شعر آئینی، مخاطب میلیونی دارد

عقیق: گردهمایی سالانه نوحه‌سرایان کشور میزبانی کارگاه خوشدل از صبح امروز جمعه ۱۵ اردیبهشت‌ماه در شهر مقدس قم آغاز به کار کرد.

حمید رمی، مسئول کارگاه نوحه خوشدل در ابتدای این مراسم اظهار داشت: کارگاه نوحه خوشدل از سال ۹۸ فعالیت خود را با یاد و نام نوحه‌سرای قدیمی اهل بیت(ع) علی‌اکبر خوشدل تهرانی آغاز به کار کرد. بنای ما این بود که ماهانه جلساتی را با حضور اعضای کارگاه داشته باشیم که همچنان برگزار می‌شود. تکیه ما در خوشدل روی استعدادهای شهرستانی بوده است تا آن‌ها را کشف و پرورش دهیم.

ما رقیب هم نیستیم، بلکه رفیق یکدیگریم

وی افزود: خاص‌ترین برنامه کارگاه نوحه خوشدل، به صورت سالانه در قالب همایش نوحه‌سرایان است که به دلیل کرونا کمی تعویق افتاد، اما امسال دومین کارگاه را داریم. هدف این همایش، همدلی و هم‌افزایی میان نوحه‌سرایان است و هیچ تفاوتی ندارد که فرد کجاست و در چه کارگاه‌هایی حضور دارند. ما رقیب هم نیستیم و بلکه رفیق هم هستیم و همه در مسیر اهل بیت(ع) گام برمی‌داریم.

رمی با اشاره به اینکه جنود شیطان، رقیب ماست که باید با آن‌ها رقابت کنیم تا ذهن و گوش جوانان ما را تصرف نکنند، گفت: اگر این نگاه را داشته باشیم، قطعاً دیگر باهم رقابت نخواهیم نکرد و پشت سرهم بدگویی نخواهیم کرد.

شعر آئینی، مخاطب میلیونی دارد

حجت‌الاسلام جواد محمدزمانی شاعر آئینی و نوحه‌سرا در این مراسم اظهار داشت: افرادی در عرصه شعر آئینی وارد می‌شوند که جزو بهترین‌های عرصه شعر هستند، زیرا بر عاطفه مردم اثر می‌گذارند و مردم را جذب می‌کنند. همه می‌دانیم شعر آئینی فراگیرترین، پرمخاطب‌ترین و اثرگذارترین نوع شعر است و این حتی شامل شعر عاشقانه هم نمی‌شود. امروز برخی از کتاب‌های شعر با تیراژ ۱۰۰ تا ۱۵۰ و در نهایت ۱۰۰۰ نسخه چاپ می‌شود و اغلب این کتاب‌ها را هم شعرا خریداری می‌کنند. یعنی مردم کمتر کتاب شعر خریداری می‌کنند. کتاب شعر محصول تلاش یک شاعر است، اما شعر آئینی در جلسه‌ای خوانده می‌شود و ۵ تا ۱۰ هزار مخاطب دارد و این مکرر تکرار می‌شود. این مخاطب جدای از مخاطبان فضای مجازی هستند بنابراین می‌توانند می‌گفت مخاطب شعر آئینی میلیونی است.

وی با اشاره به اینکه شعر آئینی با هنر، صوت و هنرنمایی مداح و شاعر همراه است و ببه همین خاطر تاثیر عمیق دارد، گفت: این شعر در ناخودآگاه مردم تا سال‌ها وجود خواهد داشت. ما برخی از شعرها و نوحه‌ها را بعد از سال‌ها هنوز در یاد داریم و می‌خوانیم. اگر ما این اهمیت را درک کنیم، روی تک تک واژه‌های شعر خود دقت می‌کنیم، زیرا شعر ما روی تربیت یک نسل اثرگذار است.

