پژوهشی در باب سینه زنی وزنجیر زنی

عقیق: 

قال رسول الله ص :" لیس منا مَن ضَرَبَ الخدود وشَقّ الجیوب "

رک: مسکن الفؤاد شهید ثانی ص108و مسند احمد 1/386

حدیث فوق الذکر را فریقین اسلامی در کتب روائی و فقه استدلالی آورده و راوی آن ابن مسعود میباشد .  مجتهدین در کتاب « کفارات » از این حدیث برای وجوب و یا عدم  کفاره در سیلی بصورت نواختن وگریبان پاره کردن استفاده کرده ، لیکن استثناء هم دارد .

آن چیزی که ما در این بیان درصدد آن هستیم ؛ اباحت سینه زنی و زنجیر زنی در عزای امام حسین ع است.

البته این اعمال نه تنها برای امام حسین ع مستحسن است ، بلکه برای فقدان تمام فقهاء وعلمای ربانی اسلام و خدمتگزاران دین وشریعت و امت اسلام  هم ممدوح بوده واز مصادیق " ومن یعظّم شعائرالله فانها من تقوی القلوب " است .

وسوسه شیاطین راه بجائی نبرده و مومنین نباید به اینگونه شبهات توجه نمایند. حسین بن علی ع در راه حفظ آثار دین جدش از خون خود و فرزندان و یاران با وفایش مایه گذاشت ، آنوقت عده ای در اباحت سینه زدن و... اشکال وارد می کنند .

به ادله ای که از روایات و قرآن شریف می آوریم دقت فرمائید .

خبر مروی از پیغمبر ص که فرمود: از ما نیست کسی که در مصیبت ، سیلی بر صورت خود زند و یا گریبان ( یقه پیراهن) پاره کند .

اهل سنت با توسل به این خبر مُصرّانه می گویند که سینه زدن ، حتی برای حسین بن علی ع هم حرام است .

خبر دیگری از پیغمبر ص نقل کنند که فرمود :"لیس منا مَن لطمِ الخدود و شقِّ الجیوب و دعا بدعوی الجاهلیة  "عوالی اللئالی ( شیعی) 1/111

در صحت اخبار ما شک نداریم . میگوئیم در هر چیزی استثناء وجود دارد . کما قال:" لکل شیء مَخرجاً فی الشرع " قضیه عزاداری امام حسین ع شرط بقای دین است .کما نقل" الاسلام محمدی الحدوث فهو حسینی البقاء " (الغدیر 3/246)

اینکه پیغمبر ص فرمود : " حسین منی و انا من حسین " در واقع رمز ماندگاری اسلام ومذهب تشیع است که در عزاداری امام حسین ع نهفته است .سینه زدن درسی بزرگ از مکتب امام حسین ع است که همنوائی وهمدردی شیعه را با رهبر آزاده خویش تداوم میبخشد . فَوَران شور و تهییج جوانان در مکتب حسینی با همین سینه زدن هاست . آری، شعور با شعار باید لازم و ملزوم بوده و غیر قابل انفکاک باشد. ما همیشه این مطلب را سَر داده ایم که مکتب امام حسین ع ، بعنوان بارزترین مصداق فرهنگ  شهادت طلبی و نهضت دینی ، شامل دو بال پروازی است :

اول – جنبه ی عقلانی ( شعور دینی وباور مذهبی (

دوم – جنبه احساسی وعاطفی ( شعار بدون خرافات ).

و این دو باید در تمام هیئات حسینی بنحو اَتم اکمل تبلور داشته باشد . تعلیم معارف  همپای با ابراز شور و هیجان باشد . که اگر اولی نباشد ، شعار بدون شعور است و اگر دومی نباشد ، مجلسی خشک وسرد بوده و گیرائی ندارد . شما با سفر به بلدین شریفین مکه و مدینه و عتبات عالیات این وجه تفریق را کاملا احسا س می کنید .

