تکالیف و وظایف منتظران به روایت آیت‌الله جوادی آملی

عقیق:سال‌هاست که امام عصر(عج) در پشت پرده غیبت به سر می‌برند و منتظران حضرتش ثانیه‌ها، دقیقه‌ها، ساعت‌ها، روزها، ماه‌ها، سال‌ها و قرن‌های زیادی است که برای تحقق وعده الهی لحظه شماری می‌کنند، آیت‌الله عبدالله جوادی آملی در کتاب «امام المهدی(عج) موجود موعود» علاوه بر بیان فضائل منتظران به بازگویی وظایف آن‌ها در دوران غیبت می‌پردازد که در ادامه می‌آید:

*فضائل منتظران

منتظران حقیقى ولىّ عصر(عج) که به حق، عارف ولایت اولیاى الهى‌اند، از فیض إِحْدَى اَلْحُسْنَیَیْنِ برخوردارند، زیرا یا به دیدار و ادراک ظهور آن حضرت مفتخر مى‌‌شوند یا به منزلت کسانى مى‌رسند که همراه حضرتش جهاد کرده باشند.

مسلّم، درجات و مراتب منتظران و یاوران آن حضرت در معرفت، ایمان و انتظار ظهور او متفاوت است؛ اما بار یافتن به مقام إِحْدَى اَلْحُسْنَیَیْنِ به فراخور مرتبه‌شان بهره همگى آنان خواهد بود.

امام باقر(ع) فضائل مؤمنان منتظر را چنین بیان مى‌دارند: العارف منکم هذا الأمر المنتظر له المحتسب فیه الخیر، کمن جاهد و اللّه مع قائم آل محمد(ص) بسیفه! ثمّ قال: بل واللّه کمن جاهد مع رسول اللّه(ص) بسیفه! ثم قال الثالثة: بل واللّه کمن استشهد مع رسول اللّه(ص) فی فسطاطه و فیکم آیة من کتاب اللّه؛ قلت أیّ آیة؟ جعلت فداک! قال: قول اللّه(عزّوجل): وَاَلَّذِینَ آمَنُوا بِاللّٰهِ وَرُسُلِهِ أُولٰئِکَ هُمُ اَلصِّدِّیقُونَ وَاَلشُّهَدٰاءُ عِنْدَ رَبِّهِمْ لَهُمْ أَجْرُهُمْ وَ نُورُهُمْ؛ ثمّ قال: صرتم واللّه صادقین شهداء عند ربکم!

اینان را قرآن کریم از مصادیق مؤمنان به غیب شمرده و پیامبر عظیم الشأن اسلام از آنان به نیکى یاد فرموده است: یغیب عنهم الحجة لا یسمّى حتى یظهره اللّه فإذا عجّل اللّه خروجه یملأ الأرض قسطا وعدلا کما ملئت ظلما وجورا؛ ثمّ قال(ص): طوبى للصابرین فی غیبته! طوبى للمقیمین على محجّتهم! اولئک وصفهم اللّه فی کتابه، فقال: اَلَّذِینَ یُؤْمِنُونَ بِالْغَیْبِ وقال أُولٰئِکَ حِزْبُ اَللّٰهِ أَلاٰ إِنَّ حِزْبَ اَللّٰهِ هُمُ اَلْمُفْلِحُونَ.

*تکالیف و وظایف منتظران

 ١ . امام‌شناسى

دعاى نورانى وجود مبارک امام صادق(ع) نخستین وظیفه انسان اهل انتظار را تبیین مى‌کند: اللّهمّ! عرّفنی نفسک، فانّک إن لم تعرّفنی نفسک لم أعرف نبیّک. اللّهمّ! عرّفنی رسولک، فإنّک إن لم تعرّفنی رسولک لم أعرف حجّتک. اللّهمّ! عرّفنی حجّتک، فإنّک إن لم تعرّفنی حجّتک ضللت عن دینی.

شناخت امامت و امام، اولین وظیفه مؤمن اهل انتظار است که بر اساس معرفت توحید و شناخت نبوّت استوار مى‌‌شود، چون دانستیم پیامبر خلیفه خداوند است و براساس امر و وحى او سخن مى‌گوید و کار مى‌کند، آن‌گاه مى‌بایست امام را در پرتو معرفت پیامبر بشناسیم، وگرنه مى‌پنداریم مسأله امامت را مى‌توان تحت لواى سقیفه به سامان رسانید.

