ماه رمضان و تخلّق به اخلاق الهي

عقیق: با توجه به فرارسیدن ماه مبارک رمضان چکیده ای از مباحث آیت الله جوادی آملی در خصوص عظمت ماه مبارک رمضان و حکمت روزه را از نظر می گذرانیم: 

رمضان، نام خدا 

علي بن موسي (ع) از پدران گرامشان از حضرت علي (ع) نقل فرموده که روزي رسول خدا خطبه‌اي ايراد کرده فرمودند: «أيّها الناس قد أقبل إليکم شهر الله»[1] ماه خدا به شما روي کرد. چون در اين ماه «صوم الله» مطرح است، و روزه مال خداست و اين ماه، ماه روزه است، ماه مبارک رمضان را «شهرالله» مي‌نامند. چنان که ماه رجب «شهر ولايت» و ماه شعبان «شهر نبوّت و رسالت» است. از اين رو در دعاهاي ماه رجب از خداوند متعال توفيق عبادت در ماه مبارک رمضان را مسئلت مي‌شود تا زمينه آن از ماه رجب مهيّا و فراهم شود و تا انسان مقدماتي را طي نکند، نمي‌تواند به عظمت ماه مبارک رمضان راه يابد. 

در روايتي فرموده‌اند: نگوييد رمضان آمد، رمضان رفت، بگوييد: ماه رمضان آمد و ماه رمضان رفت؛ زيرا رمضان اسمي از اسماي مبارک خداي سبحان است .[2] شهر رمضان در حقيقت «شهرالله» است. اگر انسان در شهرالله، به لقاء الله نرسد، به باطن روزه نرسيده، بلکه روزه‌اي در سطح طبيعت گرفته است، پاداشي هم که به او مي‌رسد جر همان سطح خواهد بود.فرمود: ماه خدا همراه با برکت، رحمت و مغفرت به شما روي کرده است: «بالبرَکَة والرّحمة والمغفرة» مواظب باشيد به استقبالش برويد و آماده باشيد تا آن را درست درک کنيد. 

«برکت» خير مستدام و ماندني است. گودالهايي که در بيابان آب در آن جمع مي‌شود و مي‌ماند، «برکه» مي‌گويند. اين ماه همراه با برکت و رحمت و مغفرت است. رحمت و مغفرت تنها آمرزش از گناهان نيست؛ آن درجات عاليه را هم خداي سبحان رحمت مي‌نامد. البته رحمت خاصه مخصوص مؤمنان است: ﴿إِنَّ رَحْمَتَ اللّهِ قَرِيبٌ مِنَ المُحْسِنِينَ﴾[3] . تحصيل اين نوع رحمت، در ماه مبارک رمضان آسان است. 

ماه مبارک رمضان دو دستور دارد: 

2ـ خصوصي که هر روز هم داراي تکليف مستقل و جدايي است. «وأيّامه أفضل الأيام ولياليه أفضل اللّيالي» تمام روزهاي ماه مبارک رمضان از تمام ايّام سال افضل است و تمام شبهاي ماه مبارک رمضان، از تمام شبها و ليالي سال برتر است. «وساعاته أفضل الساعات» ساعات يعني چند لحظه؛ لحظات آن بهترين لحظه‌هاست. 

اين جمله که فرمود: شهرالله به شما رو کرده، مناسب با حديث شريف «الصّوم لي» است. اگر روزه مال خداست پس اين ماه هم ماه خدا و «شهرالله» است. و به همان نسبت تنها «الصّوم لي» نخواهد بود؛ دعاهاي سحر هم «لله» است؛ آن عبادتهاي ديگر هم «لله» است؛ چون اين شهر «شهرالله» است. اگر اين ماه، ماه خداست، تمام آنچه که در اين ماه انجام مي‌گيرد، خواه دعاهاي شب و سحر، و خواه عبادات روز و روزه همه «لله» است. 

