"مسجد سهله‌" اقامتگاه‌ صاحب‌ ما است‌

عقیق: مسجد سهله قدمگاه پیامبران، امامان و صالحان و نیکان است. آنجاست که دلت می لرزد، اشکت جاری می شود و جان و دلت حال و هوایی ملکوتی پیدا می کند، انگار در و دیوار خاک آلودش از اعماق تاریخ با تو سخن می گویند. اینجا کجاست که وقتی گام هایت به سرایش می رسد، دلت می لرزد، اشکت جاری می شود و جان و دلت حال و هوایی ملکوتی پیدا می کند، انگار در و دیوار خاک آلودش از اعماق تاریخ با تو سخن می گویند و هر زائری مبهوت سادگی اش می شود؛ آری اینجا رهگذر راهیان بهشت است، مسجد سهله.

به مسجد سهله که قدم می گذاری گویی در تلالو نور غرق می شوی و دلت آسمانی و روحت جلا می یابد، چرا که می دانی در مکان مقدسی هستی که روزی پیامبران، امامان و صالحان و نیکان در آن قدم گذارده اند.

اینجا اقامتگاه شخصی امام زمان (عج) است، خانه حضرت ابراهیم خلیل (ع) و حضرت ادریس (ع)، پایگاه حضرت خضر نبی (ع) و محل عبادت حضرت نوح (ع)، امام صادق (ع) و امام سجاد (ع) و محل نزول جبرائیل امین (ع).

مسجد سهله یکی از معروفترین مساجد منتسب به حضرت مهدی(عج) است که مقام پیامبران بسیاری همچون ادریس و ابراهیم(ع) و خضر نیز بوده است. این مسجد در اطراف‌ کوفه‌ و در دو کیلومتری‌ شمال‌ غربی‌ مسجد اعظم‌ کوفه‌ قرار دارد و کهن‌ترین‌ مکان‌ منتسب‌ به‌ ‌ امام‌ عصر است‌..

در احادیث بسیاری از مسجد سهله به عنوان اقامتگاه شخصی امام مهدی(عج) و اهل بیتش در عصر ظهور نام برده شده است. در احادیث آمده است که روزی در محضر حضرت امام صادق(ع) از مسجد سهله گفت و شنود شد، حضرت فرمودند: "آنجا اقامتگاه صاحب ماست؛ هنگامی که با خانواده اش قیام کند". در احادیث دیگری آمده است که بیش از یک قرن پیش از ولادت امام مهدی(عج)، امام صادق (ع) به یار با وفایش ابوبصیر، فرمود: "ای ابا محمد! گویی فرود آمدن قائم(ع‍ج) را با اهل و عیالش در مسجد سهله با چشم خود می بینم". در احادیث‌ ماثور از امامان‌ مسجد سهله‌ به‌ عنوان‌ اقامتگاه‌ شخصی‌ حضرت‌ مهدی(عج) در عصر ظهور معرفّی‌ شده است‌، از امام‌ صادق‌ (ع) نقل شده است‌ که‌ فرموده‌اند: "آنجا یعنی‌ مسجد سهله‌ اقامتگاه‌ صاحب‌ ما است‌، هنگامی‌ که‌ با خانواده‌اش‌ قیام‌ کند".

از بررسی مجموع روایاتی که درباره مسجد سهله رسیده است به این نتیجه می رسیم که برای مسجد سهله ویژگی های فراوان و امتیازات بی شماری است از جمله این که اقامت گاه پیامبران و صالحان و جانشینان حضرت مهدی (عج) است، این مسجد مکانی است که همه پیامبران رسالت خود را از آنجا آغاز کرده اند و رهگذری برای راهیان بهشت و محلّ تقسیم غنایم و مرکز مقام صالحان و پیامبران و امامان برای حوائج مهم است. عدالت الهی، در آن جا ظاهر می شود و بنابر احادیث معتبر این مسجد موجب قضای حوائج و تقرب به خدا و موجب مصونیت از نیرنگ دشمنان است. به طوری که هفتاد هزار نفر از آن جا، بدون حساب، وارد بهشت می شوند.

موقعیت مسجد سهله

مسجد سهله در شرق نجف اشرف و در شهر کوفه قدیم قرار دارد؛ در 10 کیلومتری شمال شرقی حرم امام علی (ع) و دو کیلومتری شمال غربی مسجد کوفه واقع شده است و چنانچه در روایات آمده است بعد از مسجد کوفه، مسجدی به فضیلت مسجد سهله وجود ندارد.

