کدام روزه را خاص الخاص گویند؟

حقیقت روزه که یکی از عبادات خاص است، چیست؟
اساس عبادات در ادیان، یا بر زکات یا بر صلاة. از حیث زکات، افراد از بدی‌ها رویگردان می‌شوند و به تزکیه نفس می‌پردازند و از حیث صلاة به خوبی‌ها آراسته می‌شوند. در واقع این دو حیث زکات و صلاة، جنبه تکوینی دارد. زکات به تزکیه مربوط است و صلاة به تحلیه و آراسته شدن. یکی، رویگردانی از بدیها است که زکات است و صلاة روی آوردن به خوبی ها. صورت دیگر اینها در استعاذه بسمله است که در استعاذه ما از شیطان رویگردان می شویم و در بسمله به خداوند روی می آوریم یا در تولی و تبری.
در واقع روزه ای که در دین تشریع فرموده شده است از مظاهر و مصادیق زکات تکوینی و نمازی که تشریع فرمودند از مصادیق صلاة تکوینی است. بنابراین با توجه به این توضیح حقیقت روزه و شأن آن در سلوک و تزکیه باطنی معلوم می‌شود. حقیقت روزه‌ این است که در این ماه به دیدار برسیم و به وصال دست پیدا کنیم.
 

تفاوت روزه‌ای که در سیر و سلوک عرفانی تأکید شده با روزه ای که در شریعت آمده، در چیست؟
عرفا کاملا صورت شریعت را رعایت می کنند، یعنی از این حیث فرقی نیست. منتها عرفا به معنا و باطن روزه هم می‌پردازند. یعنی علاوه بر ظاهر روزه، به باطن آن هم توجه می‌کنند. تفکر در حقیقت روزه هم می‌کنند. فقط این نیست که یک امساک ظاهری باشد بلکه سعی می‌کنند که مراتب دیگر روزه را در نظر بگیرند چنانچه بزرگان دین فرمودند: روزه عام است و خاص و روزه خاص الخاص. روزه عام همین روزه ای است که آدمی در ساعتی که تعیین شده از خوردن و آشامیدن امساک می‌کند. روزه خاص این است که در معانی اینها التفات می‌شود و به تزکیه باطن پرداخته می‌شود و غیر از امساک از خوردن و آشامیدن سعی می‌کند که تمام جوارح و اعضایش را از ارتکاب مناهی باز دارد یعنی فقط روزه دهان نیست، روزه دست و پا و چشم وهمه اعضاء باید وجود داشته باشد اما روزه خاص الخاص این است که دلش را هم متوجه محبوب و بزرگان دین می‌کند و به بالاترین حد تزکیه و پاکی و نهایت به دیدار و وصال نائل می‌شود.