دعای سحر؛سرشار از فصاحت و بلاغت

عقیق:درباره این دعاى باعظمت، از امام رضا(ع) نقل شده که فرمود: این دعا را امام باقر(ع) در سحرهاى ماه مبارک رمضان مى‌خواند و مى‌فرمود: اسم اعظم الهى در آن است و در سرعت اجابت دعا بسیار مؤثّر است.
جهت دانستن بیشتر درباره ابعاد این دعا، گفت‌وگوی کوتاه ما با سرکار خانم دکتر علی‌اکبری، استاد حوزه و دانشگاه را بخوانید.

دعا در تعالیم اسلامی چه جایگاهی دارد؟
- یکی از دستورهای مؤکد در تعالیم اسلامی دعا کردن است. دعا، خواستن و بارها تکرار کردن نیازهاست در نزد خالق حکیم. دعا خواستن و تأکید بر اموری است که انسان آنها را برای خود ارزش و مهم می‌داند. هر چند این مطلوبیت برای عده‌ای دنیوی و برای عده‌ای اُخروی است، ولی باید توجه داشت مقصود هر چه باشد، دعا عامل رسیدن به آن و تأمین‌کننده وسیله سعادت برای فرد و جامعه است. انسان با دعا، چون خود را در حضور خالق و در ارتباط با او می‌بیند، غمها و فشارهای روحی روانی خود را -هر چند در همان دقایق راز و نیاز- فراموش کرده و خود را در پناه خداوند می‌بیند. در دعا روح انسان چنان تأثیر می‌پذیرد که گویی خود را در برابر خداوند حاضر می‌یابد و به او پناه می‌آورد. به همین خاطر دعا یکی از سنّت‌ها و سفارشهای موکّد در آداب اسلامی است.

چرا بعضی دعاها را باید در زمانهای خاصی از سال، هفته یا شبانه روز خواند؟
- برخی دعاها ظرف زمانی خاصی دارند، اما این بدان معنا نیست که در زمانهای دیگر، در رحمت خداوند بسته است و آن دعا اثری ندارد. با این حال، بعضی وقتها خدا خیلی عنایت می‌کند؛ مثل وقت باران، وقت شکسته شدن دل و... انگار خدا عطا و متاع خودش را ارزان کرده باشد تا همه مشتری بشوند. دیده‌اید گاهی مغازه ها حراجی می‌زنند؟ خیلی وقتها این حراج زدنها برای جلب توجه مشتری است. وقتی بنده‌ها هم می‌فهمند در فلان زمان در رحمت خداوند بیشتر از همیشه باز است، سعی می‌کنند خودشان را برسانند. دعای سحر را نیز در تمامی ایام و ساعات می‌توان خواند، اما بهترین وقت آن «سحر ماه مبارک رمضان» است.