و اما براهین نقلی:

شیخ طوسی در کتاب « تهذیب الاحکام » حدیثی را از ابن سدیر  از امام صادق ع نقل می کند که ایشان فرمودند : " ولا شیء فی اللطم علی الخدود سوی الاستغفار و التوبة""   هرگاه در مصیبت کسی ، سیلی بر صورت زده شود و یا یقه پاره شود ، غیر از استغفار وتوبه ؛ کفاره ی خاصی ندارد . "و در ادامه می گوید: "وقد شققن َ الجیوب ولطمنَ الخُدود الفاطمیات علی الحسین بن علی ع وعلی مثلِهِ تُلطَمُ الخدود وتُشَقّ الجیوب " (التهذیب 7/325)

 « لطم » : ضرب الخد ، وصفحات الجسم ببسط الید " ( کتاب العین (

و همچنین ؛ واللطم ُ : الضرب علی الوجه بباطن الراحة " (لسان العرب)

با کف دست بر صورت ، گونه و یا هر کجای بدن زدن را « لطم » - سیلی- گویند.

به کلام سید مرتضی بر اساس نقل  کشف الرموز  دقت کنید :

") الخدود) سوی الاستغفار والتوبة ؛ ولقد شققن الجیوب ولطمن الخدود الفاطمیات ؛ علی الحسین بن علی ع ؛ وعلی مثله تُلطم ُ الخدود وتُشقّ الجیوب ." و ادعی المرتضی علی ذلک الاجماع .(کشف الرموز 2/263)

سید مرتضی ادعای اجماع بر حلیت سیلی بصورت زدن در عزای امام حسین ع را دارد . مستند او هم عمل خاندان واهل بیت امام حسین (ع) است .

سید محسن امین عاملی در کتاب « لواعج الاشجان »  سیلی بصورت زدن فاطمیات را می آورد . " فقالت زینب واثکلاه ینعی الحسین الی نفسه و بکی النسوة و لطمن الخدود و شققن الجیوب "    

درزیارت ناحیه مقدسه منقول در مزار مشهدی دارد که :

"و لقد فرسکَ الی خیامک محمحماً باکیا ، فلما راین النساء جوادک مخزیاً ؛ ناشرات الشعور علی الخدود لاطمات الوجوه و بالعویل داعیات و الی مصرعکَ مبادرات ..." و این عمل زنان با تقریر امام زین العابدین ع همراه شد .

صاحب جواهر حکم  شق الجیوب را در غیر امام حسین ع گوید :

" واما شقها فی غیرهما فالاحوط والاولی ترکه ان لم یکن اقوی " (ج4ص370)

ودر باب لطم الخدود هم ؛ انبیاء والائمة ع را مستثنا میدانند . (ج4ص371)

کما قال : " قد یستثنی من ذلک الانبیاء والائمة ع اَو خصوص سیدی و مولای الحسین بن علی ع " ایشان به خبری از امام صادق ع استدلال می کنند که فرمود :

" کل الجزع والبکاء مکروه ما خلا الجزع والبکاء لقتل الحسین ع " المراد به فعل ما یقع من الجازع من لطم الوجه والصدر والصراخ ونحوها "  ودر ادامه می فرماید که این امور در غیر مورد استثناء، حرام است . " فی اللطم و العویل و نحوها مما حرام فی غیره قطعاً ، فتامل . !

بزرگان فقه شیعی ، گویند در خبر ابن سدیر از امام صادق ع ؛ شخصی بنام محمد بن عیسی وجود دارد که وثاقت و عدالت او محل حرف است . شیخ طوسی و صدوق او را قبول ندارند و توثیق نمی کنند . لیکن نجاشی و به تبع او علامه حلی وی را توثیق می کنند .

قال فی غنائم الایام : " واما اللطم و الخدش و جز الشعر فنقل فی الذکری الاجماع علی حرمتها عن المبسوط ." وبعد روایت « لا شیء فی لطم الخدود » را می آورد . 3/557

شهید ثانی در مسالک الافهام خبری را که متضمن سیلی زدن فاطمیات بر صورت خویش است را نقل و در اصالت آن شک می کنند . که در مقابل ایشان ، جمع کثیری از فقهاء بدان عمل کرده فلذا گویند ؛ عمل اصحاب ، جبران ضعف خبر کند .

 مشابه این موضوع را داریم ؛ شبیه خبر مقبوله عمر بن حنظله .

