۰۲ آذر ۱۴۰۳ ۲۱ جمادی الاول ۱۴۴۶ - ۳۹ : ۱۷
عکس و فیلم|
مردی که مقتل‌خوانی را در ایران احیاء کرد
آیتالله سیبویه، نخستین مقتل‌خوان ایران است. پیش از این، کسی به خواندن مقتل در روز عاشورا اهتمام نداشته است. سنتی که در کربلا و نجف، سالیان سال است اجرا می‌شود، با ورود شیخ به ایران، به شهر قم و سپس مشهد منتقل شد.
عقیق: امیرحسین کسائی: اهل مشهد روز عاشورا، پای مقتل خوانی‌اش می‌نشستند و او هم الحق والانصاف خوب روضه می‌خواند. پیرمرد در میان مقتل‌خوانی، گاه از منبر پایین می‌آمد و عمامه‌اش را میان جمعیت پرت می‌کرد، بین مردم راه می‌رفت و روضه می‌خواند. روضه مشهورش برای حضرت علی اصغر (ع) که یک طفل شیرخواره به بغل می‌گرفت و با یک لیوان آب، روضه تصویری به راه می‌انداخت، زبانزد است. دیدن این شیخ روی‌سپید‌کرده و قد‌خمیده با جسمی نحیف و حالی نزار در عزای روز عاشورا، مستمعان را هم منقلب و فریاد یا حسین‌شان را بلندتر می‌کرد. او کسی نیست جزء آیت الله محمدحسین سیبویه حائری، مردی که سال ۵۷ به کشور بازگشت تا مقتل‌خوانی روز عاشورا را در ایران پایه‌گذاری کند. اکنون او را به‌عنوان احیاگر مقتل‌خوانی در ایران می‌شناسیم و اهل فن اقرار می‌کنند که در مقتل‌خوانی کسی به گرد پای ایشان نمی‌رسد.
آیت الله محمدحسین سیبویه حائری
خاندان سیبویه ۱۵۰ سال در کربلا زندگی کردند
خاندان سیبویه حائری سابقه ۲۰۰ ساله میان علما دارند. مرحوم آخوند ملاعباس، از مشهورترین افراد در خاندان سیبویه بوده است که در ۲۰ سالگی با مرحوم آیتالله سید‌کاظم یزدی به‌سوی عراق عازم می‌شود. ملاعباس ساکن کربلا می‌شود و پسر و نوه‌اش نیز در این شهر پا به دنیای فانی می‌گذارند تا خاندان سیبویه ۱۵۰ سال سابقه حضور در شهر کربلا را داشته باشد. با فوت ملاعباس، مقبره‌ای در صحن حرم حضرت اباالفضل (ع) به آنها واگذار می‌شود. محمدحسین سیبویه نوه ملاعباس بوده است که بخشی از تحصیلات حوزوی‌اش را در نجف کسب می‌کند و بخش دیگر آن را در کربلا. حاج‌شیخ محمدحسین در بیست‌سالگی و در شهر نجف ازدواج می‌کند و همه فرزندانش متولد این شهر هستند.
نمایی از سخنرانی آیتالله محمدحسین سیبویه حائری در عراق
آیتالله سیبویه از مراجع تقلید حوزه کربلا و نجف بهره برد
آیتالله حاج شیخ محمدحسین سیبویه حائری در سال ۱۳۰۶ هجری شمسی در بیت علم و زهد و تقوی در شهر مقدس کربلا دیده به جهان گشود. پدرش آیتالله العظمی حاج شیخ محمد علی سیبویه از مراجع تقلید حوزه علمیه کربلا و از شخصیت‌های برجسته شهر بود. حجت‌الاسلام ابراهیم سیبویه فرزند او می‌گوید: «آیتالله سیبویه پس از گذراندن دوره ابتدایی و مقدمات حوزوی در شهر کربلا، عازم شهر نجف اشرف می‌شود و از محضر اساتید برجسته آن زمان استفاده می‌کند. او در حوزه علمیه کربلا در دروس سطح از محضر اساتیدی چون حضرات آیات حاج آقا شیخ علی ساوجی، طبسی حائری، شیخ جعفر رشتی، شیخ محمد خطیب، آقا شیخ محمد رضا اصفهانی، شیخ یوسف خراسانی و مرحوم والدشان استفاده می‌کند. سپس در نجف اشرف، سطوح عالیه حوزه را در محضر بزرگانی همچون حضرات آیات حاج شیخ مجتبی لنکرانی (کفایه )، سید احمد اشکوری، شیخ صدرای بادکوبه‌ای و حاج سید محمد باقر محلاتی فراگرفته و در دروس خارج فقه و اصول آیات عظام سید ابوالقاسم خوئی، امام خمینی، سید حسن بجنوردی، میرزا باقر زنجانی و حاج میرزا حسن یزدی شرکت می‌کنند که ثمره آن نگارش تقریرات دروس خارج آن اساتید است که برخی از آنها به چاپ رسیده است.»
آوازه سخنرانی و مقتل‌خوانی سیبویه در نجف پیچید
بلندگوی شما نجف را پُر کرده است...