یکی از دعاهای معروف در ماه رمضان «دعای سحر» است. اگر ممکن است به طور مختصر نکاتی برای آشنایی با این دعا بفرمایید.
- سحر از لحظات پر معنویت ایام رمضان است که ادعیه و اعمال مخصوص دارد. در حدیثی آمده است که حق تعالی و ملائکه صلوات می‌فرستند بر آنها که استغفار می‌کنند در سحرها و سحری می‌خورند. در میان تمامی ادعیه وارد شده، «دعاى سحر» چشمه معرفتى است که از قلب سرشار و علم و محبت بى‏کران امام باقر (ع) جوشید و بر زبان حق گوى او جارى و به وسیله امام رضا(ع) نقل شده است. این دعا در سحرگاهان ماه رحمت و ضیافت الهى، زینت بخش محمل دلسوختگان و شمع بزم مناجاتیان شب زنده‏دار است. حضرت باقر(ع) در عظمت و ارزش این دعا مى‏فرماید: «اگر مى‏خواستم سوگند بخورم، قسم مى‏خوردم که اسم اعظم خداوند در این دعا است. پس در هنگام خواندن خداوند با این دعا، جدیت و کوشش کنید؛ چون این دعا از علوم و حقایق پنهان و سر به مهر است. آن را از نااهلان؛ یعنى، منافقان و دروغگویان و منکران کتمان کنید و تنها بر شایستگان آشکار سازید».
علامه حسن زاده آملی می‌نویسد: وقتی به حضور شریف علامه طباطبایی، تشرف حاصل کرده بودم و عرض حاجت نمودم، فرمود: «آقا، دعای سحر حضرت امام باقر(ع) را فراموش نکن که در آن جمال و جلال و عظمت و نور و رحمت و علم و شرف است و حرفی از حور و غلمان نیست، اگر بهشت شیرین است، بهشت آفرین شیرین‌تر است».
دعای سحر در 23 بند با عبارت «اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ» شروع می‌شود و از خداوند به زیبایی، جمال، جلال، عظمت، نور، رحمت، سخنان، کمال، اسماء، عزّت، مشیّت، قدرت، علم، قول، خواسته ها، مراتب شرف، سلطنت، فرمانروایی، مقام بلند، احسان قدیم، آیات و شأن و جبروت درخواست می‌کند. و سپس می‌گوید: پروردگارا، از تو درخواست می‌کنم به آنچه که هر گاه از تو به آن طلب کنم اجابتم می‌کنی، پس ای خدا، اجابتم کن. و در پایان دعا آمده است: «آنگاه هر حاجت که دارى از خدا بخواه، که به یقین برآورده خواهد شد».

وجه امتیاز دعای سحر نسبت به دیگر ادعیه چیست؟
- دعاى سحر، از نظر تفنن در عبارت عالى است. اگر عرفا به این دعا، «دعاى مباهله» مى‏گویند یا این که بزرگان، عرفا، مثل رهبر عظیم الشأن انقلاب عنایت خاصى روى این دعا دارند، براى این است که شما نمى‏توانید در کتابهاى ادعیه، نظیر آن را از نظر فصاحت، بلاغت و تفنن در عبارت پیدا کنید. در دعا، تکرار لازم است؛ تکرارى که دلنشین باشد. چرا قرآن تکرار زیاد دارد؟ زیرا کارخانه آدم سازى و کتاب اخلاق است و در کتاب اخلاق باید تکرار باشد. چرا در دعاها تکرار زیاد است؟ زیرا دعا رابطه عبد با خداست. عبد در برابر خدا باید مرتب بگوید: «یا ا...! یا ا....! یا ا...! یا ربِّ! یا ربِّ! یا ربِّ!» خود این تکرار، لذتها، حلاوتها و طراوتها دارد. اگر این تکرار، تفنّن در عبارت هم داشته باشد، خیلى بهتر است. لذت روى لذت و طراوت روى طراوت، نورٌ عَلى نور است.
دعاى سحر یک جمله بیشتر نیست و آن، اینکه: «خدا! خدا! به در خانه‏ات آمده‏ام، به ذات مقدست تو را قسم مى‏دهم؛ خدا! خدا! به درخانه تو آمده‏ام و به حقیقت محمّدى و چهارده معصوم«سلام‌ا...‌علیهم»: تو را قسم مى‏دهم؛ خدا! خدا! به درخانه‏ات آمده‏ام و به فیض مقدست، به سعه رحمتت، به جهان آفرینشت تو را قسم مى‏دهم.»

دعای سحر هم مانند برخی دیگر از دعاهای وارد شده برای این ماه مانند جوشن کبیر، دعای افتتاح و... سراسر نامهای خداوند و اوصاف اوست. می‌توان گفت این دعاها آموزش خداشناسی است؟
- بله؛ بخصوص مهمترین هدف این دعا، قرار گرفتن انسان در مسیرى است که اسما و صفات پاک خداوند، در او تبلور یابد و وجودش جلوه‏گاه این اوصاف برجسته و ممتاز گردد.

منبع:حوزه

211008