چرا به حضرت زهرا "حانیه" می گفتند؟

عقیق:زهره سعیدی: از مهم ترین شیوه های تعلیم و تربیت، روش الگوگیری است. اسلام هم برای تربیت و تعالی انسان ها، بر این اصل مهم تأکید نمود؛ زیرا شخصیت الگو، به عنوان یک نقطه کانونی در محور رشد و هدایت های اخلاقی تربیتی قرار می گیرد. حضرت زهرا(س) یکی از مهمترین شخصیت هایی هستند که هم به لحاظ مادری و هم مهر و عطوفت خانوادگی در کنار دیگر ابعاد شخصیت‌شان می توان از ایشان الگو گرفت.

وجود فاطمه(س) از وجود رسول خدا(ص) جدا نیست و سیره او جلوه دیگری از سیره پیامبر است، پس فاطمه(س)، ادامه راه و سیره رسول خدا(ص) در همه زمینه هاست از جمله بندگی خدا، تقوا و عبادت، حجاب و عفاف و...، اما آنچه در زندگی کوتاه حضرت، برای اسوه پذیری خاص زنان از ایشان بیشتر مبتلور شده است سیره حضرت، در عرصه خانواده و همسرداری و تربیت فرزندان است. امام زمان وجود مقدس حضرت فاطمه(س) را، اسوه نیکوی خویش دانسته و فرموده اند: و فی ابنةِ رسول الله لیَ اسوةٌ حسنةٌ؛ همانا دختر رسول خدا(ص) برای من الگویی شایسته است.

فاطمه(س)، در اوج علاقه ای که به همسرش داشت باز هم محبت و رضای خدا را بالاتر می دانست در فرازهایی از مناجات او آمده است: یا رب لیست من احد غیرک تئلج بها صدری و تسرّبها نفسی و تقربها عینی؛ خداوندا، احدی به جز تو سینه ام را خنک نمی کند و نفسم را مسرور نمی نماید و هیچ کس جز تو چشم مرا روشنی نمی دهد.فاطمه(س) عواطف مادری و محبت به فرزندان را نیز زیر مجموعه محبت و رضایت خداوند قرار می دهد، وقتی پیامبر(ص) او را از حوادث جانسوز کربلا و شهادت امام حسین(ع) با خبر می کند ایشان آیه استرجاع می خواند و می فرماید: یا أبت سلمتُ و رضیتُ و توکلت علی الله؛ پدرجان، من تسلیم شدم و رضایت دادم و به خدا توکل می کنم.

در ارتباط با پرورش شخصیت عاطفی حضرت فاطمه(س) و فرزندانشان و روحیه ایثار و گذشت و فداکاری ایشان به مناسبت شهادت بانوی دوعالم، با حجت‌الاسلام والمسلمین سیدحسین خادمیان، خطیب و کارشناس مسائل دینی، استاد حوزه و چهره ماندگار تبلیغ در کشور به گفت وگو نشستیم و حاصل کلام ایشان در قالب گفتاری آماده شده است که در ادامه می خوانیم:

*«حب» بالاترین مقام انسانی

حقیقتا مبحث تربیت عاطفی در متن زندگی از زمان شکل گیری و متن تا پایان حیات که فرزند آدم را مهندسی می کند، همان مسئله خانواده و عاطفه و محبت است. برای همین ما می بینیم که در متون دینی مهمترین مسئله ای که روی آن تأکید شده مسئله مهر و محبت و عاطفه است لذا بالاترین مقامی که انسان می تواند پیدا کند در ارتباط با خدا و خالق هستی، مسئله حب است.

پیامبر(ص) در آیات قرآن می فرمایند که ای پیامبر به مردم بگو اگر شما خدا را دوست داشته باشید می توانید از او تبعیت کنید. این نکته کلیدی و راز پیروی از سیره پیامبر «حب الله» است .