اگر مداحی بخواهد فقط اشعار قدما را بخواند برای ۱۰۰ سال محتوای جدید دارد

محمدزمانی با بیان اینکه یکی از ظرفیت‌های شعر آئینی این است که مضمون آن با آسمانی‌ترین موضوعات عالم ارتباط دارد، گفت: موضوعات شعر آئینی سیره معصومین، اتفاقات زمان آنان و کلام خداوند و ... است. این شعر با اصوات دینی و جلوه هنری همراه است.

این شاعر آئینی با اشاره به اینکه شعر فارسی دارای پیشینه هزار ساله است و در ایران ما انبوهی از شعر آئینی را داریم، گفت: به یکی از مداحان عرض می‌کردم که اگر امروز تصمیم بگیرید دیگر از اشعار جدید نخوانید و تنها اشعار قدیمی‌ها را بخوانید، می‌توانید تا ۱۰۰ سال کار جدید از قدیمی‌ها بخوانید. یک زمان به رهبر انقلاب عرض کردم برخی از مداحان می‌گویند که مردم برخی اشعار را نمی‌فهمند ایشان فرمودند آن‌ها خودشان نمی‌فهمند و دنبال سختی کشیدن نیستند. مردم خو شعر را می‌فهمند و فرمودند شعر محتشم مگر شعر راحتی است؟ اما چون در این سال‌ها هنرمندانه خوانده شده است، جا افتاده است.

۱۰ هزار شاعر آئینی در کشور داریم

وی با بیان اینکه شعر آئینی یک عقبه فکری و محتوایی مانند قرآن، روایات اهل بیت(ع)، مقاتل و تاریخ اسلام و ... دارد، گفت: شاید در همین شهر قم بالغ بر از ۱۰۰ شاعر آئینی داشته باشیم که در هیچ دوره تاریخ مشاهده نشده است. البته در دوره صفوی می‌گفتند شاعران آئینی بسیاری داشتیم اما به غیر از آن، اوضاع کنونی بی‌سابقه است. در حال حاضر ما بیش از ۵۰۰ شاعر طلبه داریم. این تعداد شاعر با زمان قبل از انقلاب قابل مقایسه نیست. براساس برخی برآوردها درحال حاضر ۱۰ هزار شاعر آئینی داریم. در این لیست‌ها شاید برخی از شاعران نوحه‌سرای ما نیست که نشان می‌دهد چه ظرفیتی در زمینه شعر آئینی در کشور داریم.

محمدزمانی با بیان اینکه ما از ظرفیت حقیقی خود استفاده نکردیم، گفت: ما مانند مداحی هستیم که از ۱۰ درصد ظرفیت صدایش استفاده می‌کند یا دانشمندی که تنها از ۱۰ درصد علمش استفاده می‌کند. این هنر ماست که ایین ظرفیت را بیشتر استفاده کنیم.

این روزها شاهد تنقیص اهل بیت در اشعار هستیم

این شاعر آئینی تصریح کرد: بحث غلو یکی از آسیب‌های شعر آئینی است که البته در عصر ما کم‌رنگ شده است و در مقابل آن تنقیص یعنی پایین آوردن شأن و جایگاه اهل بیت(ع) رواج دارد. گاهی تعابیری را شاهد هستیم که دون شأن معصوم است. یعنی معصوم را انسان عادی و معشوق زمینی توصیف می‌کند. رهبر انقلاب می‌فرموند گاهی قصیده‌ای برای حضرت عباس سروده می‌شود و شاهدیم که تنها از چشم، ابرو، خال و ... گفته می‌شود. بیان این نکات بد نیست، اما نباید تمام شعر باشد.

وی تصریح کرد: گاهی مضامین اشعار به وحدت مسلمانان ضربه می‌زند. ما ۲۰ آیه در قرآن داریم که باید به مقدسات ادیان احترام گذاشت و این واجب برای ماست. احیای وحدت اسلامی و رعایت حدود مذاهب اسلامی بسیار مهم است و نباید آن را زیرپای بگذاریم که گاهی جای خدمت به اهل بیت، کار ما ضربه به دستگاه می‌شود.

