چرا قبله مسلمانان از بیت المقدس به کعبه تغییر پیدا کرد؟

عقیق:حضرت آیت الله مکارم شیرازی در کتاب پاسخ به پرسش‌های مذهبی به سؤالی پیرامون تغییر قبله مسلمانان پاسخ دادند که بدین شرح است:

سوال: می‌دانیم که در زمان پیامبر اسلام مدّتی بیت المقدّس قبله مسلمانان بود. چه عواملی باعث شد قبله مزبور تبدیل به کعبه گردد؟

پاسخ: بطوری که از آیات قرآن استفاده می‌شود قبله مسلمانان در حقیقت همان کعبه (بیت الله الحرام) بوده است و بیت المقدّس به سبب جهاتی که ذکر خواهد شد، به عنوان یک «قبله موقّتی» برای مسلمانان قرار داده شده بود. آیه «قَدْ نَرَی تَقَلُّبَ وَجْهِکَ فِی السَّمَاءِ فَلَنُوَّلیَنَّکَ قِبْلَة تَرْضَاهَا…؛ نگاه‌های انتظارآمیز تو را به سوی آسمان (برای تعیین قبله نهایی) می‌بینیم! اکنون تو را به سوی قبله ای که از آن خشنود باشی، باز می‌گردانیم…» (۱) گواه بر این است که پیغمبر از گفتگوهای یهود در مورد قبله بیت المقدّس ناراحت بود و پیوسته انتظار می‌کشید که مدّت این قبله موقّتی پایان پذیرد و قبله ابدی مسلمانان از طرف خداوند بزرگ اعلام گردد.

امّا اینکه چرا از ابتدا قبله همیشگی یعنی «کعبه» به مسلمانان معرفی نشد، بلکه مأمور شدند مدّتی به طرف بیت المقدّس نماز بخوانند بطوری که از آیه «… وَمَا جَعَلْنَا الْقِبْلَةَ الَّتِی کُنْتَ عَلَیْهَا اِلاَّ لِنَعْلَمَ مَنْ یَتَّبِعُ الرَّسُولَ مِمَّنْ یَنْقَلِبُ عَلَی عَقَبَیْهِ…؛ و ما آن قبله ای را که قبلاً بر آن بودی، تنها برای این قرار دادیم که افرادی که از پیامبر پیروی می‌کنند، از آنها که به جاهلیت باز می‌گردند مشخص شوند…» (۲) استفاده می‌شود که این موضوع صرفاً به منظور تربیت مسلمانان بوده و برای پرورش روح اطاعت در افراد تازه مسلمان و پیشرفت هدف مقدّس اسلام صورت گرفته است.

اعراب حجاز مخصوصاً اهل مکّه علاقه زیادی به سرزمین خود داشتند، لذا در آغاز کار لازم بود برخلاف تمایل نفسانی و تعصّبات محلّی، کعبه را برای مدّتی رها کنند و به طرف بیت المقدّس نماز بگزارند تا تعصّب ها در آنها کشته شود و روح اطاعت و فرمانبرداری در آنها تحکیم گردد.

علاوه بر این، مسلمانان باید برای مدّتی به طرف بیت المقدّس - مرکز قدرت و پایتخت یهود - توجّه کنند و عبرت بگیرند؛ بیت المقدّس موزه عبرت جهان و جایگاه عزّت و ذلّت بنی اسرائیل است. در بیت المقدّس علل انحطاط و ترّقی این قوم مشهود است. بنی اسرائیل با ذلّت از مصر به آنجا آمدند و با جهاد و فداکاری به عزّت رسیده اند و سپس در اثر پشت پا زدن به دستورات خدا در سراشیبی سقوط قرار گرفتند. زندگی آنها برای مسلمانانی که تازه وارد این دین مقدّس شده بودند درس عبرتی محسوب می‌شد. مسلمانان باید بدانند که اگر خانه کعبه قبله همیشگی آنها قرار داده شده نه به خاطر این است که یک مرکز محلّی و نژادی برای آنها محسوب می‌شود، بلکه از این نظر است که قدیمی ترین مرکز توحید و خداشناسی بوده و به دست قهرمان بزرگ توحید بنا و تعمیر شده است.

پی نوشت‌ها:

۱. سوره بقره، آیه ۱۴۴.

۲. سوره بقره، آیه ۱۴۳.