۰۲ آذر ۱۴۰۳ ۲۱ جمادی الاول ۱۴۴۶ - ۰۱ : ۱۷
پیرغلامانی که برای مداحان پدری کردند+ عکس
۱۶ فروردین در تقویم مداحان، سالروز درگذشت حاج علی آهی ثبت شده بود، اما سال گذشته، درگذشت پدر شعر انقلابی مشهد حاج محمود اکبرزاده هم در این روز درج شد. تلاقی روز درگذشت این دوپیرغلام، یادآور شباهت‌هایی هم در زندگی آنان است.
عقیق: امیرحسین کسائی: ۱۶ فروردین‌ماه در تقویم مداحان کشور سال‌ها بود که سالگرد درگذشت یک پیر دلسوخته و صاحب‌سبک، مرحوم حاج علی آهی ثبت شده بود که برای جامعه مداحان کشور تلاش‌ها و خدمات بسیاری داشت، اما سال ۹۹ در کنار رویدادهای این روز، درگذشت پدر شعر انقلابی مشهد حاج محمود اکبرزاده شاعر و مداح اهل بیت(ع) هم به ثبت رسید.
بررسی زندگی و عملکرد این دو پیرغلام آستان امام حسین(ع) تشابهات بسیاری را نشان می‌دهد که شاید تلاقی روز درگذشت و رهسپاری آنان به سمت اربابشان بی‌دلیل نبوده است.
مرحوم حاج علی آهی در ۱۶ فروردین ۹۴ در ۸۷ سالگی درگذشت. او زندگی پرفراز و نشیبی را تجربه کرد و با کوله‌باری از آموزه‌های دینی از محضر عالمانی چون آیت‌الله میلانی، بخش عظیمی از مداحان و ذاکران شهر تهران را آموزش داد.
جمعی از مداحان در کنار آیت الله میلانی ـ نفر چهارم از سمت راست مرحوم حاج علی آهی
حاج «علی آهی» رئیس هیأت مدیره خانه مداحان اهل بیت علیهم‌السلام، پیرغلام بااخلاص و مهربان، باسواد، بااخلاق و باادب اهل‌بیت(ع) و پرچمدار عرصه ستایشگری بود. این پیرغلام اهل‌بیت(ع) تا روزهای آخر عمر خود همچنان به شاگردپروری و تربیت مداحان جوان و حضور در جلسات هفتگی خانه مداحان و بیان نکات آموزشی مشغول بود و همواره در این مجالس باوقار جلوی در می‌نشست و خود را صاحب عزا می‌دانست و در مصیبت اهل‌بیت عصمت و طهارت اشک می‌ریخت.
پدر ایشان (مرحوم حاج قربانعلی آهی)، متولّد دهستان «آه» بوده است. «آه» به مجموع ۶ پارچه آبادی گفته میشده که امروز مشهور به شهر آبعلی است و در ۶۰ کیلومتری شمال‌شرقی تهران، جاده تهران ــ آمل قرار دارد. حاج علی متولد ۱۴ آبان ۱۳۰۷ در محله بازارچه پامنار (یکی از محلههای قدیم و اصیل تهران) بود.
سخنان مقام معظم رهبری در خصوص مرحوم آهی
او تحصیلات متداول مکاتب قدیم و تحصیلات حوزوی (تا آستانه درس خارج) را گذراند و در ادبیات عرب، منطق، فقه، اصول، تفسیر، رجال و حدیث از محضر حضرات آیات حاج سیدعلی‌اصغر میردامادی، حاج شیخ احمد مجتهدی، حاج سیدمحمّد ضیاءآبادی و...، در منظومه ملّاهادی سبزواری از محضر آیت‌الله حاج سیدرضی شیرازی، در نهج‌البلاغه از محضر آیت‌الله حاج سید محمود طالقانی (اولین امام جمعه تهران)، در کلام از آیت‌الله حاج میرزا حسن لواسانی و در معارف ادعیه از محضر و درس آیت‌الله میرزا محمّدعلی شاه‌آبادی (استادِ بنیان‌گذار کبیر انقلاب اسلامی ایران حضرت امام خمینی(ره)) و در نهایت در اخلاق و علوم اعتقادی در شعر و شاعری از محضر آیت‌الله حاج شیخ جواد خراسانی (تهران)، آیت‌الله العظمی سید محمّدهادی میلانی (مشهد)، آیت‌الله حاج میرزا جواد تهرانی (مشهد)، آیت‌الله العظمی سیدابوالقاسم خویی (نجف اشرف)، آیت‌الله العظمی سید محمّدرضا گلپایگانی (قم)، آیت‌الله حاج شیخ علی نمازی شاهرودی (مشهد)، آیت‌الله العظمی سید محمّد وحیدی (قم)، آیت‌الله العظمی شیخ حسین وحید خراسانی (قم)، شهید آیت‌الله سید عبدالحسین دستغیب (شیراز) و... بهره برد.