واما خبر مورد نظر شهید ثانی : " ولقد شققن و لطمن الخدود الفاطمیات علی فقد الحسین ع و علی مثله تلطم الخدود وتشق ُ الجیوب "  وقد عرفت حال الروایة" (ج10ص29)

حاصل معنا تا اینجای داستان :

زمانی که سیلی بصورت زدن در رثای امام حسین ع اشکالی نداشته ؛ بلکه مستحب هم باشد ؛ بطریق اولی ؛ سینه زدن از اقرب قربات است . این مهم در کلام صاحب جواهر هم بود که ما آنرا آوردیم " من لطم الوجه والصدر " !

واما نظر خرّیت فقه ؛ علامه کاشف الغطاء :

" والظاهر تحریم اللطم والخدش و جزالشعر و شق الثوب علی غیر الاب والاخ خصوصاً بموت الولد او الزوج و الظاهر اختصاصه ذلک کله حرامه و مکروهه بما کان للحزن علی فراق الاحباب اما ما کان لفقد اولیاء الله و امنائه فلا باس به "کشف الغطاء (ج1ص151)

مؤلف کتاب « الشعائر الحسینیة » گوید : " واللطم علی الصدر او علی عضو من البدن اذا لم یؤدی الی الضرر المحرم ،لا احد یقول بحرمته"

و در ادامه گوید : سینه زدن نوعی برقرار کردن ارتباط عاطفی با امام (ع) است .

سوال : زنجیر زدن چطور است؟

ج = زنجیرزدن فی نفسه اشکالی نداشته واز سنن عرب نیست ؛ مبدع این نوع عزاداری ، شیعیان پاکستان هستند . در حد معمول و عاری از خونریزی و بد جلوه دادن چهره مذهب تشیع و اسلام در مقابل جهانیان ، آنهم اشکالی ندارد . منتهی الامر

در تمام مراحل عزاداری به دو چیز توجه کافی مبذول شود :

اول – پرهیز از خرافات و اوهام که موجب وهن اسلام است .

دوم – پرهیز از اضرار معتدٌ به ؛ بر بدن ؛ تا از مصادیق " ولا تلقوا بایدیکم الی التهلکة " نشود .     

بقول آیت الله تبریزی : " ولا دلیل علی حرمة کل اضرار بالجسد ما لم یصل الی حد الجنایة علی النفس بحیث یعد ظلماً لها " (صراط النجاة)

مؤلف کتاب « الشعائر الحسینیة » می نویسد :

" ضرب السلاسل ، وهذا العمل مباح بعنوانه الاولی و مستحب بعنوانه الثانوی جزعاً علی الامام الحسین ع لان کل نوع من انواع الانفجار العاطفی علی الحسین محمود ما لم یبلغ درجة اهلاک نفس "

و اما دلیل مستحکم دیگر ، نوحه سرائی امام زمان ع است در رثای جدش امام حسین:

" فلئن اخرتنی الدهور وعاقنی عن نصرک المقدور فلاندبنک صباحاً ومساءاً ولابکین علیک بدل الدموع دماً " (المزار المشهدی ص501)

یعنی آنقدر برایت گریه میکنم واگر اشکم تمام شود ، بعوض اشک خون گریه میکنم .

بنظر شما ، این عمل سختّر وسنگینتر است و یا سینه زدن ما ، و لو سینه مان سرخ شود.

 آیه  84سوره یوسف می فرمایید:

قال الله تعالی : " وقال یا اسفی علی یوسف وابیضت عیناه من الحزن فهو کظیم "

یوسف نبی ع زنده بود ؛ پدرش حضرت یعقوب ع در فراقش آنقدر گریست تا کور شد.

اینها مختصری ادله بودند بر استحباب سینه زنی در رثای فقدان تمام اولیاء الله ، همانطوری که علامه کاشف الغطاء فرمود .

دانشمند بزرگ شیعه شیخ عاملی در « الانتصار » می گوید : "اینها اموری هستند که شخص را برای جانفشانی و اعطای خون در راه دین یاری می کنند ."( ج9ص129)

کدخبرنگار: 212006