خط قرمزهای قرآن و حدیث برای مادران باردار

عقیق:دوران بارداری هم برای خودش آداب و رسومی دارد و اعمال، قواعد و ضوابطی در سبک زندگی دینی برای این دوران مشخص شده است. این طور نیست که مادر باردار هر غذایی که دلش خواست بخورد، هر تفریحی که دلش را خواست برود و کلاً هر کاری مایل بود انجام بدهد. چراکه جان و سعادت مادر و فرزندش در میان است و نباید آن را با اشتباه و سهل‌انگاری، به سادگی به خطر انداخت. بنابراین مادری که می‌خواهد فرزندش سالم و صالح به دنیا بیاید و زندگی کند و نسل پاکی از خود به‌جا بگذارد، باید خط قرمزهایی را که دین اسلام تعیین کرده، رعایت کند.

با مرور آموزه‌های قرآن و حدیث اهل بیت علیهم السلام به نکاتی مهم در خصوص دستورالعمل‌های دوران بارداری پرداختیم.

خوردنی‌های ممنوع در دوران بارداری

تغذیه خانم باردار از غذاهای حلال یا حرام، یکی از مهمترین عوامل در تعیین سعادت یا بدبختی و شقاوت فرزند او است.

البته به طور کلی حلال و پاک بودن غذایی که هر انسانی می‌خورد، از دوران کودکی تا وقتی که پدر یا مادر می‌شود، اثر زیادی بر خلق‌وخو و سرنوشت فرزند او دارد. اصولاً غذاهای حرام و ناپاک باعث می‌شود که فرزند ناصالح و ناپاک شود و در زندگی خود، علاوه بر ارتکاب اشتباهات و گناهان زیاد، احتمالاً سرنوشت خوبی نداشته باشد.

پیغمبر اسلام صلی‌الله علیه و آله بارها بر دوری کردن زنان باردار از خوردن غذای حرام و شبهه‌ناک تأکید کرده و خطاب به پدران فرموده‌اند: «أَدِّبُوا أَولادَکم فی بُطُونِ اُمَّهاتِهِم. قیلَ: وَ کیفَ ذلِک یا رَسُولَ اللّهِ؟ فَقالَ بِإطعامِهِمُ الحَلالَ.» آن حضرت فرمودند: «فرزندان خود را در رحم مادرانشان تربیت کنید.» سؤال شد: «این کار چگونه ممکن است ای رسول خدا؟» فرمودند: «با خوراندن غذای حلال (به مادرش).»

در عین حال باید توجه داشت که شیطان لشکر خودش را از بین انسان‌هایی با نطفه و لقمه حرام تشکیل می‌دهد. کسی که حرام می‌خورد، ناخودآگاه نه‌تنها نمی‌تواند حق را از باطل تشخیص بدهد، بلکه حتی حق را به صورت باطل و باطل را به شکل حق می‌بیند و درک می‌کند.

بر همین اساس بوده که حضرت سیدالشهدا علیه السلام در روز عاشورا خطاب به لشکر عمر سعد که با ایجاد سروصدا مانع از سخن گفتن آن حضرت می‌شدند، تأکید فرمودند: «حرامی که در وجود خودتان فروبرده‌اید مانع از این می‌شود که کلام حق را بشنوید و درک کنید.»

مشخص است که توجه به این گونه موارد، در مورد خانم‌های باردار اهمیت بسیار بیشتری پیدا می‌کند. در عین حال به خانم‌های باردار توصیه شده است که علاوه بر اینکه در حلال و پاک بودن خوراک خود دقت می‌کنند، در عین حال مادر از زمانی که تصمیم به بارداری گرفت، نباید از برخی خوراکی‌ها که سلامت او و فرزندش را به خطر می‌اندازد، استفاده کند.

پرهیز از خوردن غذای مشکوک و شبهه‌ناک

در دین اسلام علاوه بر اینکه توصیه شده است که همه انسان‌ها و به ویژه خانم‌های باردار از خوردن خوراکی‌های حرام دوری کنند، تأکید شده که این احتیاط را در مورد استفاده از خوراکی‌های مشکوک به حرام هم رعایت کنند. چراکه این امکان وجود دارد که خانم باردار در مورد حلال بودن غذایی شک داشته باشد، در حالی که آن غذا واقعاً حرام باشد. در این صورت خوردن آن باعث می‌شود که بر سیرت جنین او اثر منفی بگذارد.

بنابراین دقت در مورد استفاده از خوراکی‌ها و میوه‌های شبهه‌ناک و مشکوک به حرام، از مواردی است که نباید هیچ کدام از مادران باردار درباره آن سهل‌انگاری کنند.

