سکوت مهم‌ترین پایه بارورسازی اندیشه و افزایش قدرت تفکر

عقیق: حجت‌الاسلام‌والمسلمین حسینی قمی، شب گذشته در محفل معارفی حرم مطهر بانوی کرامت در شبستان امام خمینی(ره)، ضمن اشاره به فرازهایی از حکمت‌ها، نامه‌ها و خطبه‌های مولی الموحدین علی علیه‌السلام در نهج‌البلاغه، اظهار داشت: امام علی علیه‌السلام در خطبه‌ها، نامه و حکمت‌هایشان فراوان به موضوع زبان و مسئولیت زبان اشاره نموده‌اند؛ «لِسَانُ الْعَاقِلِ وَرَاءَ قَلْبِهِ، وَ قَلْبُ الْأَحْمَقِ وَرَاءَ لِسَانِهِ»  انسان عاقل اول فکر می‌کند و سپس سخن می‌گوید، درحالی‌که انسان نادان اول سخن می‌گوید بعداً فکر می‌کند.

وی با بیان این که امام علی علیه‌السلام در بیان حدیث «اللِّسانُ سَبُعٌ، إن خُلِّيَ عَنهُ عَقَرَ» زبان را درنده‌ای توصیف نمودند که همواره باید مراقب آن بود، خاطرنشان ساخت: امیرالمؤمنین علیه‌السلام می‌فرمایند؛ «إِذَا تَمَّ الْعَقْلُ نَقَصَ الْكَلَامُ» اگر عقل و خرد انسان به کمال برسد، حرف و سخنش کمتر می‌شود؛ به‌نوعی کسی که زیاد حرف می‌زند نشانه کم‌عقلی اوست. چرا که انسان‌های عاقل همواره مراقب سخن خود بوده به‌راحتی زبان به سخن باز نمی‌کنند.

سخنران محفل معارفی حرم مطهر ضمن اشاره به حدیث «أكثِرْ صَمتَكَ يَتَوَفَّرْ فِكرُكَ، و يَستَنِرْ قَلبُكَ»  با تأکید بر این که سکوت مهم‌ترین پایه بارورسازی فکر و اندیشه و افزایش قدرت تفکر و تأمل است، در بیان حکمت ۱۲۳ نهج‌البلاغه، بر اهمیت جایگاه ارزشمند حفظ زبان از زیاده‌گویی تاکید و اظهار کرد: امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام در حکمت ۱۴۰ نهج‌البلاغه از امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام نقل شده که می‌فرمایند؛ «تَكَلّموا تُعرَفوا؛ فإنّ المَرءَ مَخبوءٌ تَحتَ لِسانِهِ»؛ سخن‌گویید، تا شناخته شويد؛ زيرا آدمى در زير زبان خود، پنهان است.

 وی ضمن اشاره به حدیث «الْمَرْءُ مَخْبُوءٌ تَحْتَ لِسَانِهِ»، یادآور شد: شخصیت، منزلت و جایگاه انسان زیر زبانش پنهان است که در شعر فارسی برگرفته از این سخن امیرالمؤمنین علی علیه اسلام آمده است؛ «تا مرد سخن نگفته باشد، عیب و هنرش نهفته باشد».

حسینی قمی در ادامه تبیین تعابیر امیرمؤمنان با اشاره به این که انسان برای معرفی خود باید سخنان برگزیده بر زبان جاری سازد، اظهار داشت:  امام علی علیه‌السلام می‌فرمایند؛ «لا خَيرَ في الصَّمتِ عَنِ الحُكمِ، كما أنّهُ لا خَيرَ في القَولِ بِالجَهلِ» در فروبستن زبان از حكمت خيرى نيست، همچنان كه در ندانسته سخن‌گفتن خيرى نمی‌باشد؛ لذا اگر سخن انسان حکیمانه باشد سکوت جایز نیست و در سخن حکیمانه وظیفه بر سخنرانی بیان حکمت‌هاست،

وی با تأکید بر این که هم حرف‌زدن و هم سکوت آفاتی دارد، خاطرنشان ساخت: مولی الموحدین علی علیه‌السلام در عین تصریح بر اهمیت دورسازی سخن از آفات آن بر این نکته که خداوند متعال پیامبران را به سکوت مبعوث نکرد و همه انبیای الهی مأمور به سخن و بیان حقایق عالم هستی بودند، متذکر شدند.

