ق.)
ساخت پلكاني براي كعبه آغاز شد. اين پلكان ۱۱ پله-اي با بهره‌گيري از چوب‌هاي
قوي و روكش‌هاي نقره‌اي مزين به نقش و نگار عربي طلايي رنگ، در كارگاهي در مصر
ساخته شد. اين نردبان در روز چهارشنبه پنجم ذي‌حجه سال ۱۳۷۶ق. به كعبه رسيد. روز
بعد، ملك سعود با همراهي گروهي از سران كشورهاي اسلامي حاضر در مراسم حج، براي شست‌وشوي
درون كعبه آن را افتتاح كردند.
كردي در وصف نردبان خارجي كعبه، به دو‌گونه نردبان در
دوران خود اشاره دارد. گونه اول، نردباني كوچك بود كه تنها يك تن مي‌توانست از آن
بالا رود. گونه دوم، پلكاني متحرك و عريض بود كه چند نفر از آن بالا مي‌رفتند. از
اين گونه دوم، دو عدد كنار چاه زمزم نگهداري مي‌شد و در صورت نياز به كنار كعبه
انتقال مي‌يافت.
با توجه به متحرك بودن پلكان خارجي، از آن در مواردي چون
شست‌وشوي كعبه، نصب پرده آن، ورود منصب‌داران سعودي و ميهمانان ويژه براي
نمازگزاردن، و مراسم مربوط به تعميرات و گسترش‌هاي حرم استفاده مي‌شود. به گفته
كردي، ورود به كعبه در طول سال به ندرت به بيش از ۱۵ مورد مي‌رسيد.
211008
گزارش خطا