مسئله خانواده هم در همین راستا می تواند استحکام پیدا کند. من از تلخی یک نکته شروع کنم امروز ما می بینیم در جهان بشریت و متأسفانه در ایران با فاجعه آمار بسیار منفی طلاق مواجه هستیم این از مسئله عاطفه و محبت و مهر نشأت می‌گیرد اگر انسان یک چیزی را دوست داشته باشد معطوف بدان می شود و هیچ درد و رنج و بلایی را هم در آن ارتباط حس نمی کند، نه اینکه آن را نادیده بگیرد. ما وقتی به زوجینی می رسیم که به طلاق می رسند می بینیم که واقعا این مهر و عاطفه را نسبت به هم از دست داده اند لذا یکی از اسماء و اسامی حضرت زهرا «حانیه» است یعنی زنی که نسبت به همسر و فرزندانش دلسوز و مشفق و نگران است. اسم‌گذاری و لقب‌گذاری ما با ائمه خیلی فرق دارد ما براساس ذائقه های ملی و مذهبی خود اسم می گذاریم چرا که دوست داریم اسطوره های ملی و مذهبی مان مطرح بشود اما معصوم وقتی اسم می‌گذارد دنبال اسطوره و نماد سازی نیست دنبال تعلیم و تربیت و الگوآفرینی است.

وقتی یکی از اسامی حضرت زهرا هانیه است یعنی زنی که دلسوز و نگران است، این برای ما پیام دارد، اثر این حانیه بودن و با محبت بودن را تا جایی می بینیم که به این کلام امام زمان (عج) می رسیم که فرمودند الگوی من در حکومت و زندگی حضرت زهرا (س) است یعنی اگر یک مادری آن وظایف مادری را دقیق اجرا کند، تمام بشریت در طول تاریخ به واسطه آن تربیت صحیح زن و مادر از بدی ها نجات می یابند و به سعادت و کمال می رسند.

*اولویت زندگی فاطمی محبت و عاطفه است

ما وقتی به زندگی حضرت زهرا نگاه می کنیم می بینیم ایشان در همه ابعاد زندگی مسئله محبت و عاطفه را اولویت اول می‌گذارند، مثلا همیشه نخستین کسی است که به استقبال پدر با گریه می رود و زخم های بدن او را مرحم می گذارد و کلماتی را می گوید که تلخی جنگ را از پیغمبر دور می کند، چنانکه در جنگ احد که آنقدر سخت بود و امیرالمومنین (ع) می فرمایند پیامبرآنقدر زخم داشت که نماز عصرش را نشسته خواند، وقتی جنگ تمام می شود و حضرت زهرا (س) به استقبال پدر می آید چنان زخم ها را مرحم می گذارد و برای پدر مهربانی می کند که پیامبر فشار جنگ را فراموش می کند.

حضرت زهرا(س) این عاطفه را در برابر همسرش در زمان ازدواج و دوران زندگی هم دارد، حتی در زمانی که همسرش گرفتار شده، پشت او را خالی نمی کند تا جایی این عاطفه و مهر هست که غصه های درونی شان را هم پنهان می کند و حضرت علی (ع) در زمان غسل دادن ایشان یکی از دردهایشان این بود که چرا حضرت با ایشان غصه هایش را نمی گفته است یعنی حضرت زهرا نمی خواسته شوهرش اذیت شود چرا که هر غصه و شادی را نباید گفت اگر انسان بر مدار محبت حرکت کند، چیزیکه محبوبش را اذیت کند، هرگز به زبان نمی آورد.

*الگوی محبت در خانواده

حضرت زهرا(س) اصل محبت را به فرزندانش نیز یاد می دهد که به هم مهرورز باشند، شما ببینید امام حسن (ع) چقدر در برابر برادرش مهربان است، زمانی که خودش زهر را خورده و امام حسین (ع) با گریه به ایشان می گوید که چه کسی این کار را کرده ، امام حسن (ع) می گوید این که چیزی نیست امان از روزی که تو تنها هستی.

وقتی که امام حسین(ع) می خواهد برادرش امام حسن(ع) را دفن کند، می گوید غارت زده آن کسی نیست که مال از دست داده یا در شهر غریب مانده بلکه غارت زده منم که با دست خودم مثل تو برادری را از دست دادم و به خاک می سپارم.

اوج محبت در کربلا امام حسین(ع) به حضرت زینب (س) می فرمایند : زینب فراموش نکن مرا در نماز شب دعا کنی یا وقتی حضرت زینب آن شرایط را می بیند دعا می کند که حسین من هم می خواهم بمیرم، چون پدرم و همه کسم مرده اند و من دلم خوش بود که تو برادرم بودی که الان نیستی دیگر زندگی برایم معنا ندارد . این ریشه در تربیت عاطفی مادر دارد که برادر و خواهر این اندازه به هم مهر و پیوند عاطفی داشته، پشت هم هستند و نسبت به هم تعصب و وابستگی دارند.