ماه رمضان و تخلّق به اخلاق الهي

فرمود: «هو شهرٌ دُعيتم فيه إلي ضيافة الله» در اين ماه شما مهمان خدا هستيد. ميهمان بايد کاري کند که صاحب خانه مي‌کند. روزه‌دار، ميهمان خدايي است که «يُطعِمُ ولايُطَعم»[4] اطعام مي کند ولي خود اطعام نمي‌شود؛ پس او هم مي‌تواند «يُطعِمُ ولايُطَعم» باشد. اگر خداي سبحان مي‌بخشد و نمي‌گيرد، انسان هم بايستي در اين ماه خويي پيدا کند که بخشد و نگيرد؛ چون هيچ دستي بهتر از دست بخشنده و هيچ دستي هم بدتر از دست بگير نيست. خوي گدامنشي را خداوند نا پسند دارد و خوي بخشش را مي‌پذيرد. اگر کسي تلاش و کوشش کرد که ديگران در کنار سفرهٴ او به بهشت بروند، دست او دست بخشنده است و اگر کسي تلاش کرد که به برکت ديگران به بهشت برود، او دست گيرنده دارد. 

يکي از کلمات بلندي که قبل از رسول خدا (ص) کسي نگفته است اين است که : «اليد العُليا خيرٌ من اليد السُفلي» .[5] دست بالايي بهتر از دست زيرين است؛ زيرا انساني که مي‌بخشد دستش بالاست، وقتي مي‌گيرد دستش پايين است. در ضمن دعاهاي شبهاي ماه مبارک رمضان، داشتن چنين روحي بلند را به انسان توصيه مي‌کنند که به خدا عرض کنيد: «خدايا تو که دينت را حفظ مي‌کني و ممکن نيست دست از آن برداري، توفيق بده تا دين تو به دست من زنده شود» نه اينکه ديگران دين تو را زنده کنند و من کنار سفره دين بنشينم. بگذار، نماز و روزه به دست من و با خون من زنده شود که ديگران ميهمان من باشند؛ نه اينکه ديگران بجنگند و خون بدهند و دين را احيا کنند و من نماز بخوانم و روزه بگيرم. «واجعلني ممّن تنتصر به لدينک ولا تستبدل بي غيري» .[6] 

خداي سبحان عده‌اي را تهديد کرده مي‌فرمايد: من از دينم حمايت مي‌کنم و دست از آن بر نمي‌دارم، شما توفيق اجراي اين فيض را نيافتي به دست ديگري انجام خواهم داد: ﴿إِن تَتَوَلَّوْا يَسْتَبْدِلْ قَوْماً غَيْرَکُمْ ثُمَّ لاَ يَکُونُوا أَمْثَالَکُم﴾ .[7] چنين نيست که اگر ديگران در برابر اسرام صف بستند خداوند دست از اسلام بکشد به طور يقين خدا دينش را حفظ مي‌کند. حال اگر حفظ دين با شما ممکن نشد، و خلوص را از دست داديد، شما را مي‌برد و ديگران را جاي شما مي‌آورد.

براساس اين تهديد و تعليم قرآن کريم است که فرموده‌اند: در شبهاي ماه مبارک رمضان بگوييد: خدايا تو که دينت را حفظ مي‌کني، اين توفيق را بده که دين تو به دست من حفظ و زنده شود. اين را دست بخشنده و همّت بلند مي‌گويند. 

در دعاهاي اين ماه صاحب‌خانه را به ما معرفي کرده‌اند که: «وهو يُطعِم ولا يُطعَم ويُجير ولا يُجار عليه»[8] يا: «يُهلک ملوکاً ويَستخلف آخرين»[9] . سپس به ما گفته‌اند که شما ميهمان چنين خدايي هستيد. 

پی نوشت ها:

*- حکمت عبادات، حضرت آیت الله جوادی آملی، خلاصه ص 143 به بعد 

1 ـ اربعين شيخ بهايي، ص179، ح9. 

2 ـ تفسير نورالثقلين، ج1، ص166. در وجه تسميه رمضان ر.ک: مجمع البحرين، ج2، ص223، (رمض». 

3 ـ سورة اعراف، آية 56. 

4 ـ امام صادق (ع) فرمود: هنگام غذا خوردن نام خدا را ببر، آنگاه که دست کشيدي بگو: «الحمد لله الذي يُطعِم ولا يُطعَم» (کافي، ج6، ص294).. 

5 ـ الکافي، ج4، ص11. 

6 ـ مفاتيح الجنان، اعمال شبهاي ماه رمضان، دعاي سيزدهم. 

7 ـ سورة محمد، آية 38. 

8 ـ بحارالانوار، ج63، ص381. 

9 ـ از فقرات دعاي افتتاح.

 منبع:مهر

211008