مرحوم علی آهی
او از آیات عظام و مراجع تقلید، حضرت امام خمینی(ره)، سیدابوالقاسم خویی، سیدعبدالهادی شیرازی، سیدمحسن حکیم، سیدمحمود شاهرودی، سیدمحمّدرضا گلپایگانی، سیدعبدالله شیرازی، سیدمحمدهادی میلانی، سیدشهابالدّین مرعشی نجفی و سیدعلی حسینی خامنه‌ای، اجازه در امور حسبیه و نقل حدیث داشت.
استاد علی آهی در نامه‌های متعددی به رهبر معظم انقلاب، خواستار تشکیل نهادی برای حمایت صنفی از مداحان و ازکارافتادگان این حوزه شد که بنیاد دعبل خزاعی با پیگیری‌های او شکل گرفت. همچنین با تلاش او و تنی دیگر از ذاکران و مداحان در زمان تصدی محمدباقر قالیباف در شهرداری تهران، خانه‌ای برای مداحان اهل‌بیت (ع) در عمارت تاریخی فخرالدوله تهران تأسیس شد. در بهشت زهرا نیز با پیگیری‌های صورت گرفته، قطعه روضةالحسین برای تدفین مداحان اختصاص پیدا کرد.
فیلمی از شعرخوانی حاج علی آهی در محضر رهبر انقلاب در دهه ۷۰
تالیفاتی که از مرحوم آهی به یادگار مانده است
آهی در بیش از ۷۰ سال کوشش معنوی و کسب فیض از محضر علم، کتاب‌ها و اشعار فراوانی از خود به یادگار گذاشت. مجموعه شعر «دیوان آهی» در ۲ مجلد، مجموعه شعر«آیینه نور»، مجموعه شعر«انوار معرفت»، توصیف صنایع شعر کهن فارسی و پیرایش آن با کلک بدیع، فلسفه قیام امام حسین(ع) از دیدگاه عقل، شعر و شاعری از نظرگاه قرآن، عترت و سنّت، درسهایی از علم کلام (نگرش تحلیلی درباره تصوّف و تأثیرات آن در ادبیات آیینی)، تنویر الافکار (مباحث اعتقادی در شعر)، قافیه در شعر فارسی (نقد و بررسی قافیه، از آغاز تا امروز) که این کتاب (با ویرایش استاد حسین آهی) به‌صورت آموزشی تدوین یافته که در نوع خود بی‌نظیر است، جزوات آموزشی متعدد با موضوعات، جبر و تفویض، تشبیه و تعطیل، تجسّم، تجسّد و... و نیز آشنایی با عقاید متصوّفه مانند صلح کل، وحدت وجود، حلول و اتحاد، ولایت نوعیه و... که به شعر و ادب پارسی (و متأسفانه به اشعار آیینی) راه یافته است، از جمله تالیفات این پیرغلام با اخلاص بود.
مرحوم حاج علی آهی
ترفند جالب برای ندیدن شاه و امیرالحاج
وی در عرصه سیاسی قبل و بعد از انقلاب هم فعال بود. در بخشی از خاطرات این پیرغلام اهل‌بیت علیهم‌السلام که به کوشش حمید محمدی محمدی در کتاب «پرچمدار ستایشگری» جمع‌آوری شده است، می‌خوانیم: «حاج علی آهی ـ که از مبارزان دوران ستمشاهی بوده است ـ با شنیدن خبر حضور شاه در مکه و الزام دیدار مدیران کاروان با او، تصمیم جالبی می‌گیرد تا در این دیدار حضور نداشته باشد. باز هم او می‌گوید: «در یکی از سال‌ها که به مکه مشرف شدیم، به ما خبر دادند که محمدرضا پهلوی هم به عربستان آمده و قرار است با شاه عربستان در جده دیدار کند. بنده و مدیران برای اجاره منزل به مکه رفته بودیم که این خبر را دادند. تعدادی از مدیران گروه در جده برای شاه ایران تاق نصرت زده بودند، اما من خودم را به مریضی زدم و در بهداری بستری شدم تا به دیدار آن ملعون نروم.
