40 سال فعالیت مستمر در عرصه قرآن+عکس

عقیق:مریم سادات آجودانی: حیدر کسمایی متولد 1345 در نجف اشرف و یکی از چهره‌های قرآنی سال گذشته است که سال‌ها از عمر خود را به تدریس و توسعه فرهنگ قرآنی سپری کرده است.

وی زمانی که 6 ساله بود همراه خانواده از نجف به ایران می‌آید و در شهرستان بابل به فعالیت‌های قرآنی می‌پردازد. 10 ساله بود که به صورت فعال به یادگیری فنون تلاوت می‌پردازد و از تلاوت‌های استاد عبدالباسط و منشاوی تقلید می‌کند تا اینکه پس از پیروزی انقلاب از بابل به قم مهاجرت می‌کنند و از محضر مراجع عظام و فعالان قرآنی این شهر بهره می‌برد.

کسمایی پس از فعالیت در حرم حضرت معصومه(س) دارالقرآن حرم را راه‌اندازی کرد و به توسعه فعالیت های قرانی حرم حضرت معصومه(س) پرداخت. وی مؤسس ترتیل‌خوانی قرآن در ماه مبارک رمضان است که سال‌ها به صورت مستقیم در ماه مبارک رمضان در حرم حضرت معصومه(س) پخش می‌شود.

در ادامه مشروح ما با «حیدر کسمایی» چهره قرآنی سال 1395 تقدیم می‌شود.

آقای کسمایی شما متولد نجف هستید، خانواده شما چرا به آنجا مهاجرت کرده بودند؟

ما ایرانی‌الاصل و اهل گیلان هستیم اما من در نجف متولد شدم. اجدادم پس از شهادت میرزا کوچک‌خان جنگی از کسمای رشت به نجف مهاجرت می‌کنند اما پدرم زمانی که من حدود 6 سال داشتم به ایران بازمی‌گردد. در آن دوران به دلیل اینکه ما در نجف بودیم و نزدیک به امام خمینی(ره)، حکومت طاغوت احساس خطر می‌کرد و ما را مجبور کرد که در شهرستان بابل مازندران سکونت کنیم که ما هم تا سال 59 در آنجا بودیم و پس از آن به قم رفتیم.

فعالیت‌های قرآنی را چگونه آغاز کردید؟

حضور در مسجد و برنامه‌های قرآنی برای ما یکی از فعالیت‌های همیشگی بود و من هم از آن بسیار لذت می‌بردم. کمتر از 10 سال داشتم که در مسجد جامع بابل مسابقه قرآن برگزار می‌شد و من هم در آن شرکت کردم. در آن زمان با قرآن آشنایی داشتم و همیشه سعی می‌کردم که رتبه بیاورم.

در دوران مدرسه هم همیشه در عرصه‌های قرآنی فعال بودم اما پس از مدتی به تدریس پرداختم به طوری که پس از پیروزی انقلاب اسلامی کلاس‌های مختلفی تشکیل می‌دادم و پس از آن حس کردم باید در عرصه‌های قرآنی تحقیق و پژوهش کنم و سؤالاتی که در ذهنم است را پاسخ دهم به همین منظور اوایل سال 1370 به صورت حرفه‌ای وارد پژوهش و تحقیق‌های قرآنی شدم.

البته سال 1364 به عضویت مجمع قاریان استان قم در آمدم و پس از مدتی مدیرعامل و عضو هیأت مدیره آنجا شدم. از سال 1370 هم در حرم حضرت معصومه(س) اقدام به فعالیت‌های قرآنی کردم.

برگزاری ترتیل‌خوانی قرآن از حرم حضرت معصومه(س) تا حرم امام علی(ع)

فعالیت شما در حرم حضرت معصومه(س) به چه شکلی بود؟

اوایل در حرم تلاوت می‌کردم پس از آن در سال‌های 1363، 1364 در شورای قرآن حرم به همراه آقایان شهیدی‌پور، عباس سلیمی، طباطبائی و مرحوم علامی فعالیت داشتم و بعد از مدتی دارالقرآن حرم را تأسیس کردم.

با تشکیل دارالقرآن حرم حضرت معصومه(س) فعالیت‌های قرآنی حرم ارتقا یافت و در آن زمان به فکر راه‌اندازی ترتیل قرآن در حرم حضرت معصومه(س) افتادم و به همراه آقای فرقانی در ماه مبارک رمضان برای نخستین‌بار ترتیل قرآن در حرم برگزار شد و از آقای بهرام محمدی‌نیا مدیر وقت صداوسیمای قم دعوت کردم تا علاوه بر حضور در پوشش آن نیز به ما کمک کند که مورد استقبال بسیاری قرار گرفت.

