شعر آیینی باید از حماسه بگوید

استاد مجاهدی، در ایام سالگرد تخریب بقاع بقیع هستیم. سال گذشته کنگره شعر بقیع به دبیری شما برگزار شد، امسال هم این کنگره برگزار می‌شود؟

همان طور که اشاره کردید من دبیر جشنواره بودم، مدیرانی که آن جشنواره را برگزار کردند باید به اهمیت برگزاری مجدد آن پی ببرند و وظیفه آنهاست که موضوع شعر بقیع را پیگیری کنند. کنگره شعر بقیع مسیری بود که از سال‌های گذشته لزوم وجود آن احساس می‌شد و باید فکری اساسی برای آن شود تا این مسیر ادامه پیدا کند. ان‌شاءالله بتوانیم در سایه ارتباطات قلبی و عنایات ائمه معصومین (ع) در بقیع این راه را ادامه دهیم.

با آنکه موضوعاتی مانند تخریب بقیع از نظر فرهنگی اهمیت زیادی دارند، در این ایام در رسانه‌ها کمتر شاهد پرداختن به آن‌ها هستیم. آیا شعر آیینی دچار رکود شده است؟

تا جایی که در جریان هستم شعر آیینی اتفاقاً در موضوعاتی مانند مدافعان حرم، قدس اشغالی، مردم سوریه و مردم مظلوم یمن، به خوبی فعال است. حداقل من که در قم هستم می‌بینم آثار خوبی در این زمینه منتشر می‌شود.

پس چرا کمتر اثری از چنین اشعاری در جامعه دیده می‌شود؟

شاعر تمام تلاشش را بدون چشمداشت انجام می‌دهد و شعر می‌گوید، این دیگر وظیفه رسانه‌هایی مانند صداوسیما و مطبوعات و دستگاه عریض و طویل فرهنگی است که پیشقدم شده و شعر را منتشر کند. نباید انتظار داشته باشیم که شاعر هم شعر بگوید و هم سر چهار راه بایستد و شعرش را برای مردم بخواند.

دستگاه‌های فرهنگی توجهی به شعر آیینی ندارند؟

باید قدر شرایط فعلی را دانست و زمینه مساعد را برای رساندن پیام شعر آیینی مهیا کرد. اکنون شاهدیم که شاعران بیش از گذشته به شعر آیینی توجه دارند. شعر با کمترین هزینه منتشر می‌شود. ما در قم با 3 تا 5 میلیون تومان، شب‌های شعر برگزار می‌کنیم؛ شب‌های شعری که به مناسبت‌های مختلف برگزار می‌شوند. کدام هنر را می‌شناسید که با این هزینه کم بتوان آن را نشر داد؟! حتی با کمترین هزینه می‌شود بازتاب‌های جهانی برای شعر داشت؛ کاری که وظیفه دستگاه‌هایی است که امکانات بین‌المللی دارند. ما بهترین شعر‌ها را از طریق فراخوان‌ها شناسایی می‌کنیم و دیگر این وظیفه دستگاه‌های فرهنگی است که شعر‌ها را به زبان‌های مختلف ترجمه کنند و در اختیار سفارتخانه‌ها و رایزنی‌های جمهوری اسلامی در سراسر جهان قرار دهند تا به دست مخاطبان خارجی برسد.

پیشنهاد‌هایی که ارائه کرده‌اید چرا تا به حال به ثمر ننشسته‌اند، فکر نمی‌کنید رسانه ملی یا وزارت ارشاد حاضر نیستند در حد مطلوب به شعر آیینی بها دهند؟

اینکه چرا آن‌ها به طور شایسته به این موضوع بها نداده‌اند را باید از خود این عزیزان پرسید، ولی فکر می‌کنم عمدی در این کار نباشد. شاید میزان تأثیرگذاری شعر در مخاطب را درک نکرده‌اند. شعر تأثیر مضاعفی برای مخاطبش دارد. برخی مدیران از میزان تأثیرگذاری شعر بی‌خبرند و باید برایشان این تأثیر را تبیین کرد. من کار‌های متعدد و تحقیقاتی پیرامون موضوعات مطرح شده در شعر آیینی انجام داده‌ام و به زیرشاخه‌های شعر آیینی مثل شعر توحیدی، شعر نبوی و شعر عاشورایی پرداخته‌ام. خوشبختانه کار‌های پژوهشی در این زمینه هرچه منتشر شده با استقبال خوبی روبه‌رو شده و بار‌ها تجدید چاپ شده است. خیلی از عزیزان هستند که دلشان می‌خواهد شعر آیینی بگویند.