از آنجا که امامت جز نیابت رسالت نیست و نائب جز سخن منوب عنه را نمى‌گوید، آنکه منوب عنه را شناخت، به معرفت نائب او بار مى‌یابد و چون بدین پایه رسید، مشکلات علمى و عملى‌اش حل خواهد شد؛ یعنى وقتى به این معرفت بار یافت و از مجراى امامت و نبوّت به توحید مرتبط شد، آنگاه در فکر و عمل، به غیر دین سر نخواهد سپرد و در تمامى عرصه‌هاى زندگى دین‌سالار خواهد بود.

در عرصه امور اجتماعى، به مردم‌سالارى غیر دینى تن نخواهد داد و قانون را بر محور «امر اللّه» خواهد دانست نه «امر الناس»، از این ‌رو به قانونى جز قوانین الهى که از بیان و بنان و تبیین مقام والاى نبوّت و امامت جارى مى‌شود، تسلیم نخواهد شد. 

 ٢ . پویایى و تلاش

ادراک صحیح و روشن معناى انتظار اقتضا مى‌کند که انسان منتظر حرکتى دائمى و تلاشى پویا داشته باشد تا بر اثر آن خود و جامعه خویش را مهیاى ظهور امام منتظر(عج) سازد. فرمایش وجود مبارک امام صادق(ع) که لیعدنّ أحدکم لخروج القائم ولو سهما چراغ روشنایى‌بخش این راه خجسته است.

لحظه میمون ظهور ناپیداست و این خود سبب مى‌شود تا هر لحظه بی‌صبرانه در انتظار طلوع مبارکش باشیم. این انتظار عاقلانه در پرتو کلام نورانى صادق آل محمّد(ص) ما را بر آن مى‌دارد که خویش را با حرکت و تلاش در راه استعدادیابى و زمینه‌سازى ظهور حضرتش و فراخور خود حتى به اندازه مهیا کردن تیرى، آماده حضورش سازیم.

آنچه هست این تیر، گاه تیر بیان و بنان است و گاه تیرى درخور سایر عرصه‌هاى علمى و نظامى یا باید توانمند باشیم که معارف الهى را شرح و تفسیر کنیم و توسعه دهیم و نشر و ابلاغ کنیم و با تمییز عقل از حسّ و قیاس و وهم و استحسان و خیال و مغالطه، در صیانت این چراغ نورانى بکوشیم یا با تسلط به فناورى‌هاى گوناگون در عرصه‌هاى مختلف به ویژه در زمینه دفاع نظامى مهیّاى رویارویى با آنانى باشیم که زعم خاموشى شعله فروزان وحى را در سر مى‌پرورانند، گرچه داشتن هر دو سلاح، مطلوب‌تر است.

آنکه به انتظارى تهى از رزم‌آورى و مجاهده دل خوش مى‌دارد و گمان مى‌کند بى‌آمادگى براى جهاد و شهادت مى‌توان منتظر موعود موجود بود، خیالى باطل دارد و کار انتظارش به سامان نخواهد رسید.

 ٣ . تخلق به کرائم اخلاقى

شکى نیست که منتظران وجود مبارک ولىّ عصر(عج) که در مکتب انتظار صادقانه درس صلاح و اصلاح آموخته‌اند، مى‌باید افزون بر دعاى زبانى براى تعجیل در فرج وجود مبارک امامشان، با زبان حال و استعداد نیز چنان باشند. بر همین اساس، آنکه انتظارش حقیقى و ترقّبش صادق باشد، مى‌تواند از عمق جان خویش با زبان حال و قال فرج میمون و خجسته امام خویش را از خداوند سبحان مسئلت دارد.

براى نیل به چنین مرتبه‌اى انسان منتظر مى‌بایست به دانش خود عمل کند و مجهولات را بپرسد، نیز خیرخواه همگان باشد و کینه کسى را در دل نپرورد، چرا که قلب کین آلوده شایسته بذرافشانى معرفت و محبت ولىّ عصر(عج) نیست.

منتظر حقیقى را بایسته است که به غیر خدا تکیه نکند و جز به او امید نبندد و مراقب سرزمین قلبش باشد و این کالاى ثمین را به ثمن بخس شهوت و غفلت نفروشد، زیرا ارائه دهنده چنین کالایى جز دشمن آشکار انسان نیست و ابلیس چون چنین معامله‌اى کند، ثمن و مثمن را با هم مى‌برد و چیزى جز خسران و زیان بهره فروشنده نخواهد شد.

