پاسخ به یک پرسش درباره "شفاعت"

اگر شافعین از سرِ رحمت و محبت به انسان‏ها، آن‏ها را مورد شفاعت خود قرار می‏دهند، مگر خداوند از رحمت و محبت بیشتری نسبت به بندگانش برخوردار نیست؟

عقیق: پاسخ به سؤالات و شبهات موجود در جامعه از وظایف مراکز حوزوی و دینی است که این خبرگزاری در شماره های گوناگون به ارائه برخی از پرسش ها و شبهات و پاسخ های آن، برگرفته از «مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه علمیه قم» خواهد پرداخت.

سؤال

پاسخ

مسئله رحمت الهی، نه تنها با شفاعت اولیاء ناسازگار نیست، بلکه شفاعت خود جلوه‏ای از رحمت بیکران خداوندی است[۱].

برخلاف میانجی گری‏های دنیوی که سلسله جنبان آن‏ها، شخص خطاکار است، در مسأله شفاعت، این خداوند است که از سر عطوفت، گروهی از اولیای برگزیده خود را به دستگیری از واماندگان فرا می‏خواند، نه آن‏که گناهکاران، از پیش خود گروهی را به مدد بطلبند[۲].

«یومئذ لا تنفع الشفاعه الامن اذن له الرحمن و رضی له قولاً»[۳] در آن روز شفاعت سودی ندارد، مگر برای کسی که خداوند رحمان به او اجازه دهد و از سخن او خشنود باشد.

نکته درخور توجه آن است که رحمت و مغفرت اخروی، همچون فیض‏های دنیوی، نظام مند بوده و دارای قوانین ویژه‏ای است. از این رو، همچنان‏که وحی الهی در این دنیا بی واسطه صورت نمی‏گیرد و همگان را توانِ آن نیست که به صورت مستقیم از این فیض الهی بهره‏مند گردند، رحمت و مغفرت اخروی نیز به صورت شفاعت جلوه‏گر می‏شود و هر کس به قدر شایستگی از آن بهره می‏برد[۴]. بنابراین می‏توان گفت:

«شفاعت، همان مغفرت الهی است که وقتی به خداوند - که منبع و صاحب خیرها و رحمت‏ها است - نسبت داده می‏شود، با نام «مغفرت» خوانده می‏شود و هنگامی که به وسائط و مجاری رحمت‏منسوب می‏گردد، نام «شفاعت» به خود می‏گیرد»[۵].

افزون بر این، برخورداری بندگانِ برگزیده خداوند از مقام شفاعت، نوعی تکریم و گرامیداشت آنان به حساب می‏آید[۶] و گنهکاران را به برقراری رابطه‏ای معنوی با آنان ترغیب می‏نماید.

سخن را با بیان حدیثی از پیامبر گرامی اسلام‏صلی الله علیه وآله، که در منابع اهل سنت آمده است، به پایان می‏بریم. بر اساس این حدیث، رحمت بیکران الهی به حدّی است که پس از آن‏که پیامبران و فرشتگان و مؤمنان، به شفاعت پرداختند و هر یک به تناسب مقام خود، افرادی از گناهکاران را از عذاب رهانیدند، این خطاب الهی به گوش می‏رسد: «هنوز شفاعت من برجا است»[۷]. بنا بر این مسئله رحمت الهی، نه تنها با شفاعت اولیاء نا سازگار نیست ،بلکه شفاعت آنان خود جلوه از رحمت بیکران خداوندی است.

معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:

۱. پیام قرآن، ناصر مکارم شیرازی، قم، مدرسة الامام امیرالمؤمنین، ۱۳۷۰ ش، ج ۶، ص ۵۰۵ - ۵۴۴.

۲. تفسیر المیزان، علامه طباطبایی، ترجمه محمدباقر موسوی همدانی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، دهم، ۱۳۷۷ ش، ج ۱، ص۲۳۴-۲۸۳.

۳. تفسیر نمونه، زیر نظر ناصر مکارم شیرازی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، نوزدهم، ۱۳۶۳ ش، ج ۱، ص۲۲۳-۲۴۶.

۴. تفسیر نور، محسن قرائتی، قم، موسسه در راه حق، ۱۳۷۴ ش، ج ۱، ص ۱۲۷ - ۱۲۹.

۵. شفاعت، قاسم اسلامی بی جا: بی نا، بی تا.

۶. عدل الهی، مرتضی مطهری، تهران، صدرا، دوم، ۱۳۶۱ ش، ص ۲۵۷ - ۲۸۶.

۷. کشف الاسرار، امام خمینی بی جا، بی نا، بی تا، ص ۷۷ - ۸۳.

۸. منشور جاوید، جعفر سبحانی قم، دارالقران الکریم، ۱۳۶۹ ش، ج ۸، ص ۳ - ۲۱۰.

۹. میزان الحکمه، محمد محمدی ری شهری، ترجمه حمیدرضا شیخی، قم، دارالحدیث، ۱۳۷۷ ش، ج ۶، ص ۲۷۸۴-۲۷۹۹.

پی نوشت ها:

[۱] . طباطبایی، سید محمد حسین، تفسیر المیزان، ج ۱، ص ۲۴۲ - ۲۴۴.