به عنوان پیشکسوت شعر، به شاعران جوانی که به شعر آیینی تمایل دارند، چه توصیه‌ای می‌کنید؟

بیشتر باید بر جنبه‌های ناگفته از عاشورا توجه کنند. پیش از انقلاب شاهد بودیم که فرهنگ عاشورا در ماتم صرف معنا می‌شد. قرائت‌ها از عاشورا صرفاً در بحث گریه و ماتم بود، اما الان می‌بینیم که شاعران جوان به سمت لایه‌های ارزشی قیام عاشورا تمایل دارند.

در مقابل اگر قرار بر آسیب‌شناسی از شعر آیینی باشد، چه خطری شعر آیینی را تهدید می‌کند؟

من به سهم خود و شاید به اندازه سهم همه همنسلانم، سینه‌ام را سپر تیر‌های ملامت کرده و همه آن‌ها را به جان خریده‌ام. تلاشم این بوده است که در مقالات، کتاب‌ها و سخنرانی از تریبون‌ها به مؤلفه‌های شعر آیینی بپردازم. باید‌ها و نباید‌ها را به شاعران بگویم. شاعر بداند که در کجا باید ورود کند و در کجا نباید وارد شود. شاید از 15- 10 سال پیش تا امروز کارم همین باشد. اگر هفت یا هشت سال پیش از من می‌پرسیدید می‌گفتم از وضعیت شعر آیینی رضایت ندارم. شعر‌هایی منتشر می‌شد که از نظر محتوایی ایراد داشت. آثار اغلب ضعیف بودند و برداشت آن‌ها از روایت و قرآن در سطح پایینی بود. بسیاری از اشعار آیینی دچار گزافه‌گویی و غلو بودند و همین مسئله باعث می‌شد تا وهابیت این دشمن قسم خورده شیعه، از شعر‌های آفت‌زده ما سوءاستفاده کند و علیه خودمان به کار ببرد. به رغم همه ریزش‌ها، به اتفاق نظر سخن شناسان، شعر آیینی امروز در میان همه انواع شعر توانسته است در دو دهه اخیر رشد داشته و تمام قد به پیش برود.

برای آینده شعر آیینی، شاعران باید چه راهی را پیش بگیرند که این رشد تمام قد که به آن اشاره کردید ادامه پیدا کند؟

شعر آیینی باید وارد جنبه‌های ارزشی و حماسی شود. وقتی زندگی امیر‌المؤمنین (ع)، زندگی حضرت زهرا (س) و واقعه عاشورا را نگاه می‌کنیم یا خطبه‌های سیدالشهدا (ع) و یارانش را مطالعه می‌کنیم، می‌بینیم سراسر حماسی، ارزشی و دارای معارف والای دینی است. در حالی که برخی از شعر‌ها و روایت‌ها به جای آنکه چنین رویکردی داشته باشد، اهل بیت امام حسین (ع) را مشتی زن و بچه اسیر ذلیل نشان می‌دهد که به دشمن خود التماس می‌کند. این‌ها نتیجه دروغ‌بافی‌هاست. ما باید تاریخ را ورق بزنیم، البته که کار سختی است و خیلی‌ها دوست ندارند سراغ آن بروند، اما حداقل می‌توانند به جای دروغ گفتن درباره عاشورا، تاریخ را از رو بخوانند. باید زحمت کشید و آب را از سرچشمه برداشت. آب در سرچشمه پاک است و باید برای آن سختی کشید، اما آبی که جلوی در خانه باشد در مسیر دچار اضافات و آلودگی‌ها شده و نیازمند پالایش است. آنقدر حاشیه به عاشورا اضافه کرده‌اند که جای حواشی با متن عوض شده است.

وظیفه پالایش فرهنگ عاشورا به عنوان خوراک فکری شاعر آیینی بر عهده کیست؟

این کار پژوهشگران، روحانیت یا شخصیت‌های دانشگاهی است که دغدغه فرهنگ شیعی دارند. آن‌ها باید کار پژوهشی کنند و در این زمینه قلم بزنند تا به یک پالایش از تحریفات درباره موضوعات شعر آیینی برسیم.

منبع:روزنامه جوان