آنکه دین و اخلاقش را به شیطان بفروشد، شیطان تمام هویت انسانى او را مى‌ستاند و چون چنین کرد، همه را در مسیر تباب و تباهى خویش هزینه خواهد کرد و آن‌گاه چنین انسانى مصداق بارز خَسِرَ اَلدُّنْیٰا وَ اَلْآخِرَةَ خواهد بود.

ترک تعلق به مظاهر دنیاى مذموم، زمینه طهارت روح و پاکى ضمیر انسان منتظر را فراهم مى‌آورد؛ آنگاه به لطف خداى سبحان صاحب شامّه‌اى مى‌شود که عطر دل‌انگیز حضور مولاى خویش را استشمام مى‌کند و مستانه مى‌سراید: «سحر از بسترم بوى گل آیو»، نه تنها با این شامّه بوى خوش یار را در مى‌یابد، رایحه عفن دنیازدگى، دنیاخواهى، نفاق و تفرقه‌افکنى را نیز تشخیص مى‌دهد و از حریم هلاکت‌بار آن نیز دورى خواهد کرد.

 4 . تعالى فرهنگ، مدیریت، شهامت و شجاعت

معناى حقیقى انتظار، تحصیل شرایط حضور و ظهور ولىّ عصر(عج) است و هر که در این مسیر مجاهده نکند، انتظارش به حقیقت انتظار موصوف نمى‌شود.

برپایه روایات تشریح وقایع پس از ظهور، هنگام قیام ولىّ عصر(عج) دست لطف الهى بر سر امت کشیده و عقل‌هایشان کامل مى‌شود و بردبار مى‌شوند. این رشد و بالندگى چیزى نیست که نیازى به زمینه‌سازى نداشته و انسان‌ها ناگاه و یکباره از نادانى به دانایى رسند. تعالى سطح فرهنگ، تعقل و فهم عمومى، نخستین زمینه لازم جهت ادراک پیام انسان کامل و ظهور ولىّ مطلق خداست و این مهم از گرانمایه‌ترین وظایف منتظران آن حضرت است.

زیرا جامعه‌اى که از سطح فرهنگ والاتر و بالاترى برخوردار باشد، معارف الهى را که امام(ع) عرضه خواهد کرد بهتر ادراک و در برابر هجوم امواج جهل و کینه بهتر ایستادگى و دفاع مى‌کند. نه خود گرفتار جهل و تجاهل مى‌‌شود و نه اجازه مى‌دهد از جهل دیگران سوء استفاده شود.

وظیفه دیگر اهل انتظار، رشد و تعالى بخشیدن به تدبیر امور، مدیریت‌هاى اجتماعى و اکمال ملکات شهامت و شجاعت است، زیرا دین و اجراى احکام حیات‌بخش آن همواره به این چهار عنصر محتاج است و به فرموده امام باقر(ع) شجاعت، صلابت و نفوذ در اجراى احکام الهى از ویژگى‌هاى یاران وجود مبارک امام زمان(عج) است: اجرى من لیث و أمضى من سنان و چون جامعه اسلامى در رشد و تعالى فرهنگ و خردورزى از سویى و بالندگى شجاعت، شهامت و مدیریت از سوى دیگر به نصاب خود رسید، زمینه ظهور حجت مطلق الهى فراهم مى‌شود.

 5 . اقتدا به سنت و سیره پیامبر(ص) و امامان(ع)

امام عصر(عج) احیا کننده آموزه‌هاى نورانى قرآن و معارف پیامبر اکرم(ص) و ائمّه هدى(ع) است. رهاورد امام عصر(عج) همان اسلام ناب و معارف والاى پیامبر عظیم المنزله اسلام است که از خزائن الهى عرضه داشت و امامان معصوم(ع) یکى پس از دیگرى این حقیقت را در بیان و سیره خویش پاس داشتند.

راه امام عصر(عج) جز راه قرآن و عترت نیست و منتظر امام عصر(عج) مى‌بایست با قرآن و آموزه‌هایش از سویى و با سیره و معالم عترت از سویى دیگر آشنا باشد تا بتواند خویش را در پرتو انوار روح‌بخش آن‌ها نهد و با اقتداى به آنان خود را براى حضور در محضر امام زمان(عج) آماده سازد.

منبع:فارس

211008