سخنران حرم مطهر بانوی کرامت در ادامه ضمن اشاره به فرازهایی از حکمت‌های امیرالمؤمنین به صفت‌های ۱۷ گانه مؤمنین اشاره و با بیان این که مؤمن سکوت‌های زیاد و طولانی را برمی‌گزیند، تصریح کرد:  با سکوت طولانی بزرگی و حکمت انسان حفظ می‌شود و انسان حکیم و عالم و دانشمند واقعی تنها در جایی که سخنش مفید باشد، زبان به سخن می‌گشاید.

وی ضمن اشاره به حدیث «مَن كَثُرَ كلامُهُ كَثُرَ خَطَؤُهُ، و مَن كَثُرَ خَطَؤُهُ قَلَّ حَياؤهُ ، و مَن قَلَّ حَياؤهُ قَلَّ وَرَعُهُ ، و مَن قَلَّ وَرَعُهُ ماتَ قَلبُهُ ، و مَن ماتَ قَلبُهُ دَخَلَ النّارَ» از امیرالمؤمنین  علی علیه‌السلام، با بیان این که پرگویی دل را می‌میراند، اظهار داشت: هر كه سخن بسيار گويد، خطايش افزون شود و هر كه بسيار خطا كند، شرم و حيايش كم گردد و هر كه كم شرم و حيا شود، پارسایی‌اش كاهش خواهد یافت و هر كه پارسایی‌اش كم شود، دلش می‌میرد و هر كه دلش بميرد، گرفتار آتش دوزخ و جهنم خواهد شد.

حسینی قمی افزود:  امام علی علیه‌السلام دررابطه‌با زبان تعبیر زیبای را مطرح می‌سازند و می‌فرمایند؛ کلام تا زمانی که زبان به سخن نگشایی در اختیار توست و همین که زبان باز کنی تو در بند و اختیار آن خواهی بود. همان‌طور با گنجینه‌ای از طلا و نقره محافظت می‌کنیم، باید زبان خود را نیز در گنجینه و خزانه وجودی خویش مراقب و آن را کنترل نماییم؛ «لاَ تَقُلْ مَا لاَ تَعْلَمُ بَلْ لاَ تَقُلْ کُلَّ مَا تَعْلَمُ»[۱]

سخنران محفل معارفی حرم مطهر ضمن اشاره به حدیث دیگری از امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام با تأکید بر این که هیچگاه نباید تندی زبان را علیه کسی که حرف‌زدن به ما آموخت، به کار گیریم، اظهار داشت: هیچگاه نباید در مقابل والدین و معلم که به انسان سخن آموخته‌اند، کرنش کرد و یا به درشتی سخن گفت.

وی در بخش دیگری از سخنان خود ضمن انتقاد از اظهار نظرهای غیرکارشناسی در مباحث تخصصی به‌ویژه در حوزه مسائل دینی خاطرنشان ساخت: بسیاری از مراجع و صاحبان رساله به‌منظور بیان دقیق نظرات فقهی، بارها به دیدگاه‌های خود مراجعه می‌کنند؛ این در حالی است که متأسفانه عده‌ای بدون علم و دانش دینی به‌راحتی در مورد مسائل دینی اظهارنظر می‌کنند و به‌اشتباه احکام فقهی را برای دیگران بازگو می‌کنند.

 حسینی قمی در پایان سخنان خود ضمن اشاره به اهمیت بهره‌گیری از ظرفیت‌ها ماه مبارک رجب، با بیان این که در این ماه سه زیارت مستحب تأکید شده است، گفت: عمره رجبیه، زیارت سیدالشهدا علیه‌السلام مخصوصاً در نیمه دوم ماه رجب و نیز زیارت امام رضا علیه‌السلام از جمله سفارش‌های زیارتی روایات اسلامی برای ماه رجب‌المرجب است.

[۱] – حکمت ۳۸۲ نهج البلاغه