این مسجد که در قرن اول هجری از سوی قبایل عرب ساخته شد، با اسامی همچون مسجد سهیل، بنی ظفر و عبدالقیس نیز نامیده می شود و بنابر منابع تاریخی اگر سهله را با سین مفتوحه بخوانیم به معنای زمین هموار و اگر با سین مکسور بخوانیم به معنی خاک ماسه مانند است که به وسیله سیل در مسیل ها جمع می شود اما در هر حال نامگذاری این مسجد به سهله به لحاظ جنس خاک آن منطقه است؛ اگرچه برخی علل دیگری را دلیل نامگذاری آن برشمردند که به عنوان نمونه می گویند: سهیل نام سازنده مسجد است، عبدالقیس نام طایفهاى است که این مسجد در منطقه سکونت آنها بنا شده و بنىظفر نیز یکى از طایفههاى قبیله عبدالقیس است.

مسجد سهله در زمینى خالى از سکنه که اطراف آن پوشیده از ماسه هاى قرمز است ساخته شده و شکل هندسى آن تقریباً به صورت مستطیل با طول 140متر، عرض 125متر و مساحتى بالغ بر 17500مترمربع است.

ارتفاع دیوارهایى که آن را احاطه کرده حدود 22متر است که هر یک از اضلاع چهارگانه آن به وسیله برج هاى نیم دایره ای از طرف خارج و به فاصله هاى مساوى تقویت مى شوند. در میانه ضلع شرقى دیوار، مناره اى به ارتفاع 30متر وجود دارد که در اصلى مسجد در میانه ضلع شرقى در مجاورت این مناره واقع شده است.

این مسجد از دو قسمت شبستان و صحن تشکیل شده، شبستانی که در قسمت جنوب به طول  120 متر و عرض 5/5 متر بنا شده است و حدود 660 متر مربع مساحت دارد که از طریق ایوانکهایى به عنوان ورودیهاى شبستان به صحن مسجد متصل مى شود و قدمت تاریخى این ایوانکها به قبل از سال750 ق مىرسد.

بقیه فضاى مسجد نیز به صحن اختصاص دارد. در طول اضلاع شرقى، غربى و شمالى مسجد نیز غرفههایى ساخته شده است که در یک طرف 36 غرفه، در طرف دیگر 27 و در سمت در ورودى آن 19 غرفه به چشم می خورد.

مقام برخی پیامبران و امامان در مسجد سهله

در بخش هاى مختلف صحن مسجد محراب هایى ساخته شده است که به نام پیامبران و ائمه اطهار(ع) نامگذارى شده اند و در اصطلاح آنها را مقام مى خوانند. این مقامها عبارتند از:

مقام حضرت ابراهیم(ع): این مقام در جهت شمال غربى و بین دیوار غربى و شمالى قرار دارد. در روایتى آمده است این مسجد، خانه حضرت ابراهیم خلیل(ع) بوده است که از آنجا به سمت قوم "عمالقه" رفتند.

مقام حضرت یونس(ع): این مقام در جهت جنوب غربى بین دیوار جنوبى و غربى قرار دارد.

مقام حضرت ادریس(ع): این مقام در بین دیوار شرقى و شمالى قرار دارد. این مقام را مقام عیسى(ع) هم مىنامند؛ این قسمت از مسجد به "بیتالخضر" نیز معروف است.

مقام حضرت صالح(ع): این مقام در سمت شرقى بین دیوار جنوبى و شرقى قرار دارد که به مقام صالحین، انبیا و مرسلین معروف است.

مقام امام سجاد(ع): این قسمت در میانه مسجد کمى مایل به سمت شرقى قرار دارد.

مقام امام صادق(ع): این مقام درست در وسط مسجد است که براساس روایات تاریخى، حضرت امام صادق(ع) مدتى در آنجا اقامت نموده و به عبادت و دعا مشغول بودهاند.

