دنیا طلبی مردم کوفه آنان را از تکلیف مداری باز داشت/ کوفیان را بشناسیم تا خطاهای آنان را تکرار نکنیم

عقیق: حجت الاسلام و المسلمین علوی تهرانی در جلسات هفتگی خود در مسجد امیر (ع) چندیست به موضوع جریان‌شناسی مردم کوفه پرداخته و جامعه کوفه در زمان‌های مختلف را مورد بررسی قرار داده است. وی در ادامه بحث کوفه شناسی به ویژگی مردم کوفه که باعث شد در ماجرای عاشورا و شهادت امام حسین (ع) پای عهد خود را حضرت نایستند اشاره کرد.

وی به لزوم شناخت درست و مشابهت‌های رفتاری مردم زمان ما با کوفیان پرداخت و این موضوع را زمینه دوری از انحرافات دانست و بیان داشت: مشابهت‌ها باید سنجیده شود تا تکرار رفتاری اتفاق نیفتد و بلایی که از ناحیه مردم کوفه به سیدالشهدا رسید از جانب ما به حضرت حجت نرسد. امام عصر (عج) زمانی ظهور می‌کند که یاد ایشان از بین رفته باشد و کسانی حضرت را از یاد می‌برند که به امامت ایشان معتقد هستند. باید جلوی این فرآیند را گرفت. از کجا؟ از منطقه سوق‌الجیشی کوفه.
باید مانع از فراموشی یاد امام زمان شد.

خویشاوند گرایی علت شکست در صفین

وی در خصوص ویژگی‌های شهر کوفه تصریح کرد: پراکندگی چهارگانه در کوفه شهری را پدید آورد که حماسه‌ای مانند جنگ جمل را خلق کردند. آرایش لشکر امیرالمؤمنین (ع) در جمل از هشت دسته شکل گرفته بود، یک دسته از حجاز و هفت دسته دیگر از کوفه آمده بودند. امام قبل از آغاز جنگ برای مردم کوفه خطبه خواندند: شما از گرامی‌ترین مسلمانان هستید و من شما را انتخاب کردم چون جان خود را در اختیار من قرار دادید. اما همین کوفیان در صفین باعث شکست لشکر شدند. آرایش جنگی امیرالمؤمنین (ع) با بیست و پنج گروه از قبایل کوفه بود. در صفین کوفه در تقابل با شام بود و بخشی از یک قبیله در کنار امیرالمؤمنین (ع) و بخش دیگر در کنار معاویه بودند. تبعات منفی قبیله‌گرایی در همین جا بروز کرد که لشکریان امیرالمؤمنین (ع) وقتی می‌دیدند خویشاوند آن‌ها در طرف مقابل است تمایلی برای ادامه جنگ نشان نمی‌دادند. لذا خوارج موفق شدند که حکمیت را تحمیل کنند.

مردم کوفه غیر قابل پیش‌بینی بودند

حجت الاسلام و المسلمین علوی تهرانی با اشاره به اینکه فاصله بین جمل و صفین یک سال است افزود: اختلاف در رفتار به‌واسطه ویژگی‌های مثبت و منفی است که در این مردم وجود دارد. لذا در هر شرایطی یکسری از این ویژگی‌ها بروز پیدا می‌کند. قبل از یک حادثه نمی‌توان حدس زد که مردم کوفه چه واکنشی از خود نشان خواهند داد. حادثه که اتفاق می‌افتاد تازه موضع آن‌ها مشخص می‌شد و به همین دلیل است که امام حسین (ع) کوفه را انتخاب می‌کند چرا که از قبل مشخص نبود مردم کوفه چه برخوردی با ایشان خواهند کرد.

وی با برشمردن دیگر ویژگی‌های مردم کوفه گفت: دنیاطلبی ویژگی دیگر مردم کوفه است. در جریان کشورگشایی و فتوحات کودتاگران سقیفه، غنائمی به دست می‌آمد و به لشکریان رسید لذا طمع به دست آوردن غنایم تبدیل به طبیعت مردم کوفه شد. در جنگ‌ها شرکت می‌کردند تا غنیمت بگیرند. به دلیل وجود همین خصیصه بود که در جنگ جمل فقط ۱۲ هزار نفر از آن‌ها شرکت کردند، چون احتمال پیروزی نمی‌دادند. اما در صفین چون احتمال پیروزی می‌دادند ۶۵ هزار نفر با حضرت امیر (ع) همراه شدند. در جمل ویژگی مثبت آن‌ها یعنی حمیت دینی بروز کرد و در جنگ صفین ویژگی منفی آن‌ها یعنی قبیله‌گرایی نمایان شد. دنیا طلبی انسان را از تکلیف‌مداری بازمی‌دارد.

این سخنران مذهبی تبعیت کردن از احساسات را دیگر ویژگی کوفیان دانست و ادامه داد: مردم کوفه به شدت تابع احساسات بودند و گاه با یک کلام آنچنان تحریک می‌شدند که عمل غیر ممکن را انجام می‌دادند. گاهی هم با یک کلام آنچنان فروکش می‌کردند که از انجام کارهای ممکن و در دسترس خودداری می‌کردند. لذا یکی از اموری که در آن زمان و در بین مردم کوفه جریان داشت خواندن خطبه و رجز قبل از آغاز جنگ بود. چون ممکن بود در لحظه تصمیم خود را عوض کنند. این دو مسئله یعنی دنیا طلبی و تابع احساسات بودن در طول تاریخ اسلام برای اهل بیت مشکل‎‌ساز بوده است.

از کربلا باید عبرت‌های کربلا را گرفت

حجت الاسلام و المسلمین علوی تهرانی بیان داشت: قصد من از طرح این مسائل این است که از خطاهای مردم کوفه عبرت بگیریم تا در زمان ظهور گرفتار این خصایص نباشیم. اگر گرفتار این خصایص باشیم قطعاً در برابر امام زمان (عج) همان خطاهایی را انجام می‌دهیم که مردم کوفه در برابر امام حسین (ع) مرتکب شدند. داستان کربلا گذشته است و باید از آن عبرت گرفت و اهمیت بحث کوفه در همین نکته است.

وی در ادامه گفت: ما باید نسبت خود را با وجود مقدس امام زمان (عج) مشخص کنیم. مرزبندی ما باید اینگونه باشد: «و امری لامرکم متّبع» و باید تابع امر این ذوات مقدسه باشیم. چرا خواندن زیارت اربعین اهمیت دارد؟ چون اولین زیارت سیدالشهدا بعد از شهادت ایشان است و زائر در این زیارت مرزبندی خودش را با امام حسین (ع) مشخص می‌کند. ما اگر تابع امر امام زمان (عج) نباشیم ممکن است فردای ظهور مانند کوفیان در مقابل ایشان قرار بگیریم.