رویکرد دولت‌ها در جمهوری اسلامی ایران به مهدویت چگونه بوده است؟

عقیق:کتاب «مهدویت و سیاست‌های فرهنگی ترویج آن در جمهوری اسلامی ایران» اثر رحیم کارگر در پژوهشکده مهدویت و آینده پژوهی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی تهیه و به همت نشر این پژوهشگاه در ۳۱۴ صفحه منتشر شد

مذاهب اسلامی با همه تفاوت‌ها، اندیشه اصلی اندیشه مهدویت را یک آموزه‌های اسلامی می‌شمارند و معتقدند؛ باور داشت مهدویت علاوه بر اینکه خاستگاهی در آیات قرآنی و روایات معصومین (ع) دارد، با مستندات عقلی نیز همراهی و تأیید می‌شود.

پژوهش حاضر درباره ترویج و تبلیغ آموزه مهدویت و فرهنگ انتظار می‌باشد و هدف آن «ارائه سیاست‌های فرهنگی مطلوب برای ترویج مهدویت در جمهوری اسلامی ایران» است. در این راستا ضمن نقد و بررسی مسئله ترویج مهدویت و فرهنگ انتظار در رسانه‌ها و سیاست‌های فرهنگی دولت، چالش‌ها و خلأهای موجود نیز شناسایی شده و ابعاد مختلف طرح معارف مهدویت بررسی گردیده است.

برای ارتقای جایگاه ترویج مهدویت در کشور، توصیه‌های سیاستی در محورهای سه‌گانه (رسانه‌های مکتوب، دیداری و شنیداری و دیجیتالی) بیان شده که امید است مورد توجه جدی سیاست گذاران و مراکز فرهنگی و نخبگانی دینی جامعه قرار گیرد.

پژوهش حاضر به دنبال طرح سیاست‌های فرهنگی مطلوب برای ترویج مهدویت در جمهوری اسلامی ایران است؛ در این راستا متن اسناد بالادستی و عملکرد و سیاست‌های عملی دولت‌ها در جمهوری اسلامی ایران در ارتباط با آموزه‌های مهدویت (وضعیت گذشته و حال) و نقد و بررسی جایگاه مهدویت و ترویج آن در رسانه‌های مکتوب، دیداری و شنیداری و دیجیتالی مورد توجه است.

ساختار اثر

این اثر در شش فصل تهیه و تألیف شده است؛ فصل اول این اثر به مفاهیم و کلیاتی با عناوین سیاست یا خط مشی، سیاست‌های کلی نظام، سیاستگذاری فرهنگی، دولت و دولت اسلامی، مهدویت، و ترویج و تبلیغ مهدویت اختصاص یافته است.

نویسنده در دومین فصل از این اثر به «مبانی تبلیغ و ترویج مهدویت» پرداخته است، در این فصل، گفتمان‌های سیاستگذاری فرهنگی و گفتمان منتخب (گفتمان دولتی، گفتمان بازار و گفتمان ارتباطی) تبیین شده و سپس، مبانی ترویج مهدویت (مبانی معرفتی و دینی، سیاسی، و فرهنگی) تشریح شده است.

«اسناد و مبانی سیاستی ترویج مهدویت» عنوان سومین فصل از این کتاب است که در ابتدا پس از بیان مقدمه‌ای، ابعاد و جایگاه مهدویت اعتقادی و مذهبی، جایگاه سیاسی و اجتماعی، جایگاه بین الادیانی، جایگاه آینده پژوهانه، و جایگاه در توسعه و پیشرفت جامعه) تبیین گردیده است.

در ادامه این فصل، اسناد بالادستی ترویج مهدویت اعم از مهدویت و ترویج آن در دیدگاه امام و رهبری، قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، سند چشم‌انداز ۱۴۰۴، نقشه مهندسی فرهنگی و چشم‌انداز فرهنگی ایران در افق ۱۴۰۴، اصول و سیاست‌های فرهنگی در برنامه پنجم توسعه، سند تحول بنیادین آموزش و پرورش، و سند دانشگاه اسلامی تشریح شده است.

فصل چهارم با عنوان «رویکرد دولت‌ها در جمهوری اسلامی ایران به مهدویت» تألیف شده که در ابتدا به بیان تحول فرهنگ مهدویت و انتظار در سه دهه گذشته پرداخته شده و در ادامه، به برنامه‌ها و اقدامات دولت در ترویج مهدویت می‌پردازد.

«نقد و بررسی سیاست‌های فرهنگی مهدویت در رسانه ها» عنوان پنجمین فصل از این کتاب است که رسانه‌های مهدویت در رسانه‌های مکتوب و نوشتاری، دیداری – شنیداری (صدا و سیما و سینما)، و دیجیتالی و اینترنتی (بازی و انیمیشن) مورد نقد و بررسی قرار گرفته است.

نویسنده در ششمین فصل از کتاب «مهدویت و سیاست‌های فرهنگی ترویج آن در جمهوری اسلامی ایران» به بیان توصیه‌های سیاستی پرداخته است؛ در این فصل، پس از شناسایی مسائل ترویج مهدویت و نقش رسانه‌ها در ترویج مهدویت تبیین گردیده و توصیه‌های سیاستی ترویج مهدویت را تشریح و در ادامه، سیاست‌های خاص فرهنگی ترویج مهدویت را مورد بحث و بررسی قرار داده است.

برشی از اثر

* طرح چشم‌انداز فرهنگی جمهوری اسلامی ایران مبتنی بر مهدویت

مهم‌ترین آینده پژوهی قرآنی، ترسیم جامعه آرمانی قدسی و وعده به تحقق قطعی آن است. ایران اسلامی با چشم‌انداز ۲۰ ساله‌ای که مقام معظم رهبری برای کشور ابلاغ کردند، صاحب یک چشم‌انداز بزرگ و الهام بخش شده است. این چشم‌انداز برای تمام سازمان‌های دولتی، الزام یا «باید» است. بر این اساس باید با استفاده از رویکرد تصویر پردازی، هنجاری و اکتشافی آینده پژوهی به سمت ترسیم یک چشم‌انداز حرکت کرد.

چشم‌انداز مهدویت ستاره راهنمایی است که باید تمام فعالیت‌های آینده پژوهانه را به سمت آن هدایت کرد؛ بر این اساس هر نوع چشم‌انداز و در هر سطحی که باشد و هر نوع طرح و الگو در آینده پژوهی دینی باید از چشم‌انداز مهدوی تحقق یابد. در این راستا، برای فراهم سازی چشم‌انداز و ایجاد امید و تحرک در جامعه اسلامی و دستیابی به وضعیت مطلوب باید چشم‌انداز مهدوی را به آینده تصویر شده کوتاه مدت تقسیم کرد. چنین چشم اندازی می‌تواند الهام بخش و حرکت آفرین باشد.

روش چشم‌انداز جامعه آرمانی مهدوی از دو منظر ضرورت دارد: نخست آنکه وضعیت مطلوب از مدینه فاضله مهدوی در جمهوری اسلامی ایران را معماری کنیم و دوم این که وضعیت مطلوب را با نگاه ارزش‌های اسلامی به تصویر کشیده، قادر به مهندسی آن در وضعیت مطلوب باشیم.