مقام امام زمان(ع): این مقام هم در قسمت میانى مسجد، کمى مایل به سمت جنوب، بین مقام هاى امام سجاد(ع) و حضرت یونس(ع) قرار دارد که امروزه ساختمانى به طول 80 متر و عرض 5/5 متر در این محل بنا شده است و چنانچه در احادیث معتبر آمده حضرت ولىعصر(ع) در این مقام، نماز و دعا و نیایش به جاى آوردهاند و عالم بزرگوار علامه بحرالعلوم آن حضرت را در این مکان شریف در حال مناجات با پروردگار زیارت کرده اند.

علاوه بر آن، گزارش هاى بسیارى از ملاقات با آن حضرت در این مسجد شریف در طول تاریخ نقل شده است که این امر سبب اقبال بسیار عاشقان و شیفتگان خالص آن حضرت به این مکان شریف گشته و در نتیجه ساختمان این قسمت، بارها توسط شیعیان مخلص تجدید بنا شده است.

براى این مقام زیارتنامه مخصوصى در کتب روایى نقل شده است که به همراه سایر دعاها و عبادات به جاى آورده می شود.

سید بن طاووس(ره) از علمای نامدار شیعه می نویسد: وقتى می خواهى به مسجد سهله بروى روز چهارشنبه و بین نماز مغرب و عشا دو رکعت نماز به جاى آور که از امام صادق(ع) روایت شده است که هر گرفتارى چنین کند، خداوند گرفتارى او را برطرف مى کند.

اهمیت مسجد سهله

امام حسین(ع) درباره اهمیت مسجد سهله فرموده اند: "مسجد سهله خانه ابراهیم(ع) بوده که از آن به سوی عمالقه رفته است و آنجا خانه ادریس، صخره خضراء است و در آن مسجد در صور دمیده می شود و از اطراف آن هفتاد هزار نفر بدون حساب به بهشت می روند".

از امام باقر(ع) نقل شده است که هیچ پیامبری را خداوند برنیانگیخت مگر آنکه در آن مسجد نماز گزارده است، در آنجا عدل الهی آشکار می شود و منازل و جایگاه های پیامبران، اوصیاء و صالحین است.

همچنین در حدیثی معتبر در جلد یکصدم بحارالانوار آمده است که امام صادق(ع( به یار باوفایش ابابصیر، فرمودند: « ای ابا محمد! گویی فرود آمدن قائم(ع‍ج) را با اهل و عیالش در مسجد سهله، با چشم خود می بینم».

ابوبصیر عرضه داشت: آیا محل اقامت دایمی آن حضرت در مسجد سهله خواهدبود؟

حضرت فرمود: آری، سپس فرمود: مسجد سهله اقامتگاه حضرت ادریس (ع) و حضرت ابراهیم خلیل الرحمان (ع) بود.

خداوند، پیامبری را مبعوث نکرده جز اینکه در مسجد سهله نماز گزارده است؛ مسجد سهله، پایگاه حضرت خضر(ع) است؛ کسی که در مسجد سهله اقامت کند، همانند کسی است که در خیمه رسول اکرم(ص) اقامت کند؛ مرد و زن با ایمانی یافت نمی شود، جز اینکه دلش به سوی مسجد سهله پر می زند.

هیچ کس در مسجد سهله نماز نمی گزارد که با نیت راستین خدا را بخواند، جز اینکه او را با حاجت برآورده شده از آنجا بر می گرداند؛ هیچ کس نیست که در مسجد سهله به خدا پناهنده شود، جز اینکه خداوند او را از آنچه بیم دارد، پناه دهد.

ابوبصیرعرض کرد: فضیلت بسیار بزرگی است! 

امام صادق(ع) فرمود: آیا برایت بیفزایم؟

عرض کرد : بله.

امام فرمود: مسجد سهله از آن بقعه هایی است که خداوند دوست دارد، او را در آنجا بخوانند؛ شب و روزی نیست که فرشتگان به زیارت مسجد سهله نشتابند و در آنجا به عبادت حق تعالی نپردازند، اگر من در آن سامان سکونت داشتم، هیچ نمازی را جز در مسجد سهله نمی خواندم.

ای ابا محمد! اگر مسجد سهله هیچ فضیلتی جز فرود آمدن فرشته ها و اقامت پیامبران نداشت، همین فضیلت بس بود، در حالی که این همه فضیلت دارد؛ آنچه از فضایل مسجد سهله برای تو بازگو نکردم، بیش از فضایلی است که برایت گفتم.». 

امام سجاد(ع) نیز در فضیلت مسجد سهله می فرمایند: «هر کس در مسجد سهله دو رکعت نماز به جاى آورد خداوند دو سال بر عمر او می افزاید».