در این مورد، پدر هم وظیفه دارد که همیشه و در هر حالی غذای حلال و پاکی برای خانواده تهیه کند و مادر باید مراقب باشد که جز از غذای پاکیزه و حلال نخورد و حتی به خوراکی‌های مشکوک نزدیک نشود.

کارهای ممنوع

خداوند متعال در قرآن کریم، خطاب به شیطان که تقاضای آزادی عمل در گمراه کردن انسان‌ها داشته، می‌فرماید: «...وَ شَارِکهُمْ فِی الأَمْوَالِ وَ الأَوْلادِ؛ ...و در اموال و فرزندانشان با آنها شریک شو» (سوره اسراء؛ آیه 64) باید توجه داشت که مسئله شرکت شیطان در نطفه بعضی از انسان‌ها، مصداق همین آیه شریفه است که در تفاسیر قرآن کریم و جلد چهارم کتاب اصول کافی هم به آن اشاره شده است.

درواقع شیطان می‌خواهد که انسان‌ها در حال ارتکاب گناه و حتی با فکر حرام، تولیدمثل کنند و یا اینکه باعث شود که مادران باردار مرتکب گناهی شوند که بر فرزند آنها اثر بدی بگذارد تا درنتیجه نسل انسان گناهکار و در برابر خداوند متعال، طاغی و سرکش شود.

در این شرایط، باید توجه داشت که دوری کردن مادر باردار از کارهای زشت و گناه، به خصوص گناهان بزرگ، اثر بسیار زیادی در صالح بودن و خوش‌سیرتی فرزند او دارد. البته اهمیت و تأثیرگذاری دوری کردن از گناهان تا اندازه‌ای است که در روایات اسلامی تأکید شده که بعضی از گناهان بزرگ، به خصوص ظلم کردن به دیگران، دامن فرزند انسان را هم می‌گیرد و ممکن است ابتلائات زیادی را برای او به همراه داشته باشد.

در همین مورد در کتاب بحارالانوار روایتی از امام صادق علیه السلام نوشته شده مبنی بر اینکه آن حضرت فرموده‌اند: «هر کس ظلمی کند، به سبب آن ظلم نقصانی در خودش یا مالش یا فرزندش ایجاد شود.» همچنین آن حضرت فرموده‌اند: «هر کس ظلم کند، خدا بر او کسی را چیره خواهد کرد که بر او ظلم کند یا به فرزندش یا به فرزند فرزندش.»

همین طور روایت شده است که امام موسی بن جعفر علیه السلام در مجلسی شرایط مردم آخرالزمان را بیان می‌فرمودند و در آن مجلس مردم را به دوری از گناه دعوت کرده و تأکید می‌فرمودند که گناهان بزرگ هر کسی دامن فرزند او را خواهد گرفت و فرمودند: «سَیُهلکُ جماعت مِن شَبابهم بِمعصیت آبائهم؛ هلاک خواهند شد جماعتی از جوانانشان به سبب معصیت پدرانشان.»

در عین حال ترک کردن رفتارهای زشت و گناه‌آلود، باعث نورانی شدن چهره فرزند انسان می‌شود.

بر این اساس، سرکشی از دستورات الهی و پرهیز از خیر رساندن به مردم هم از کارهایی است که مادر باردار باید از آن‌ها خودداری کند.

مکان‌های ممنوع

مادر باید سعی کند که در مدتی که می‌خواهد کودک خود را به دنیا آورد، از رفتن به محل‌هایی که امکان افسردگی و ناراحتی در آن وجود دارد، خودداری کند. برعکس باید به محل‌هایی برود که از نشاط و شادابی خاصی برخوردار شود تا کودک زیبا و سالم و آرامی را به دنیا بیاورد.

همچنین حضور در جمع‌ها و مهمانی‌هایی که در آنجا افراد مرتکب گناهانی مانند غیبت کردن می‌شوند، از مواردی است که خانم باردار باید از آنها پرهیز کند.

در این مورد توجه به حدیثی به نقل از امام رضا علیه السلام ضروری است. شیخ کلینی در کتاب کافی نوشته است که امام رضا علیه السلام فرموده‌اند: «خداوند متعال به یکی از پیامبرانش وحی کرد: رضایتم را در اطاعتم قرار دادم و اگر از کسی راضی شدم، نعمتم را بر او افزون کنم و پایانی برای نعمت من متصور نیست. از طرف دیگر، اگر کسی مورد خشم من قرار گیرد، او را لعنت می‌کنم و آثار لعنت من تا هفت نسل او را شامل خواهد شد.» البته باید توجه داشت که انتقال این عذاب به نسل‌های بعد به شرطی است که آنها هم نسبت به گناهان و ظلم‌های اجداد خود راضی باشند.

بنابراین مادر باردار در عین حال که خودش از ارتکاب به گناه دوری می‌کند، باید رفتن به جمع‌هایی که امکان ارتکاب گناه در آن‌ها وجود دارد به خصوص مجلس‌های غیبت را برای خود ممنوع کند.