او در ۱۵ سالگی تبلیغ را شروع می‌کند و با اجازه پدرش شب‌های جمعه در چهار فرسخی کربلا به زبان عربی مبلغ دین می‌شود. بعد از مدتی، نجفی‌ها او را برای برگزاری مراسم تبلیغ در مسجد شیخ طوسی دعوت می‌کنند که با استقبال زیاد روبه‌رو می‌شود؛ این زمان دوره تبعید امام به نجف است. آقا سید مصطفی خمینی یک روز او را می‌بیند و می‌گوید: «من به‌همراه امام، شب‌ها روی بام می‌نشینیم و از منبر شما بهره می‌بریم.» سید‌مصطفی آنجا به ایشان می‌گوید: «بلندگوی شما نجف را پُر کرده است.» ادامه این جلسات باعث می‌شود از او برای مقتل‌خوانی هم دعوت شود و چند‌سالی در روز عاشورا در کربلا مقتل می‌خوانده است.
روضه حضرت علی‌اصغر (ع) آیتالله سیبویه
حاج شیخ، روضه را ترسیم می‌کرد
ویدئویی از مقتل‌خوانی حاج شیخ در عزای حضرت علی‌اصغر (ع) موجود است که بسیار جانسوز است. فرزندش در خصوص این مراسم می‌گوید: «حاج شیخ چهار ساعت روی منبر می‌نشست و بی‌وقفه مقتل را می‌خواند. مقتل به هر‌کدام از شخصیت‌های کربلا که می‌رسید، چند دقیقه‌ای مجلس به دست مداح سپرده می‌شد تا روضه آن خوانده شود. همیشه میهمانانی از کشور‌های مسلمان هم حضور داشتند؛ حاج شیخ میان اعراب نیز به مقتل‌خوانی مشهور بود. رسم بر این بود پیش از عاشورا، کودکی از سادات را که به شش ماهگی رسیده باشد، آماده مراسم می‌کردند. حاج شیخ، عبایش را می‌کند و به مجلس می‌آمد. روز واقعه و هنگام رسیدن مقتل به حضرت علی‌اصغر (ع) مجلس از جا کنده می‌شد. مقتل‌خوانی که به طفل شش ماهه کربلا می‌رسید، از منبر پایین می‌آمد و طفل شش ماهه‌ای را به آغوش می‌کشید و چرخی در مجلس می‌زد. بزرگانی مانند آیتالله فلسفی، آیتالله مروارید، آیتالله سید‌باقر شیرازی، آیتالله سید‌باقر حجت، آیتالله فقیه سبزواری پای این مقتل‌خوانی می‌نشستند و گوش می‌دادند. مداح به زبان عربی نوحه می‌خواند و آیتالله سیبویه با کودک در مجلس دور می‌زد و به‌سوی علمای مجلس می‌رفت. این ماجرا، داستان کودکی را که از تشنگی روی دست‌های پدرش جان داد و گلویش با تیر سه شعبه شکافته شد، برای اهل مجلس تداعی می‌کرد. همه به گریه می‌افتادند. حاج شیخ به منبر بازمی‌گشت تا مقتل‌خوانی را ادامه بدهد.»
روضه‌ای که آیتالله سیبویه بیشتر در آن می‌سوخت
آیتالله سیبویه جایگزین مرحوم مقرم، مقتل‌خوان معروف کربلا شد
جای دیگری از مقتل که حاج شیخ را بسیار تکان می‌داد، رسیدن به عبارت «الشِمر جالِسٌ عَلی صَدرِه» بود که تحمل از مقتل‌خوان کهنسال می‌گرفت تا ناخودآگاه عمامه‌اش را به زمین بیندازد و به سر و بدن خودش ضربه وارد کند. آن‌هایی که به منبر نزدیک بودند، دست ایشان را می‌گرفتند تا لطمه نخورد. فرزندش می‌گوید: «عراق مهد مقتل‌خوانی بود و حاج شیخ تلاش می‌کرد، هر سال در مراسم مقتل‌خوانی مرحوم عبدالرزاق مقرم در روز عاشورا حاضر شود. در سال ۱۳۵۰ با فوت مرحوم مقرم که مقتل‌خوان معروف کربلا بود، علما و بزرگان شهر، به‌دنبال فرد مناسبی بودند که بتواند این وظیفه را به‌خوبی به انجام دهد. تنها کسی که می‌تواند چهار ساعت روی منبر بنشیند و با زبان عربی فصیح، مقتل را بدون کم‌وکاست بخواند، مرحوم سیبویه بود. آن زمان به درخواست علما، حاج شیخ، جامه مقتل‌خوانی بر تن می‌کند تا یکی از بهترین مقتل‌خوان‌های عراق و بعد‌ها ایران شود. مقتل مقرم که میان بزرگان دینی مشهور است، نسخه‌ای است که توسط سیبویه با زبان عربی فصیح خوانده می‌شود. چند سالی مقتل‌خوانی کربلا به دست حاج شیخ اداره می‌شود تا زمانی که به ایران می‌آید.»