تشرف سیدبحرالعلوم در مسجد سهله

عالم جلیل آخوند ملازین العابدین سلماسى (ره) فرمود: روزى در مـجلس درس فخر الشیعه، آیة اللّه علامه بحر العلوم (ره) در نجف اشرف نشسته بودیم، که عالم محقق جناب میرزا ابوالقاسم قمى - صاحب کتاب قوانین - براى زیارت علامه وارد شدند.

آن سـال، سـالى بود که میرزا از ایران براى زیارت ائمه عراق و حج بیت اللّه الحرام آمده بودند.کسانى که در مجلس درس حضور داشتند که بیشتر از صد نفر بودند متفرق شدند فقط من با سه نفر از خواص اصحاب علامه، که در درجات عالى صلاح و ورع و اجتهاد بودند، ماندیم.

محقق قمى رو به سید کرد و گفت: شما به مقامات جسمانى(به خاطر سیادت) و روحانى و قرب ظـاهـرى (مـجـاورت حـرم مـطـهـر امیرالمؤمنین علیه السلام) و باطنى رسیده‌اید.

پس از آن نعمت‌هاى نامتناهى، چیزى به ما تصدق فرمایید سـید بدون تامل فرمود: شب گذشته یا دو شب قبل [تردید از ناقل قضیه است] براى خواندن نماز شـب بـه مسجد کوفه رفته بودم.

با این قصد، که صبح اول وقت به نجف اشرف برگردم، تا درس‌ها تعطیل نشود. (سال‌هاى زیادى عادت علامه همین بود.)

وقـتـى از مـسـجـد بـیرون آمدم، در دلم براى رفتن به مسجد سهله شوقى افتاد، اما خود را از آن مـنـصـرف کردم، از ترس این که به نجف اشرف نرسم، ولى لحظه به لحظه شوقم زیادتر مى‌شد و قلبم به آن جا تمایل پیدا مىکرد.

در هـمـان حـالـت تردید بودم که ناگاه بادى وزید و غبارى برخاست و مرا به طرف مسجد سهله حرکت داد خیلى نگذشت که خود را کنار در مسجد سهله دیدم.

داخل مسجد شدم، دیدم خالى از زوار و مترددین است جز آن که شخصى جلیل القدر مشغول مناجات با خداى قاضى الحاجات است آن هـم با جملاتى که قلب را منقلب و چشم را گریان مىکرد.

حالم دگرگون و دلم از جا کنده شد و زانوهایم مرتعش و اشکم از شنیدن آن جملات جارى شد.

جملاتى بود، که هرگز به گوشم نـخـورده و چشمم ندیده بود، لذا فهمیدم که مناجات کننده، آن کلمات را نه آن که از محفوظات خود بخواند، بلکه آنها را انشاء مىکند.

در مـکان خود ایستادم و گوش مىدادم و از آنها لذت مىبردم، تا از مناجات فارغ شد.

آنگاه رو به من کرد و به زبان فارسى فرمود: مهدى بیا.

پیش رفتم و ایستادم.

دوباره فرمود که پیش روم.

باز اندکى رفتم و توقف نمودم.

براى بار سوم دستور به جلو رفتن داد و فرمود: ادب در امتثال(فرمانبرداری) است. یعنى تا هر جا که گفتم بیا نه آن که به خاطر رعایت ادب توقف کنى.

من هم پیش رفتم تا جایى رسیدم که دست ایشان به من و دست من به آن جناب مىرسید.

در این حال ایشان مطلبى را فرمود.

آخـوند ملازین العابدین سلماسى مىگوید: وقتى صحبت علامه (ره) به این جا رسید، یک باره از سخن گفتن دست کشید و ادامه نداد و شروع به جواب دادن محقق قمى راجع به سؤالى که قبلا ایشان پرسیده بود کرد.

آن سؤال این بود، که چرا علامه با آن همه علم و استعداد زیادى که دارند، تـالـیفاتشان کم است

ایشان هم براى این مساله دلایلى را بیان کردند، اما میرزاى قمى دوباره آن صحبت حضرت با علامه را سؤال نمود.

"سید بحرالعلوم (ره) با دست خود اشاره کرد که از اسرار مکتومه است."

منبع: خبرگزاری شبستان

کدخبرنگار211007