البته ترتیل‌خوانی در ماه مبارک رمضان در سال 1380 در مسجد محمدیه بیرون از حرم برگزار می‌شد که با توسعه حرم حضرت معصومه(س) این مسجد در محوطه حرم قرار گرفت هم‌اکنون نیز در ماه مبارک رمضان هر سال این محفل برگزار و از رسانه ملی پخش می‌شود.

یکی از شاگردانم نیز در نوتردام هلند محفل ترتیل‌خوانی قرآن برگزار می‌کند که در شبکه‌های مختلف ماهوار‌ه‌ای هم پخش می‌شود؛ همچنین با پخش ترتیل‌خوانی قرآن در ماه مبارک رمضان در حرم حضرت معصومه(س) به دعوت مسئولان حرم علوی در نجف اشرف هم طرحی نوشته و حدود 3 سال است که ترتیل‌خوانی در رمضان در حرم امیرالمؤمنین(ع) نیز اجرا می‌شود.

بهترین هدیه دوران نوجوانی/ تلاوت‌هایی ماندگار و اشتیاق تقلید از قاریان مصری

از تلاوت‌هایی که در دوران کودکی تقلید می‌کردید، بگویید.

آنچه از دوران کودکی به یاد دارم تلاوت سوره مبارکه «حج» از استاد «عبدالباسط» است. سال 1356 پدرم برای اینکه خوشحال شوم نوار کاست همین تلاوت را به سختی برایم تهیه کرد و می‌توانم بگویم شاید روزی چندین بار آن نوار را گوش می‌دادم و با اشتیاق تقلید می‌کردم. این نوار کاست یکی از بهترین هدیه‌هایی بود که در آن زمان گرفته بودم.

این تلاوت آنقدر برایم جذابیت داشت که شاید یکی از دلایل فعالیتم در امور قرآنی همین تلاوت زیبای استاد عبدالباسط بود. البته تلاش‌های استاد عباس کعبی و رنجبر نیز نقش مؤثری در شکل‌گیری شخصیت قرآنی‌ام داشت. یکی دیگر از تلاوت‌های دلنشین قرآن که در ذهنم حک شده تلاوت سوره مبارکه «یوسف» با صدای استاد «منشاوی» است.

از تلاوت در جمع خجالت می‌کشیدم

اولین بار که در جمع تلاوت کردید به یاد دارید؟

من در دروان کودکی خیلی خجالتی بودم و از اینکه در جمع تلاوت کنم، خیلی می‌ترسیدم. اولین بار فکر کنم 10 ساله بودم که با تشویق خانواده در مسجد جامع بابل تلاوت کردم خیلی برایم سخت بود اما کم‌کم دیگر برایم تلاوت در مجامع و محافل لذت‌بخش شد.

خاطراتی هم از دوران نوجوانی و حضور در مسابقات دارید؟

اوایل دهه 60 در مسابقات قرآن شرکت کردم؛ روزهای آخر رمضان 4 مسابقه قرآنی برگزار می‌شد من هم در تمام ماه رمضان با وجود گرسنگی و سختی‌های روزه تلاش می‌کردم تا در مسابقات رتبه کسب کنم که به لطف خدا به مرحله فینال مسابقات راه یافتم و در نهایت 4 جایزه خوب در آن سال گرفتم. یکی از جوایز دوچرخه بود که با ذوق فراوان با جوایزم به خانه امدم اما همه خواب بودند؛ می‌خواستم بیدارشان کنم اما دلم نیامد تا اینکه سحری که بیدار شدند، دیدند و مادرم بسیار خوشحال شد.

گفتید که پس از اینکه به ایران آمدید مجبور شدید در بابل سکونت کنید و پس از انقلاب به قم مهاجرت کردید، دلیل این مهاجرت چه بود؟

پس از انقلاب سال 1358 پدرم به فکر خرید خانه بود اما نشد تا اینکه پدربزرگم به رحمت خدا رفت و وی را در قم به خاک سپردیم. وقتی برای مراسم خاکسپاری به قم آمده بودیم خانواده از محیط آنجا خوششان آمد البته من به دلیل نامساعد بودن آب و هوای قم علاقه چندانی نداشتم تا اینکه به حرم حضرت معصومه(س) رفتم، نظرم تغییر کرد و علاقه‌ام به این شهر مقدس افزایش یافت. علاوه بر این وقتی در حرم و نماز جماعت به امامت آیت‌الله مرعشی نجفی حضور یافتم شکوه آنجا مرا بسیار جذب کرد به طوری که رفتن به زیارت و حضور در حرم هم برایم به برنامه روزانه تبدیل شد.