آیتالله سیبویه در مشهد ساکن شد و مقتل‌خوانی را راه انداخت
شیخ سیبویه در مشهد ساکن شد
آیتالله سیبویه در سال ۱۳۵۸ هجری شمسی بوسیله عُمال حکومتی عراق دستگیر و از شهر نجف اشرف اخراج می‌شود و به همراه گروهی از علما، عازم ایران شده و در شهر مقدس مشهد اقامت می‌گزیند. فرزندش می‌گوید: «شیخ در کوچه امام‌رضا ۴۹ ساکن می‌شود. البته حضور این عالم که به درجه اجتهاد رسیده است، در ایران نقطه قوت است، اما ایشان ترجیح می‌دهد که وقتش را صرف علوم دینی کند و به همین دلیل مدرسه امام‌حسین (ع) را در کوچه میرعلم خان محله چهارباغ تأسیس و شاگرد تربیت می‌کند. او سال‌ها درس خارج را در مدرسه علمیه امام‌حسین (ع) تدریس و شب‌های سه‌شنبه، جلسه تقسیر قرآن برای کسبه و بازاری‌ها برگزار می‌کند. مقتل که حاج شیخ تبحر زیادی در آن دارد، چهار سال در قم و پس از آن به دعوت حسینیه نجفی‌ها در کوچه چهارباغ خوانده می‌شود. از آنجا که فارسی‌زبانان نیز از علاقه‌مندان نشستن پای منبر حاج شیخ هستند، او بخش‌هایی از مقتل را به زبان فارسی هم ترجمه می‌کند.»
آیتالله سیبویه مقتل‌خوانی را در ایران راه‌انداخت و پس از او ادامه پیدا کرد
آیتالله سیبویه نخستین مقتل‌خوان ایران است
آنچه مقتل‌خوانی حاج شیخ را خاص می‌کند، این است که نخستین مقتل‌خوان ایران است. پیش از این، کسی به خواندن مقتل در روز عاشورا اهتمام نداشته است. سنتی که در کربلا و نجف، سالیان سال است اجرا می‌شود، با ورود حاج شیخ به ایران، به شهر قم و سپس مشهد منتقل می‌شود. پس از آن، افراد دیگر هم به مقتل‌خوانی رو می‌آوردند. حجت‌الاسلام ابراهیم سیبویه در خصوص ویژگی مقتل‌خوانی پدر می‌گوید: «حاج شیخ در زمان مقتل‌خوانی، انگار واقعه روز عاشورا را مجسم می‌کرد. انگار همان هنگام، زمین کربلا روبه‌روی چشمانش گشوده می‌شد و اتفاقاتی را که برای خاندان پیامبر (ص) می‌افتاد، می‌دید. این تجسم، سوزی به صدای حاج شیخ می‌انداخت که همه پامنبری‌های ایشان را هم منقلب می‌کرد. انگار می‌فهمیدند این شور عاشورایی، چگونه از نهاد شیخ بلند می‌شود. البته حاج شیخ حواسش بود که نکته‌های ظریف مقتل از قلم نیفتد و بعضی از جملات را تفسیر می‌کرد تا آگاهی را هم به سوز بیانش بیفزاید. لحن عربی جانسوز آیتالله سیبویه و تسلط او به این زبان که میان علما معروف بود نیز از دیگر خصوصیاتی است که کسی دیگر نتوانست آن را تکرار کند.»
آیتالله سیبویه سالی ۳ بار پیاده به کربلا می‌رفت
نوار ضبط شده از صدای مقتل‌خوانی‌ام را در کفنم بگذارید
عشق بی‌اندازه حاج شیخ به شهید کربلا، شوری بود که در سرش افتاده بود و به همین راحتی از سر نمی‌رفت. سالی سه بار پیاده از نجف به کربلا می‌رفت. حاج شیخ به فرزندانش نصیحت کرده بود که پس از مرگ، یک نوار ضبط شده از صدای مقتل‌خوانی را روی سینه‌اش در قبر بگذارند تا شفیع او در روز قیامت شود. هنگامی‌که آیت الله سیبویه پس از چهار سال بیماری و دوری از مقتل‌خوانی دفن شد، فرزندان به وصیت پدر عمل کردند. شیخ روزی گفته بود: «گاهی در تنهایی برای خود روضه می‌خوانم. در این ۸۰ سال که منبر رفته و روضه خوانده‌ام، روضه اسیری حضرت زینب (س) بیشتر او را می‌سوزاند.»
او دوازدهم آبان ماه سال ۱۳۹۴ خورشیدی مصادف با بیستم محرم الحرام سال ۱۴۳۶ هجری قمری در سن ۸۸ سالگی با دنیای فانی وداع گفت. پیکر آیتالله سیبویه با حضور باشکوه علما، مسئولین و عموم مردم مشهد مقدس از محل حسینیه نجفی‌های مشهد به سمت حرم مطهر رضوی تشییع و پس از اقامه نماز از سوی آیتالله حاج سید جعفر سیدان در آرامستان خواجه ربیع مشهد به خاک سپرده شد.
منبع:فارس
گزارش خطا