بیان برخی از مصیبت‌ها دون شأن اهل بیت(ع) است

محمدزمانی ادامه داد: افراط در جنبه‌های ماتمی و صحنه‌های رقت‌انگیز، یکی از آسیب‌های شعر آئینی امروز است. اصل مرثیه‌سرایی کار ممدوحی است اما افراط در آن بسیار بدتر است. امروز شاهد افراط در قتلگاه سرایی هستیم و از زوایای دیگر مرثیه جامانده‌ایم. شیب گودال، نیزه، چکمه، دشنه، گوشواره، پیراهن، ساربان و ... از عباراتی است که در این اشعار زیاد داریم. این ادبیات انتها هم ندارد و هرچه گفته شود، فردی می‌تواند بالاتر از این را هم بیاورد. پرداختن زیاد به این موارد ما را از دیگر جنبه‌ها بازمی‌دارد. ذات شعر با کنایه همراه است، چرا باید عیناً چکمه را در شعر آورد؟

این شاعر آئینی گفت: آیا باید همه مرثیه‌ها را در شعر آورد؟ زمانی مقام معظم رهبری فرمودند بیان برخی از مصیبت‌ها دون شأن اهل بیت(ع) است. نباید هر کلامی را در شعر آورد.

بُعد حسرت زیارت کربلا در اشعار ما زیاد شده است

وی افزود: تفاسیر نادرست از شفاعت و زیارت را هم این روزها در اشعار داریم که گویی چراغ سبز برای گناه کردن است. گویی انسان می‌تواند گناه کند و به زیارت برود و باقی کار را به امام حسین(ع) بسپارد. این تفسیر دین مسیحیان است که پولی به پدر روحانی می‌دهند و گناهشان بخشیده می‌شود. باید در شعر از مواردی گفته شود که با این‌ها عزمی برای ترک گناه پیدا کنند.

محمدزمانی گفت: آثار تولید شده در این سال‌ها درباره حسرت کربلا را مشاهده کنید. چند ماه در حسرت کربلا هستیم، چای روضه، چای عراقی، قرار ما اولین شب جمعه، ندیده عاشقت شدم، عزیز من تویی، عشقم، حسرت زیارت و ... بسیار فراگیر شده است و موجب شده که از جنبه‌های دیگر عاشورا غافل شدیم. یک غیرمسلمان و مسیحی آیا برای آشنا شدن به امام حسین(ع) می‌تواند به ترجمه آثار ما بسنده کند؟ از اشعار ما این را متوجه می‌شود که خلاصه عاشورای ما رفتن به کربلاست و از ادبیات و معارف عاشورا چیزی به دست نمی‌آورد.

وی در ادامه به ضعف‌های ادبی و دستوری نوحه‌ها اشاره کرد و گفت: ساختمان شعر، زبان است که باید سلامت لازم را داشته باشد و افعال و اوصاف در جای صحیح خود باشد. ایراد در قافیه نباید وجود داشته باشد. ضعف تالیف، مبهم‌گویی و بلاغت از دیگر مشکلات امروز شعر آئینی و نوحه‌هاست.

محمدزمانی در پایان کتاب‌هایی برای نوحه‌سرایان معرفی کرد و گفت: در زمینه مقاتل، هر مقتل و نوشته‌ای معتبر نیست. کتاب تاریخ قیام و مقتل جامع سیدالشهدا (ع) تالیف گروهی به سرپرستی مهدی پیشوایی، کتاب شهادت نامه امام حسین(ع) تالیف مرحوم ری‌شهری، کتاب نفس‌المهموم، کتاب خصائص حسینی، تألیف مرحوم شوشتری برای پیدا کردن مضمون، کتاب کامل الزیارات و کتاب فرهنگ عاشورا تالیف جواد محدثی، کتاب‌های آفتاب در مصاف و کتاب چهار گفتار براساس بیانات رهبر انقلاب، کتاب شهیده شام تالیف محمدحسن وکیلی و ... از کتاب‌هایی است که برای نوحه‌سرایان مفید است.