نگاه به نامحرم در این موارد مجاز است

عقیق: حجت الاسلام مجید فولادی به بیان احکام حجاب و عفاف در حرم مطهر حضرت فاطمه معصومه سلام الله علیها پرداخته است که در شماره های گوناگون تقدیم شما فرهیختگان خواهد شد:

فلسفه و ثمرات حجاب

حفظ حجاب و ترک جلوه‏گری، ثمرات بسیاری دارد که برخی از آنها عبارت است از:

١. حفظ آرامش روحی، ٢. استحکام پیوند خانوادگی، ٣. حفظ نسل، ۴. جلوگیری از سوء قصد و تجاوز، ۵. پیشگیری از امراض مقاربتی و روانی، ۶. کاهش آمار طلاق، ٧. کاهش آمار خودکشی، ٨. کاهش آمار فرزندان نامشروع، ٩. کاهش آمار سقط جنین، ١٠. از بین رفتن رقابت‏های منفی، ١١. حفظ شخصیّت و انسانیّت زن، ١٢. نجات از چشم‏ها و دل های هوس بازی که امروز غرب و شرق را در خود فرو برده است.

تفسیر نور، ج‏۶، ص ١٧۵.

* حجاب در قرآن

۱. نگاه پاک

قلْ لِلْمُؤْمِنینَ یَغُضُّوا مِنْ أَبْصارِهِمْ وَ یَحْفَظُوا فُرُوجَهُمْ ذلِکَ أَزْکی‏ لَهُمْ إِنَّ اللَّهَ خَبیرٌ بِما یَصْنَعُونَ (نور/٣٠).

به مردان با ایمان بگو: دیدگان خویش را از نگاه های ناروا فرو دارند و پاکدامنی ورزند، که برای آنها شایسته‏ تر است؛ به طور قطع خداوند به آن‌چه انجام می ‏دهید، آگاه است.

و قُلْ لِلْمُؤْمِناتِ یَغْضُضْنَ‏ مِنْ أَبْصارِهِنَّ وَ یَحْفَظْنَ فُرُوجَهُن‏(نور/٣١).

و به زنان با ایمان بگو چشم های خود را از نگاه هوس ‏آلود فروگیرند و دامان خویش را حفظ کنند.

نکته های آیه

١. خداوند متعال در قرآن هم به مردان مؤمن و هم به زنان مؤمن سفارش می‌فرماید که چشم‌های خود را از نگاه به نامحرم حفظ و نیز بدن خود را از نگاه نامحرمان محفوظ دارند.

٢. غضِّ بصر به معنای بستن دیدگان نیست بلکه به‌معنای عوض‌کردن افق دید است، یعنی نگاه خود را از نامحرمان برگرداندند.

٣. در آیه ابتدا به مردان خطاب شده از نگاه کردن به نامحرمان خودداری کنند، چراکه در ابتدا و بیشتر مردان هستند که به وسیله نگاه در خطر انحراف قرار می‌گیرند.

۴. همان گونه که مردان باید از نگاه آلوده به زنان بپرهیزند، زنان نیز نباید از روی شهوت به مردان نامحرم بنگرند، بلکه باید نگاه خود را کنترل کنند.

۵. چشمِ پاک (یَغُضُّوا مِنْ أَبْصارِهِمْ) ، مقدّمه‏ی پاکدامنی است (وَ یَحْفَظُوا فُرُوجَهُمْ).

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمودند:

نگاه بد، تیری از تیرهای مسموم شیطان است. هر کس از ترس خدا چشم خود را فرو بندد، خداوند به او ایمانی می‏دهد که از درون، شیرینی آن را احساس می‏کند. بحارالأنوار، ج ١٠۴، ص ٣٨.

احکام فقهی نگاه

از مجموع آیات و روایات و فتاوای فقها به دست می‌آید که هر نگاهی که به قصد لذت باشد یا ترس افتادن در حرام را در پی داشته باشد، معصیت و حرام است، چه این نگاه توسط مردان باشد و چه توسط زنان.