حضرت ام کلثوم وقتی وارد کوفه می شود، می فرماید آنهایی که می خواستند این صحنه ها را ببینند، بدانند سری که بالای نیزه است سری است که پیغمبر می بوسیده ، یعنی از درد خود نمی گوید که دلتان می خواست اسیری مرا ببینید، بلکه از برادرش می گوید.

امروز روز شهادت حضرت زهرا(س) بنا به روایت 75 روز هم هست وقتی که حضرت زهرا را دفن می کنند ، حضرت ام کلثوم چادر مادر را سر می گیرد با اینکه دختر سه ساله بوده گریه کنان می گوید آنهایی که می خواستند یتیمی بچه های فاطمه را ببینند، بیایند ببینند که دیگر ما مادر نداریم و خانه مان چراغ ندارد، صدای شیون بلند می شود، زن ها به کوچه می آیند و از این حرف های عاطفی دختر سه ساله گریه سر می دهند.

*درس محبت با بازی تربیتی

زمانی که حضرت زهرا (س) می خواهند مسئله عاطفه را نشان دهند با یک بازی به بچه ها آن را نشان می دهند. روایت داریم امام حسن و امام حسین (ع) نزد مادر می آیند و می پرسند که ما کدام قوی تر هستیم. حال مادر باید انتخاب کند که چطور این را نشان دهد حضرت فرمود هر کس که (بسم الله الرحمان الرحیم) را زیباتر بنویسد، او قوی تر است ببینید باز هم درس اخلاق و هنر و محبت با هم است.

حتی این روایت از امام علی(ع) هم نقل شده که شخصی نزد ایشان آمد و گفت که چکار کنم دعایم مستجاب شود ، ایشان هم گفت که پیغمبر (ص) فرمودند هر کس که (بسم الله الرحمان الرحیم) را زیباتر بنویسد یک دعای مستجاب دارد. بهرحال هنر و هنرمند کانون محبت است نه مثل برخی از این سلبریتی ها که هنر را برای شهرت و کارهای ضد ملی و مذهبی به کار می برند و به جای اینکه الگوی مثبت بشوند الگوی بدرفتاری در جامعه می شوند. اینها هنرمند نیستند دکان دار و ضد هنر هستند. هنرمند کسی است که ادب و حیا و عفت را رعایت می کند و وقتی مقابل مردم قرار می گیرد، طنز و شوخی اش نیز در مدار ادب است که اینها کم هم نیستند.

حضرت زهرا(س) فرمود هر که بسم الله را زیباتر بنویسد قوی تر است ، بچه ها هم نوشتند و گفتند حال قضاوت کن، مادر هم نگاهی کرد و فرمود که نزد پیامبر بروید که اگر او دستور دهد کدام قشنگ تر است ، من هم قبول می کنم این همان جایگاه پدربزرگ و بزرگ خانواده است و مادر هم راضی نشد بین بچه ها قضاوت کند، یعنی طوری که جایگاه عاطفی مادر حفظ شود و حق هم مشخص شود. آنها هم نزد پیغمبر رفتند و پیغمبر هم فرمود که شما فرزندان علی بن ابی طالب هستید باید خود او نظر بدهد و بعد هم حضرت علی فرمودند که پیغمبر نظر نداد من چه باید بگویم، دو مرتبه آنها نزد مادر آمدند و حضرت فاطمه هم گردنبندش را باز کرد و گفت هر که دانه های بیشتری از این گردنبند بیشتر جمع کرد او برنده است که بعد روایت شده حضرت جبرئیل نازل شد و یکی از دانه های نهایی نصف شد و آنها مساوی شدند.

*نحوه ارتباط با همسایگان

اوج عاطفه فاطمه زهرا(س) علاوه بر نحوه ارتباط با پدر، همسر  و فرزندان میتوان در همسایه داری ایشان مثال زد. همان همسایگانی که هیچ محبتی نه در دوران بیماری و نه سختی و آتش زدن درب منزل‌شان نداشتند و کمک حال او نبودند اما حضرت زهرا(س) آنها را دعا میکند و وقتی امام حسن(ع) علت را می پرسد، حضرت می گویند که الجار ثم الدار. 

