خطوات شیطان، باطلی در لفافه دین است

عقیق: علامه طباطبایی در"تفسیر المیزان" در تشریح معانی مستتر در آیه 208 سوره بقره - یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا ادْخُلُوا فِی السِّلْمِ کَافَّةًوَ لَا تَتَّبِعُواْ خُطُوَاتِ الشَّیْطَانِ إِنَّهُ لَکُمْ عَدُوٌّ مُّبِین/ اى کسانى که ایمان آورده ‏اید، همگان به اطاعت درآیید و پاى به جاى پاى شیطان مگذارید که او دشمن آشکار شماست - کلمات سلم و اسلام و تسلیم را هر سه به یک معنا می داند و اشاره می کند: کلمه "کافه- همگى" مانند کلمه جمیعاً تاکید را افاده مى‏ کند و چون خطاب به مؤمنین بود و مؤمنین مامور شده ‏اند همگى داخل در سلم شوند پس در نتیجه امر در آیه مربوط به همگى و به یک یک افراد جامعه است، هم بر یک یک افراد واجب است و هم بر جمیع که در دین خدا چون و چرا نکنند، و تسلیم امر خدا و رسول او گردند.

و نیز از آنجایى که خطاب به خصوص مؤمنین شده، آن سلمى هم که به سویش دعوت کرده به معناى تسلیم در برابر خدا و رسول شدن است، و امرى است متعلق به مجموع امت. و به فرد فرد آنان، پس هم بر یک یک مؤمنین واجب است. و هم بر مجموع آنان.

از اینجا روشن مى ‏گردد که مراد از پیروى خطوات شیطان، پیروى او در تمامى دعوت‏هاى او به باطل نیست، بلکه منظور پیروى او است در دعوت هایى که به عنوان دین‏ مى‏ کند، و باطلى را که اجنبى از دین است زینت داده و در لفافه زیباى دین مى‏ پیچد، و نام دین بر آن مى‏ گذارد، و انسانهاى جاهل هم بدون دلیل آن را مى‏ پذیرند، و علامت شیطانى بودن آن این است که خدا و رسول در ضمن تعالیم دینى خود نامى از آن نبرده باشند.

پس این آیه شریفه نظیر آیه:" یا أَیُّهَا النَّاسُ کُلُوا مِمَّا فِی الْأَرْضِ حَلالًا طَیِّباً، وَ لا تَتَّبِعُوا خُطُواتِ الشَّیْطانِ، إِنَّهُ لَکُمْ عَدُوٌّ مُبِینٌ إِنَّما یَأْمُرُکُمْ بِالسُّوءِ وَ الْفَحْشاءِ، وَ أَنْ تَقُولُوا عَلَى اللَّهِ ما لا تَعْلَمُونَ" خواهد بود.
و نیز نظیر آیه:" یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لا تَتَّبِعُوا خُطُواتِ الشَّیْطانِ وَ مَنْ یَتَّبِعْ خُطُواتِ الشَّیْطانِ، فَإِنَّهُ یَأْمُرُ بِالْفَحْشاءِ وَ الْمُنْکَرِ".

اما در تفسیر نمونه هم در تشریح لایه های معنایی "وَ لا تَتَّبِعُوا خُطُواتِ الشَّیْطانِ إِنَّهُ لَکُمْ عَدُوٌّ مُبِینٌ /از گامهاى شیطان پیروى نکنید که او دشمن آشکار شما است" آمده است: بسیارى از انحرافات و وسوسه‏ هاى شیطانى به صورت تدریجى انجام مى‏ گیرد، و هر مرحله در حقیقت گامى از گامهاى شیطان است.
" خطوات" جمع "خطوة" بر وزن"سفره" به معنى گام و قدم است در اینجا نیز این حقیقت تکرار شده که انحراف از صلح و عدالت و تسلیم شدن در برابر انگیزه‏ هاى دشمنى و عداوت و جنگ و خونریزى از مراحل ساده و کوچک شروع مى ‏شود، و به مراحل حاد و خطرناک، منتهى مى‏ گردد، و مطابق ضرب المثل معروف عرب" ان بدو القتال اللطام" (آغاز جنگ یک سیلى است) گاهى یک حرکت کوچک از روى عداوت، آتش جنگ ویرانگرى را بر مى ‏انگیزد، لذا افراد با ایمان که مخاطب در این آیه ‏اند، باید از همان آغاز بیدار باشند و جرقه ‏هاى کوچک عداوت و دشمنى را خاموش سازند.

قابل توجه اینکه این تعبیر، پنج بار در قرآن مجید آمده، و در موارد مختلفى روى آن تکیه شده است.
بعضى از مفسران نقل کرده ‏اند که" عبد اللَّه بن سلام" و یارانش که یهودى بودند و اسلام را پذیرا شده بودند از پیامبر اسلام اجازه مى ‏خواستند که تورات را در نماز بخواند، و به پاره ‏اى از دستورات آن عمل کنند، آیه فوق نازل شد و آنها را از پیروى خطوات الشیطان، نهى کرد. این شأن نزول نیز نشان مى‏ دهد که شیطان گام به گام در انسان نفوذ مى‏ کند و باید در همان گامهاى نخستین، در برابر او ایستاد تا به مراحل خطرناک نرسد.
جمله"إِنَّهُ لَکُمْ عَدُوٌّ مُبِینٌ‏" متضمن استدلال زنده و روشنى است، مى‏ گوید: دشمنى شیطان با شما چیزى مخفى و پوشیده نیست، او از آغاز آفرینش آدم براى دشمنى با او کمر بست و سوگند یاد کرده است که اگر بتواند، همه را جز مخلصین که از تیررس او به دورند گمراه کند با این حال چگونه تسلیم وسوسه‏هاى او مى ‏شوید؟