آیا ایرانیان در میان شاگردان امام باقر(ع) حضور داشتند؟

عقیق:هفتم ذی الحجه سالروز شهادت پنجمین امام شیعیان، امام محمد باقر علیه السلام است که به این مناسبت به انتشار یک سؤال و پاسخ آن خواهیم پرداخت:

- سؤال

اینکه برخی مدعی هستند امام باقر ـ علیه السلام ـ چهار هزار شاگرد داشت آیا صحّت دارد؟ آیا از شاگردان وی ایرانی هم بوده اند؟

- پاسخ

امام باقر ـ علیه السلام ـ از اخبار گذشتگان و پیامبران روایت فرموده و شیعه و سنی از آن حضرت اخبار فراوان روایت کرده اند، و با اهل مذاهب و آراء که بر حضرت وارد می شدند مناظره می کرد و عده زیادی از مردم، علم کلام را از حضرت آموخته اند.[۱]

عبدالله ابن عطاء مکّی گفت: دانشمندان درحضور هیچکس فروتنی ندارند مگر در نزد امام محمد باقر ـ علیه السلام و در برابر احدی این اندازه خشوع وحقارت نمی کنند؛

جابر ابن یزید جعفی با آن علم و دانشی که داشت هرگاه چیزی از آن حضرت روایت می کرد، می گفت: «برای من حدیث کرد، وصیّ اوصیاء، و وارث علوم انبیاء محمد ابن علی ابن الحسین ـ علیهم السلام ـ» و بازماندگان از صحابه رسول خدا و بزرگان از تابعین و فقهاء مسلمین همگی معالم و احکام دین را از آن بزرگوار روایت کرده اند، و در فضل و دانش سرآمد دانشمندان و ضرب المثل همگان بود.[۲]

جلسات درس امام همواره صدها تن از نقاط مختلف را برای فراگیری فقه و حدیث و تفسیر و لغت و دیگر علوم در بر می گرفت، کوفه، بصره، واسط و حجاز افرادی را به دانشگاه اهل بیت گسیل می داشتند، و علماء و راویان بزرگی از دانشگاه اهل بیت فارغ التحصیل شدند، حسن ابن علی الوشا خود نهصد شیخ را درک کرد که در مسجد کوفه به درس و بحث اشتغال داشتند و همگی از جعفر ابن محمد ـ علیهما السلام ـ و پدرش امام محمد باقر ـ علیه السلام ـ نقل حدیث می کردند، حسن ابن علی الوشا باامام رضا ـ علیه السلام ـ معاصر بود؛ ازاین زمان تازمان تاسیس مدرسه امام محمد باقر ـ علیه السلام ـ و امام صادق، سی سال فاصله بود ؛ وی تألیفات فارغ التحصیلان این درحضور آنان را شمارش کرده به شش هزار کتاب رسیده است و چه بسا بیشتر کتابهای کافی،من لایحضره الفقیه، الوافی، الاستبصار از آنها برگرفته شده است، دانشگاه اهل بیت چهارهزار دانشجو را در بر می گرفت.[۳]

و شیخ مفید در ارشاد می نویسند: «اصحاب حدیث که نام راویان ثقات آن بزرگوار را (امام صادق) جمع کرده اند با اختلاف در عقیده و گفتار شماره آنان به چهار هزار نفر می رسد.»[۴]

از میان اصحاب و شاگردان امام محمدباقر و امام جعفر صادق ـ علیهما السلام ـ برخی ایرانی بوده اند از جمله آنها عبدالله ابن سعد اشعری قمی و برادرش عیسی ابن عبدالله هستند که هر دو از اجلاء اهل قم و ازدوستداران وشاگردان امام صادق بوده اند.[۵] در کتاب امام باقر ـ علیه السلام ـ جلوه امامت در افق دانش؛ نام ۴۶۱ نفر از اصحاب و شاگردان امام باقر ـ علیه السلام ـ را ذکر کرده است از جمله اسحاق القمی که ایرانی بوده است.[۶]

درپایان می توان اینچنین نتیجه گیری کرد که در مدینه عده زیادی از محضر امام محمد باقر ـ علیه السلام ـ کسب علم می کردند همه ی آنها دریک زمان شاگرد امام نبودند بلکه درچندین دوره به حضورامام شرف یاب شده ودرس گرفته اند؛ ازطرفی همه ی آنها نیز شیعه نبودند؛ بلکه بعد از شاگردی برخی ازآنها ازرهبران فرقه های مذهبی شدند.

معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:

۱. حیات فکری و سیاسی امامان شیعه ؛نویسنده:  رسول جعفریان.

۲. سیره پیشوایان،؛نویسنده:  مهدی پیشوایی

۳. امام باقر جلوه امامت در افق دانشها؛نویسنده: احمد ترابی.

پی نوشت ها:

[۱] . مفید، الارشاد، ترجمه سیدهاشم رسولی محلاتی،  تهران، انتشارات علمیه اسلامیه، چاپ دوم، ۱۳۴۶، ج ۲، ص ۱۶۱.

[۲] . همان، ص ۱۵۵ و ۱۵۸.

[۳] . معروف الحسینی، هاشم، سیرة الأئمة اثنی عشر، ترجمة محمد درخشنده، تهران، انتشارات امیرکبیر، چاپ دوم، ۱۳۷۳، ج۲، ص۲۰۷.

[۴] . مفید، پیشین، ج۲، ص۱۷۳.

[۵] . قمی، عباس، منتهی الامال، قم،  انتشارات هجرت، چاپ یازدهم،  بی تا، ج۲، ص۳۱۸.

[۶] . ترابی، احمد، امام باقر ـ علیه السلام ـ ، مشهد، آستان قدس رضوی، چاپ اول، ۱۳۷۳، ص۶۴.

منبع:حوزه