در نگاه حرام و همراه با ریبه (لذت جویی) و نگاه فتنه انگیز (خوف قرار گرفتن در معرض گناه) فرقی بین نگاه به شخص زنده، مرده، فیلم، عکس و غیره نیست، حتی نگاه حرام به افراد نابالغ و کودکان چه پسر و چه دختر و چه نگاه به هم جنس یا غیر هم‌جنس ممنوع است.

در بعضی موارد نگاه نمودن به نامحرم جایز است.

١. در مقام معالجه اگر پزشک هم‌جنس نباشد بدون قصد فتنه و فساد.

٢. نگاه مردان به دختر بچه‌های کوچک و زنان به پسربچه‌های کوچک بدون ریبه.

٣. تصاویر و فیلم‌های تلویزیونی بدون قصد لذت و ریبه و فساد.

۴. در مقابل اضطرار مانند نجات جان غرق شده یا کسی که در آتش‌سوزی گرفتار شده است.

۵. نگاه زن به صورت و دست‌های مرد نامحرم بدون قصد لذت نیز جایز است.

نگاه پیوسته بانوان دانشجو به استاد مرد، اگر بدون قصد لذت باشد و مفسده ای نداشته باشد، مانعی ندارد ولی بهتر است از نگاه پیوسته خودداری کرد. (احکام روابط زن و مرد)

۲. ممنوعیت خودنمایی و خودآرایی

و قَرْنَ فی‏ بُیُوتِکُنَّ وَ لا تَبَرَّجْنَ تَبَرُّجَ‏ الْجاهِلِیَّةِ الْأُولی(احزاب/٣٣).

و در خانه‏ های خود قرار گیرید و مانند دوره جاهلیت پیشین، خود نمایی نکنید و با آرایش و خود آرایی بیرون نیایید.

نکته های آیه

١. قَرْنَ: از ماده وقار به معنی سنگینی است.

٢. تَبَرُّج: به معنی آشکار شدن در برابر مردم است، و از ماده بُرج گرفته شده که در برابر دیدگان همه ظاهر است.

٣. الْجاهِلِیَّةِ الْأُولی: نشان می‏دهد که جاهلیت دیگری همچون جاهلیت عرب در پیش است که ما امروز در عصر خود آثار این پیشگویی قرآن در تمدن مادی دنیای امروز را می‏بینیم‏

۴. هر چند این آیه در مورد زنان پیامبر نازل شده است، اما طبق قاعده «شأن نزول مخصص نیست»، بدون شک این یک حکم عمومی است، و تکیه آیات بر زنان پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم به عنوان تأکید بیشتر است، مانند این که به شخص دانشمندی بگوئیم تو که دانشمندی دروغ مگو، مفهومش این نیست که دروغ گفتن برای دیگران مجاز است، بلکه‏ منظور این است که یک مرد عالم باید به صورت مؤکدتر و جدی‏تری از این کار پرهیز کند.

تفسیر نمونه، ج‏ ١٧، ص ٢٩٠.

احکام فقهی پوشش بدون آرایش

١. بر زن‌ها واجب است پوشش لازم را داشته باشند، به جز گردی صورت و دست‌ها تا مچ که جایز است باز باشد، اما اگر صورت و دست‌ها هم آرایش و زینت دارد، لازم است پوشیده شود.

٢. یکی از غسل‌های مستحب که در رساله‌ها به آن اشاره شده است، غسل نمودن زنی است که خود را برای غیر شوهر خوش بو نموده است. (رساله توضیح المسائل، غسل های مستحب)

٣. گریم زن توسط نامحرم جایز نیست حتی برای فیلم‌سازی و بازیگری

۴. زنی که آرایش کرده و نماز می‌خواند لازم است چهره خود را بپوشاند. (احکام پوشش، ص ١٠١)

۵. برداشتن ابرو، تاتو کردن، جراحی صورت به قصد زیبایی، گذاشتن لنز، آرایش و رنگ ابرو، بلندکردن ناخن و امثال ذلک اگر در عرف زینت محسوب شود، لازم است از نامحرم پوشیده شود. (احکام بلوغ دختران، ص ۵۵)