عقیق: خشکسالی همیشه آزمونی برای انسان‌ها بوده، آزمونی که در آن زمین ترک می‌خورد، چشم‌ها به آسمان دوخته می‌شود و امیدها در دل مردم موج می‌زند. در چنین روزهایی بسیاری از ملت‌ها به شیوه‌های مختلف به درگاه خدا پناه برده‌اند، اما در تاریخ اسلام نماز باران جایگاهی مهم و اثرگذار دارد. نمازهایی که گاهی چنان پاسخ گرفته‌اند که روایت‌شان هنوز پس از قرن‌ها در کتاب‌ها جاری است.
نماز باران پیامبر اکرم(ص) بارشی که مدینه را شست‌وشو داد
یکی از مشهورترین نمازهای باران تاریخ، در سالی رخ داد که مدینه گرفتار خشکسالی سختی شده بود. مردم به حضور پیامبر(ص) آمدند و درخواست دعا کردند. رسول‌الله(ص) به منبر رفت، دستانش را بالا برد و دعا کرد. هنوز پای پیامبر از منبر پایین نرسیده بود که ابرها از هر سوی آسمان مدینه جمع شدند. باد خنکی وزید و باران به‌قدری فرو ریخت که کوچه‌های مدینه سیلابی شد.روایت‌ها می‌گویند: «باران یک هفته پیوسته بارید، تا جایی که مردم دوباره آمدند و از زیاد شدن بارش شکایت کردند!» این نماز و دعای پیامبر، نقطه عطفی در باور مردم آن زمان شد، گویی مدینه تازه جان گرفت.
نماز امیرالمؤمنین علی(ع) در کوفه؛ بارانی که حجت را تمام کرد
در زمان خلافت امام علی(ع)، خشکسالی سختی در کوفه رخ داده بود. امام، مردم را به استغفار و توبه فراخواند و با جمعیت زیادی به بیرون شهر رفت. روایت‌ها می‌گویند: در حالی که آسمان یک‌دست صاف بود، امام علی(ع) دستانش را به دعا بلند کرد. هنوز قنوت به پایان نرسیده بود که نوار ضخیمی از ابر از افق ظاهر شد و مانند پرده‌ای تیره بر سرزمین عراق گسترده شد. بارشی سنگین اما پربرکت آغاز شد؛ چنان‌که مسیل‌ها پر و آبادی‌ها احیا شد. بسیاری از مورخان این واقعه را «یکی از آشکارترین اجابت‌ها» دانسته‌اند.
نماز استسقای حضرت ابراهیم(ع) در منابع یهود و اسلام
در برخی منابع کهن، از جمله تورات و نیز نقل‌های اسلامی، آمده که قوم ابراهیم در دوره‌ای به خشکسالی گرفتار شدند و دعای آن پیامبر بزرگ الهی، باعث بارشی گسترده شد. هرچند جزئیات آن از لحاظ تاریخی دقیق نیست، اما همین روایت نشان می‌دهد سنت «طلب باران» سنتی ریشه‌دار در تاریخ پیامبران بوده است.
نماز باران امام رضا(ع) که هیبت درباریان مأمون را فرو ریخت
در دوره مأمون عباسی، خشکسالی سختی در خراسان مردم را درمانده کرده بود. درباریان مأمون برای جلب رضایت مردم و نشان دادن توانایی خلیفه، چندین روز مراسم دعا و نماز برگزار کردند، اما هیچ قطره‌ای نبارید. وقتی مأمون درمانده شد، نگاه‌ها به سوی امام رضا(ع) رفت؛ کسی که در آن روزها ولیعهد ظاهری حکومت بود اما در حقیقت، محبوب دل مردم. مأمون از امام خواست برای باران دعا کند. امام ابتدا سه روز مردم را به توبه و استغفار فراخواند. سپس همراه مردم، با حالتی بسیار ساده و بدون تشریفات، به بیابان‌های بیرون بیرون رفت.
