ریاکار در انفاق، قرین شیطان است

قرآن کریم در آیات 37 و 38 سوره نسا می فرماید: الَّذِینَ یَبْخَلُونَ وَ یَأْمُرُونَ النَّاسَ بِالْبُخْلِ وَ یَکْتُمُونَ مَا ءَاتَئهُمُ اللَّهُ مِن فَضْلِهِ وَ أَعْتَدْنَا لِلْکَفِرِینَ عَذَابًا مُّهِینًا * وَ الَّذِینَ یُنفِقُونَ أَمْوَالَهُمْ رِئَاءَ النَّاسِ وَ لَا یُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ لَا بِالْیَوْمِ الاَْخِرِ وَ مَن یَکُنِ الشَّیْطَانُ لَهُ قَرِینًا فَسَاءَ قَرِینًا/ آنان که بخل مى‏ورزند و مردم را به بخل وا مى‏دارند و مالى را که خدا به آنها داده است پنهان مى‏کنند. و ما براى کافران عذابى خوارکننده مهیا ساخته ‏ایم. و نیز کسانى را که اموال خویش براى خودنمایى انفاق مى‏کنند و به خدا و روز قیامت ایمان نمى‏آورند. و هر که شیطان قرین او باشد، قرینى بد دارد.

در تفسیر المیزان علامه طباطبایی آمده است: "آنهایى که بخل مى‏ ورزند"، و "آنهایى که اموال خود را به داعى خود نمایى انفاق مى‏ کنند" دو طایفه ای هستند که در معرض دو صفت قرار گرفته اند یعنى صفت خیلاء و فخر، طایفه اول که بخل مى‏ورزد دلش متعلق به مال است، و طایفه دوم دلش متعلق به جاه است، هر چند که بین جاه و مال تا اندازه‏ اى ملازمه هست. طبع کلام اقتضا داشت که در بیان علت این، که چرا خدا دوستشان ندارد بفرماید: خداى تعالى کسانى را که بخل مى ‏ورزند و مردم را به بخل ورزیدن تشویق مى‏ کنند، و چه و چه مى‏ کنند، دوست نمى ‏دارد. خلاصه این که جا داشت اعمال این گونه افراد را علت عدم حب خدا ذکر کند ولى این کار را نکرد، بلکه اول دو صفت از صفات آنان یعنى اختیال و فخر را ذکر کرد، تا بفهماند علت کارهایى که در جملات بعد، از آن نقل مى‏ کنیم، این دو صفت است، که حاکم بر دلهاى آنان است، و علت دوست نداشتن خدا هم همین دو صفت است، و این معنا روشن است." الَّذِینَ یَبْخَلُونَ وَ یَأْمُرُونَ النَّاسَ بِالْبُخْلِ ..." منظور در این جمله این نیست که فقط با زبان به مردم مى‏گویند بخل بورزید، بلکه با روشن عملى خود مردم را به بخل وادار مى‏ سازند، حال چه اینکه به زبان هم دعوت بکنند، و یا سکوت نمایند، چون این طایفه همواره داراى ثروت و اموالند، و طبیعتا مردم به کاخ و زندگى آنها تقرب مى‏ جویند، و از دیدن زرق و برق زندگى آنها حالت خضوع و دلدادگى پیدا مى‏کنند، چون طمع طبیعت بشر است، پس عمل افراد بخیل خود دعوت کننده مردم به بخل است، به بخل امر مى‏ کند، و از انفاق منع مى‏نماید، و مثل این است که با زبان امر و منع کنند.

و اما اینکه فرمود: "آنچه خدا از فضل خود به ایشان داده را کتمان مى‏ کنند" از این بابت است که افراد بخیل وقتى به مواردى که جاى انفاق است بر مى‏ خورند تظاهر به فقر مى‏ کنند چون از سؤال مردم و درخواست کمکشان سخت ناراحت مى‏ شوند، و از سوى دیگر مى‏ ترسند اگر از دادن مال، خوددارى کنند، مردم خونشان را بریزند، و یا آرامش زندگیشان را سلب کنند، براى اینکه مردم متوجه ثروت و اموال آنان نشوند، لباس پاره مى‏ پوشند، و غذاى‏ نامطلوب مى‏ خورند.
و مراد از کلمه "کافرین"، معناى لغوى آن است، که همان پوشاندن است، چون افراد بخیل نعمتى را که خدا به آنان داده مى ‏پوشانند، معناى معروف کفر- بى دینى- نیز از همین معناى لغوى گرفته شده، چون کفار حق را مى‏ پوشانند.

"وَ الَّذِینَ یُنْفِقُونَ أَمْوالَهُمْ رِئاءَ النَّاسِ ..." یعنى اگر انفاق مى‏ کنند به منظور نشان دادن به مردم مى‏ کنند، و در این آیه شریفه دلالت بر این معنا است که ریا در انفاق- و یا در هر کارى دیگر- شرک به خدا است، و ریاکارى کشف مى‏ کند از این که ریاکار ایمانى به خدا ندارد، زیرا اعتمادش به دیدگاه مردم، و خوشایند آنان از عمل او است، شرک از جهت عمل نیز هست، براى اینکه ریا کار از عمل خود ثواب آخرت را نمى‏ خواهد، بلکه تنها نتایج سیاسى که انفاقش براى دنیایش دارد مى‏ خواهد، و آیه شریفه این دلالت را هم دارد که ریاکار قرین شیطان است، و چه قرین بدى است.

منبع:شبستان