مرحوم علامه مجلسی از حضرت زهرا(س) نقل می کند که دختران مسیحی و یهودی مدینه پشتوانه شان حضرت زهرا(س) بود. یک دختر مسیحی یک بار نزد حضرت می آید و به او میگوید که من عروسی ام هست و هیچ چیز ندارم اما دوست دارم شما که دختر پیغمبر (ص) هستید به عروسی من بیاید ، حضرت نگاهی می کند و به او می گوید که خداوند برای بندگانش کافیست اما بعد از آن از اموالش که البته کم هم نبوده، جهیزیه بسیار مناسب  و لباس عروسی تهیه میکند و با چند نفر از زنان بزرگ هاشمی به عروسی این دختر مسیحی می رود و خود این در مدینه مطرح می شود که چطور این دختر جهیزیه کسب  کرد و دختر پیغمبر به عروسی او می خواهد برود و آنها هم می روند.

*هبه اموال حضرت زهرا(س)

اموال حضرت زهرا(س) زیاد بود آنقدر که حکومت بر او طمع کرد و فدک را مصادره کرد. اینها در متون عامه و شیعه آمده اما حضرت وصیت می کند که یک اندازه از مالش را برای جهیزیه و ازدواج دختران و پسران فقیر قرار دهند و اندازه دیگری را مشخص می کند که برای چیزهای دیگر و بخشی از اموالش را هم به همسران پدرش بخشیده که خیلی هم مهم بود چرا که برخی از این همسران واقعا حضرت زهرا(س) و حضرت علی(ع) را اذیت کردند.

یکی از همسران پیغمبر(ص) می گوید که من شنیدم خبر شهادت حضرت زهرا(س) در مدینه پیچید من آن روز، روز خوشحالیم بود. این را حضرت زهرا (س) می داند چرا که عصمت الله است و جبرئیل بر او 75 روز مدام بعد از رحلت پیغمبر نازل می شود چنین مقامی را برای عهدی غیر از انبیا (ع) نداریم و این از اختصاصات دختر پیغمبر(ص) است چرا که این زن الگوی منجی بشریت و ساحل زحمات همه انبیا می شود. حضرت زهرا(س) می دانسته که این زن نسبت به او چه احساسی دارد اما باز هم می گوید به او هم از اموالم بدهید و اشکالی ندارد، اینها دایره محبت است که انسان حتی به کسی که به او ظلم کرده هم معقول محبت کند و همین نشان می دهد که سراسر دین اسلام ، محبت و عاطفه است.

*دعا برای سلامتی فرزندان در سیره حضرت زهرا(س)

آنچه که در سیره حضرت زهرا(س) است مانند همه اهل ایمان و عصمت و انبیا در سایه سایر تعالی قرب الهی است یعنی وقتی ما قائلیم که یا مَنْ اِسْمُهُ دَوآءٌ وَ ذِکْرُهُ شِفآءٌ یعنی ما ادوات و اسباب را به عنوان آنچه خدا دستور می دهد، قائلیم مثل آب که از خود استقلالی ندارد و خدا دستور می دهد که تشنگی را رفع کند. حضرت زهرا هم ضمن اینکه به این ادوات و ابزار در هر زمینه مردم را در مسئله شفا هدایت می کرد اول می فرمود که توجهتون به صاحب شفا از طریق دعا باشد.

لذا برای فرزندانش نذر می کند که اگر از بیماری شفا یابند ، سه روز روزه بگیرد. پس نه اینکه حضرت استفاده از دارو را بی تأثیر بداند، بلکه ضمن مرحم و استفاده از دارو برای درمان اما معتقد است که صاحب شفا خداوند است این را نباید فراموش کنیم حال با دعا، روزه، نذر، توسل، نماز و .. همه را نهادینه می کند و فرزندانش می بیند که برای شفا گرفتنشان مادر توجهش به خداست اما وسیله اش دارو است.

درباره خودش هم حضرت همینطور است وقتی که کسی برای شفا نزد او می آید می گوید که این دعا را من خواندم ، تو هم بخوان تا دردت رفع شود و همه اینها باز می گردد به تقربی که انسان در همه حال باید داشته باشد و حضرت آن کلید تکامل وسعادت انسان را اتصال و تقرب به خدا می داند و دائم در متن زندگی هم مراقب بود که از این درجه تقرب افول نکند و به عنوان شخصیتی شد که مقرب ترین بنده خداوند بود لذا خشم او، ترازوی خشم خدا و مهرش ، رضایت خداوند است و این بالاترین مراحلی است که عهدی شاید به آن درجه نرسیده باشد.

منبع:فارس