سوء استفاده وهابیت از برخی سروده‌های آئینی/ علما تذکر بدهند

اگرچه انتشار یادداشت‌هایی در زمینه نقد شعر آئینی در رسانه‌های کشور طی سال‌های گذشته، تاحدودی فضای نقد را برای این حوزه شعری باز کرد، اما به اعتقاد برخی از کارشناسان، هنوز حوزه شعر آئینی نیازمند صیقل خوردن است تا شفاف‌تر از پیش به کار خود ادامه دهد.

محمدعلی مجاهدی، از پیشکسوتان حوزه شعر آئینی و صاحب آثار ارزشمندی چون «کاروان شعر عاشورا»، «در محضر لاهوتیان»، «رواق اشراق» و ... است. او که چندی پیش از نگارش کتابی با محوریت آسیب‌شناسی شعر آئینی خبر داده بود،‌ می‌گوید فضای بسته در میان برخی از شاعران مانع از پذیرش نقد از سوی آنها شده است. او «غلو» و «ورود مطالب غیر مستند» را از مهمترین آسیب‌های موجود در شعر آئینی امروز می‌داند که دستاویز وهابیت برای زیر سوال بردن فرهنگ شیعی شده است. گفت‌وگوی ذیل درباره این کتاب صورت گرفته است:

 آقای مجاهدی کتاب «آسیب‌شناسی شعر آئینی» قرار است به چه موضوعاتی بپردازد؟

در این کتاب به بررسی محتوایی شعر آیینی پرداخته‌ام و این تألیف در حقیقت کند و کاوی است در شعر آئینی معاصر که به‌صورت مستند تألیف شده است. در شعر معاصر متأسفانه به دلیل عدم مطالعه شاعران جوان و و عدم استناد به منابع تاریخی گاهی با آسیب‌هایی روبرو می‌شویم که هر یک به نوبه خود می‌توانند لطمات جبران‌ناپذیری به شعر آیینی معاصر وارد کنند؛ از این جهت مصمم شدم تا این کتاب را بنویسم.

 بنا به گفته شما قرار بود که کتاب چندی پیش منتشر شود، اما هنوز این اتفاق نیفتاده است. چرا انتشار کتاب به تعویق افتاده است؟

در حال حاضر نگارش کتاب در مراحل نهایی است و قرار است به دست چاپ سپرده شود. آنچه که انتشار این اثر را به تعویق انداخت، نگاه‌هایی است که در این زمینه وجود دارد. مسیر، یک مسیر پر سر و صدایی است. دست روی هر شعری می‌گذارم، صدای عده‌ای به اعتراض بلند می‌شود. هنوز کتاب چاپ نشده، جبهه‌گیری‌ها شروع شده است. حرف ما این است که شاعر آئینی نباید درباره ائمه اطهار(ع) غلو کند و به این آسیب دچار شود، اما وقتی در سروده‌ها این موضوع دیده می‌شود، به ناچار برای بررسی بیشتر باید در کتاب ذکر شود. ناگزیریم که شعر را معرفی کنیم و نشان دهیم، همین موضوع سبب شده تا برخی در فضای مجازی شروع به جبهه‌گیری کنند.

 بیشترین آسیب‌ها در این حوزه مربوط به چه مواردی است؟

فرهنگ عاشورا، فرهنگ مانایی است که مایه فخر عالم اسلام است. اما متاسفانه به مرور زمان همین فرهنگ با مطالب گزافه، خرافه، وهن‌آلود و غیر مستند تحریف شده که آسیب‌هایی در پی دارد. گاه موضوعاتی در تاریخ عاشورا مطرح می‌شود که نه پشتوانه تاریخی دارد و نه پشتوانه روایی. در سال‌های اخیر می‌بینیم که وهابیت با دست‌آویز قرار دادن به این مسائل، بیشترین سوء استفاده‌ها را علیه تشیع و فرهنگ عاشورا انجام داده است. از همین نقطه ضعف‌ها علیه فرهنگ شیعی استفاده کرده‌اند. من مصمم بودم که با انتشار این کتاب، ضعف‌های این‌چنینی مشخص‌تر و روشن‌تر شود تا شاعران نسبت به آن آگاهی بیشتری پیدا کنند، اما متاسفانه ظرفیت نقد در همه وجود ندارد. رسالتی که برعهده من و سایر دوستان است، ایجاب می‌کند که حافظ فرهنگ تشیع و عاشورا باشیم.

آقای مجاهدی از بروز ضعف‌ها و آسیب‌ها در شعر آئینی صحبت کردید، آیا این مسئله تنها محدود به سروده‌های دهه‌های اخیر می‌شود یا پیشینه‌ای دارد؟

این مسئله از زمان سده دهم هجری وارد شعر فارسی شد. برخی از مقاتلی که در این زمان نوشته شده، مانند مقتل «روضه الشهدا»، مطالبی را عنوان کردند که وجود خارجی نداشت. متاسفانه این موضوعات و مطالب نیز کم‌کم به ما هم رسیده است. علاوه بر این، آثار دیگری نیز در دوره قاجار نوشته شده‌اند که مطالب خرافی را در خود راه داده و بدون سند متقنی درباره آن صحبت کرده‌اند. متاسفانه برخی از علمای دینی به این مسائل توجه نمی‌کنند و نسبت به آن تذکر نمی‌دهند. مردم عامی هم که امکان تشخیص در همه موارد را ندارند. در تاریخ علمایی بوده‌اند که در این رابطه انظار داده‌ و روشنگری کرده‌اند.

از سوی دیگر،‌ برخی از آثار به یک قرائت از عاشورا اکتفا کرده‌اند: قرائت عزاداری. برخی از سروده‌ها و آثار بر گریه کردن و اشک گرفتن از مخاطب متمرکز هستند. عاشورا و واقعه کربلا با اشک آمیخته است،‌ اما باید به ابعاد دیگر مانند بعد عرفانی و حماسی آن نیز توجه کرد.