روایات می‌گویند: هنوز امام دستانش را بلند نکرده بود که نسیمی خنک وزیدن گرفت، ابرهای پراکنده از اطراف جمع شدند و هنگامی که امام در قنوت نام خدا را بر زبان آورد، ابرهای ضخیم بر فراز نیشابور و توس قرار گرفتند. به‌قدری باران شدید و پربرکت فرو ریخت که زمین‌های خشک خراسان سیراب شد. مردم با اشک و شوق به سوی امام هجوم آوردند و آوازه این واقعه در سراسر سرزمین‌ها پیچید.مورخانی مثل شیخ صدوق و طبری نقل کرده‌اند که درباریان مأمون از این واقعه شگفت‌زده و هراسناک شدند، زیرا مردم آن را نشانه‌ای روشن از «مقام الهی امام رضا(ع)» دانستند. این نماز باران از آن دست وقایعی است که حتی برخی مورخان غیرشیعه نیز از آن یاد کرده‌اند و آن را نمونه‌ای از «اجابت سریع دعا» دانسته‌اند.
نماز باران امام سجاد(ع) در مدینه و شگفتی مردم
در دوره‌ای که مدینه دچار خشکسالی شده بود، امام سجاد(ع) به همراه مردم برای نماز باران به بیابان رفت. در روایات آمده است که هنگام شروع نماز، هیچ نشانی از ابر نبود؛ اما امام در قنوت طولانی‌اش با چنان تضرعی دعا کرد که ناگهان ابرهای کوچک از اطراف جمع شدند و در پایان نماز، باران مدینه را سیراب کرد. این نماز در میان اهل مدینه به‌عنوان «بارانِ دعا» معروف شد.
نماز معروف مالک‌بن‌انس و اهل مدینه با شفاعت امام صادق(ع)
در یکی از سال‌ها، مردم مدینه نزد مالک‌بن‌انس (فقیه مالکی) آمدند و از خشکسالی شکایت کردند. مالک گفت: «به سراغ جعفر بن محمد الصادق بروید، او در نزد خدا مقامی دارد.» زمانی که امام صادق(ع) با مردم برای نماز باران بیرون رفت، روایات می‌گویند باران در همان ابتدا نازل شد. این ماجرا در کتاب‌های اهل سنت نیز با احترام ذکر شده است.
نماز باران علمای بزرگ در تاریخ اسلام
در طول قرون متمادی بارها نماز باران توسط علما و مردم برپا شده است از جمله نماز باران در دوره شیخ طوسی در بغداد زمانی که رودخانه خشک شده و خطر قحطی پیش رو بود، شیخ طوسی مردم را برای نماز باران جمع کرد. گفته‌اند: «دعایش پایان نیافت که بارش شدید آغاز شد و آب فرات دوباره بالا آمد.»
نماز استسقا در اندلس
در دوران حکومت مسلمانان در اندلس، چندین بار نماز باران باعث آغاز بارش در زمین‌های خشک ایبریا شد. برخی مورخان اسپانیایی نوشته‌اند: «در آن سال‌ها، وقتی مسلمانان نماز باران می‌خواندند، کشاورزان مسیحی و یهودی نیز با احترام نظاره‌گر بودند.»
نمازهای باران در ایران اسلامی
در تاریخ ایران دوره اسلامی نیز نمونه‌های فراوانی از نماز باران ثبت شده است مانند نماز باران در عصر صفوی در اصفهان عصر شاه‌عباس، خشکسالی سختی رخ داد. علمای شهر نماز باران اقامه کردند و به گفته تاریخ‌نویسان، «باران سه‌روزه‌ای» تمام منطقه را سیراب کرد.
نماز باران در دوره قاجار
در تهرانِ دوره ناصرالدین‌شاه، مردم چندین مرتبه نماز باران خواندند. یکی از مشهورترین وقایع این بود که درست پس از پایان نماز، باد شدیدی وزید و ابرهای ناگهانی تهران را فرا گرفت.
سنتی که هنوز جاری است
تاریخ اسلام پر است از لحظه‌هایی که مردم در اوج درماندگی، دست به دعا برده‌اند و پاسخ دیده‌اند. نماز باران فقط طلب بارش نیست؛ یادآوری این حقیقت است که زمین و آسمان هر دو در محضر خدا هستند.
منبع:فارس