شما به عنوان یکی از چهره‌های قرآنی کشورمان برای تحقق مطالبات قرآنی رهبر معظم انقلاب اسلامی چه برنامه‌هایی دارید؟

مقام معظم رهبری توصیه‌های عالمانه و حکیمانه‌ای دارند و تمامی مطالبات و فرمایشات ایشان سنجیده است. در سال‌های اخیر رهبر معظم انقلاب اسلامی به 2 جنبه از بُعد قرآن اشاره فرمودند؛ مسائل حرفه‌ای در حوره قرآن و دیگری حوزه‌های عمومی قرآن کریم.

معظم‌له به تدبر در قرآن و توجه به مفاهیم کلام وحی تأکید دارند و حفظ و قرائت را مقدمه و دروازه عمل به دستورات قرآن عنوان فرمودند. به همین دلیل باید همه ابتدا به روخوانی و روانخوانی قران توجه داشته باشند و پس از آن به قرائت و حفظ بپردارند تا بتوانند به هدف نهایی برسند.

البته برخی افراد تصور می‌کنند که حفظ قرآن چندان اهمیتی ندارد و اگر قبلا پیامبر(ص) و ائمه اطهار(ع) مسلمانان را به حفظ تشویق می‌کردند برای عدم تحریف و رسیدن اصل قرآن به نسل‌های بعدی بوده است اما وقتی مقام معظم رهبری می‌فرمایند به سمت حفظ بروید حتما نکته‌ای در آن نهفته است. در حال حاضر بسیاری از قاریان برجسته مصری و حتی سایر کشورها پیش از اینکه تلاوت را به صورت حرفه‌ای دنبال کنند به حفظ قران می‌پردازند.

من برای تحقق مطالبات قرآنی رهبر معظم انقلاب اسلامی 3 فعالیت را در اولویت قرار دادم. اول اینکه کتابی در عرصه قرائت نوشتم که برای یادگیری بسیار کارگشا است. دوم اینکه در مفاهیم و تدبر در قرآن کار کردم و 10 دقیقه قبل از ترتیل‌خوانی قرآن در حرم حضرت معصومه(س) تفسیر قرآن هم برای مستمعان توسط استاد حاج‌ابوالقاسم بیان می‌شود تا افراد قبل از گوش دادن به تلاوت با معانی و تفسیر آن نیز آشنا شوند. سوم اینکه کتاب صحت قرائت نماز از دیدگاه مراجع را به نگارش درآوردم تا افراد به این امر مهم هم توجه بیشتری داشته باشند.

برگزاری جلسات هفتگی قرآن در جمع خانواده

از زندگی شخصی خودتان بگویید. در زندگی شخصی چقدر با قرآن انس دارید؟

من کمتر از 20 سال داشتم که ازدواج کردم آن زمان همسرم هم 13 ساله بود. به لطف خداوند حاصل این ازدواج 1 دختر و 3 پسر است که هر کدام در عرصه‌های قرآنی فعالیت دارند.

دخترم کارشناس علوم قرآن و پسرم کارشناس ارشد علوم قرآنی و قاری است و در طرح ارزیابی قاریان و اساتید قرآن موفق به کسب عنوان درجه 2 استاد قرائت شده است. همسرم هم حافظ 17 جزء و استاد درجه 3 قرائت از شورای عالی قرآن است.

ما به صورت خانوادگی هر هفته و گاهی هفته‌ای دو بار جلسات خانگی قرآن برگزار می‌کنیم و محفلی صمیم داریم که به رفع اشکال هم می‌پردازیم چرا که 2 تا از خواهرانم نیز حافظ قرآن هستند. این جمع قرآنی برکات بسیاری داشته و امیدوارم همه به صورت خانوادگی و دوستانه چنین برنامه‌ها و محافلی را داشته باشند.

در پایان اگر صحبتی دارید بفرمایید.

هم‌اکنون ظرفیت و استعدادهای قرانی بسیاری در کشور داریم اما بی‌توجهی برخی مسئولان و عدم اختصاص بودجه مناسب به امور قرآنی موجب شده که این استعدادها کشف نشده و یا پس از بروز به حاشیه کشیده شوند در حالی که باید کاری کرد که اشتیاق به فعالیت در عرصه قرآن افزایش یافته و با پرورش استعدادهای برتر قرآنی جامعه‌ای متخلق به اخلاق قرآنی داشته باشیم.