گریه؛ یعنی نقش من و تو در فاجعه کربلا

برای بررسی اسرار، فلسفه و معانی عزاداری حضرت ابا عبدالله (ع) و تفاوت آن با سایر مناسک اسلامی، گفتگویی با آیت الله سیدمحمد قائم مقامی، استاد درس خارج فقه حوزه علمیه داشتم که شرح آن، از نظرتان می گذرد.

سوگواری سیدالشهدا (ع)، اعظمِ قربات الهی است

آیت الله قائم مقامی، سوگواری امام حسین (ع) را دارای فلسفه های بسیاری دانست که باید محققین و اهل معرفت درباره آن تامل کنند و هر مقدار، پژوهش شده است، نیازمند بررسی بیشتر است، گفت: این سوگواری، اعظم قربات الهی و از جمله مناسک متن و اصل دین است؛ همانطور که حج از مناسک اصلی می باشد. هرچند عده ای مانند رییس سازمان اوقاف مصر به دلیل عدمِ درک اهمیت و ارزش آن، حکم به تعطیلی مجالس و محافل حسینی مانندِ مسجد راس الحسین می دهند.

وی با بیان اینکه دین، دو رکن صامت و ناطق (تاویلی و تنزیلی) دارد، افزود: مراد از تنزیلی این است که، قرآن و تمام دستورات و احکام شرعی را خداوند، نازل کرده است؛ و تاویلی یعنی آنچه رکن تنزیلی را معنا می بخشد و تفسیر می کند. بنابراین انسانی که از جنس تنزیلی است، می تواند قرآن را معنا و اجرا کند. به همین ترتیب در موضوع مناسک نیز دو رکن صامت و ناطق صدق می کند؛ مانند حج که دستورات آن از جانب خداوند بیان شده است.

معنای کعبه را در کربلا می توان یافت

استاد درس خارج با اشاره به اینکه، کعبه حقیقی تازل شده از خداوند است که باید انسانی از جنس تنزیلی آن را معنا کند، ادامه داد: معنای کعبه را در کربلا و مقبره حضرت سیدالشهدا (ع) می توان یافت؛ زیرا کعبه آمد تا شخصیت هایی مانند ابا عبدالله و امیرالمومنین بیایند. در کعبه ندای پروردگار؛ و در کربلا، نجف و سایر قبور ائمه، بلا تجلی دارد.

وی خاطرنشان کرد: عارضه واقع شده در جهان اسلام یعنی شهادت امام معصوم (ع) و عدم اجابت دعوت عمومی ایشان، دلیلی برای سوگواری حسینی است. به بیان دیگر حال که انسان (در وجه غالب و نه در وجه مطلق) دچار مصیبت شد باید در دسته جات سینه زنی و زنجیرزنی شرکت کند.

سوگواری حسینی، عِدل مناسک حج است

آیت الله قائم مقامی، سوگواری حسینی را معناکننده و عدل مناسک حج دانست و گفت: اگر انسان ها به ندای الهی در غدیر لبیک می گفتند، سیر وقایع گونه دیگری می شد و به تعبیر حکما، زمان و زمین دیگری وجود می داشت. بنابراین مناسک معناکننده مناسک اول مانند حج، تغییر می کرد. حال که انسان، ندای الهی را اجابت نکرد برای جبران مافات راهی جز عزاداری ندارد؛ بنابراین یکی از معانی سوگواری، تلاش برای جبران مافات است زیرا مصیبت عظیمی روی داد.

وی سوگواری را به معنای وقوف و آگاهی به مصیبت دانست زیرا با شهادت امام حسین (ع)، ضربه و لطمه ای مهم بر ارکان وجود وارد شده است و هستی مصیبت زده شد، افزود: طایفه ای بر این مصیبت واقف می شوند، بنابراین سوگواری می کنند اما طایفه ای واقف نمی شوند که مصیبت زده اصلی اند. از این رو مشخص می شود علامت وقوف به مصیبت، سوگواری است و به همین دلیل، عزاداری سیدالشهدا (ع) را اعظم قربات نامیده اند.

گریه؛ یعنی نقش من و تو در فاجعه کربلا

استاد درس خارج ادامه داد: گریه یعنی اعلام کردن اینکه "من به عنوان یک انسان در پدیدآمدن فاجعه کربلا سهیم بودم، دیگر نمی خواهم سهیم شوم و قصد جبران مافات دارم". به این ترتیب، هنگامی که انسان عاشورا را یاد می کند برای جبران، تلاش و توبه می کند و اینها یکی از اسرار سوگواری است. البته اگر کسی به این درک نرسید که نقشی در این فاجعه داشته است، به معرفت نخواهد رسید.

وی با بیان اینکه گریه، مطالبه قدرتی است که خداوند طبق کلامش در قرآن برای وارث امام حسین (ع) قرار داده است، خاطرنشان کرد: کاهش مصیبت جهانی از اثرات گریه و سوگواری است. زیرا انسان با این رفتار برای بازگرداندن جهان به حالت اولیه تلاش می کند.

آیت الله قائم مقامی در پایان گفت: سوگواری اثرات شگفت آمیز بسیاری دارد: عِدل و معناکننده حج، زمینه سازی برای توبه و جبران مافات است.