حتی قبل از ازدواج

خداوند متعال در آیات 26 و 27 سوره مبارکه نوح به دعای حضرت نوح علیه السلام اشاره می‌فرماید که: «وَ قَالَ نُوحٌ رَّبِّ لَا تَذَرْ عَلَی الْأَرْضِ مِنَ الْکافِرِینَ دَیارًا؛ إِنَّک إِن تَذَرْهُمْ یضِلُّوا عِبَادَک وَ لَا یلِدُوا إِلَّا فَاجِرًا کفَّارًا؛ نوح گفت: پروردگارا! هیچ‌یک از کافران را بر روی زمین باقی مگذار؛ چراکه اگر آنها را باقی بگذاری، بندگانت را گمراه می‏کنند و جز فرزندانی فاجر و کافر به وجود نمی‏آورند.»

باید توجه داشت که بر اساس یک قاعده کلی، شرایط و شیوه زندگی هر انسانی در وضعیت اخلاقی و معنوی فرزندان او هم منعکس می‌شود. البته این موضوع استثناهایی هم دارد. بنابراین هر انسانی، چه زن و چه مرد، باید به این موضوع توجه داشته باشد که صفات و ویژگی‌های روحی و اخلاقی او به فرزندش منتقل می‌شود و به همین علت است که هر کسی برای داشتن نسل سالم و صالح باید نفس خودش را اصلاح کند.

بر همین اساس بوده که حضرت امیرالمؤمنین امام علی علیه السلام در نامه‌ای که به مالک اشتر نوشتند، تأکید فرمودند که در حکومت بر مردم مصر، به خانواده افراد توجه کرده و افرادی را برای بر عهده گرفتن مسئولیت‌ها انتخاب کند که سرشت و ذات خوبی داشته و از خاندان صالحان باشند.

آیا روزه هم ممنوع است؟!

روزه گرفتن یکی از فروع دین اسلام است که هیچ مسلمانی نمی‌تواند نسبت به آن بی‌اعتنا باشد. اما همین حکم محکم و مهم الهی در مواردی استثنا قائل شده و افرادی را از گرفتن روزه در روزهای ماه مبارک رمضان نهی کرده است.

یکی از این گروه افراد، خانم‌های بارداری هستند که روزه گرفتن به سلامت آن‌ها یا جنینشان آسیب برساند. در همین مورد پرسش‌هایی از مراجع عظام تقلید پرسیده شده است که خواندن و دانستن پاسخ آن ضروری به نظر می‌رسد:

سؤال: آیا روزه گرفتن بر زن بارداری که نمی‏داند روزه برای جنین او ضرر دارد یا خیر، واجب است؟

جواب: اگر بر اثر روزه، خوف ضرر بر جنین وجود داشته باشد و خوف وی هم دارای منشأ عقلایی باشد، افطار بر او واجب است، در غیر این صورت، واجب است روزه بگیرد. (مقام معظم رهبری مدظله‌العالی)

سؤال: خانمی که یک سال به دلیل بارداری و 2 سال به دلیل شیردهی روزه نگرفته و هر 3 سال کفاره تمام روزه‌هایش را داده است؛ حکم قضای روزه‌هایش چگونه است و اصلاً باید روزه قضا بگیرد یا خیر؟

جواب: چنانچه روزه گرفتن در این مدت برای او ضرر داشته، قضا ندارد ولی اگر برای بچه ضرر داشته، باید قضای آن را هم به‌جا بیاورد. (آیت‌الله العظمی مکارم شیرازی مدظله العالی)

سؤال: برای خانم‌های باردار از چه ماهی روزه گرفتن واجب نیست؟‌

جواب: معیار، ماه چندم نیست و روزه بر او واجب است؛ مگر وقتی که از یک منشأ عقلایی و قابل اعتماد مانند تجربه خود یا گفته پزشک مورد اطمینان، خوف ضرر برای خودش یا بچه‌‌اش وجود داشته باشد. (آیت‌الله العظمی صافی گلپایگانی مدظله العالی)

سؤال: تکلیف زنی که زایمان او نزدیک است و روزه برای حمل او یا برای خودش ضرر دارد چیست؟

جواب: در فرض مذکور روزه او صحیح نیست و بعداً باید روزه خود را قضا کند و در موردی که روزه برای حمل او ضرر داشته باشد، علاوه بر قضا باید برای هر روز یک مد طعام به فقیر بدهد و احتیاط مستحب این است که در صورتی هم که روزه برای خودش ضرر دارد، یک مد طعام به فقیر بدهد. (آیت‌الله العظمی وحید خراسانی مدظله العالی)

نویسنده و محقق: مریم مرتضوی

منبع:تسنیم