همچنین روز یازدهم ذیحجه هر سال، یعنی یک روز بعد از عید سعید قربان، باید مدیران کاروان به چادر سفیر ایران و امیرالحاج می‌رفتند. من لباس احرام از تن خارج نمی‌کردم و وقتی مدیران دیگر به من می‌گفتند که بیا نزد سفیر و امیرالحاج برویم، می‌گفتم: با لباس احرام صیح نیست بنده نزد آقای سفیر و امیر الحاج بیایم. یادم هست بعد از آن همواره برای نرفتن به دیدن سفیر در روز یازدهم ذیحجه و تاق نصرت نزدن برای شاه مورد غضب بعضی از مدیران گروه و سازمان حج آن زمان بودم.»
تسویه حساب شخصی ممنوع!
بعد از پیروزی انقلاب اسلامی نیز آهی در سال‌های اولیه انقلاب، رئیس کمیته انقلاب اسلامی شد. در خاطره دیگری که در این کتاب نقل شده است، می‌خوانیم: «در ماه‌های اولیه پیروزی انقلاب، یکی از نظامیان بازنشسته طاغوت از سوی یکی از سازمان‌ها دستگیر شد و زمانی که می‌خواستند او را به کمیته تحویل دهند، هنگام صرف ناهار بود. فرمانده دستگیر شده را به اتاق حاج آقا آوردند. تنی چند از بچه‌های کمیته در حال صحبت با حاج آقا بودند که فرد دستگیر شده با موهای ژولیده و صورت پف کرده به همراه مأمور مراقب وارد اتاق شد. آهی پیش از هر چیز از او سئوال کرد: ناهار خوردی؟ همین یک سئوال حاج آقا او را به هم ریخت. با چهره‌ای اشک بار گفت: «ناهار؟! مدت‌هاست که لب به غذا نزده‌ام؟ حتی شام هم به من ندادند.»
حاج آقا برافروخته شد. بلافاصله او را به اتاق فرماندهان کمیته دعوت کرد و نظامی دستگیرشده را کنار سفره نشاند. بعد از صرف ناهار نیز اجازه استحمام به او داد. این گونه برخورد حاج آقا در آن زمان با متهمان همه بچه‌های کمیته را تحت تأثیر قرار می‌داد.
قصه دستگیری آن فرمانده نظامی اما جالب بود. او که قبل از انقلاب، کارفرمای پدر کاظمی دینان بود باهم اختلاف شخصی داشتند. آن سرهنگ بازنشسته هم اهل دینان لاریجان بود و چون کاظمی دینان حساب شخصی با سرهنگ داشت، پاسدارانش او را بازداشت کرده بودند.
حاج آقا آهی جلسه‌ای گذشت و سرهنگ را که سید هم بود با آقای کاظمی دینان آشتی داد. بعد از آن که سرهنگ آزاد شد، هر روز برای دیدن حاج آقا به کمیته اصطلک می‌آمد و کنار او می‌نشست و خاطرات خود را تعریف می‌کرد.
حاج علی آهی غروب روز ۱۶ فروردین‌ماه سال ۹۵ و پس از اذان مغرب درگذشت. او به دلیل عفونت شدید خونی در کما بود و نهایتا دارفانی را وداع گفت. پیکر این پیرغلام از مقابل از مقابل مسجد امیرالمومنین (مسجد آهی) تشییع شد و در قطعه روضةالحسین(ع) به خاک سپرده شد تا اولین مداحی باشد که در این قطعه به خاک سپرده شد.
مرحوم محمود اکبرزاده
مرحوم حاج محمود اکبرزاده از پیرغلامان و شاعران اهل بیت (ع) مشهد هم سال قبل که متاسفانه بسیاری از چهره‌های دینی و مذهبی را به دلیل کرونا از دست دادیم در نخستین ماه سال، بر اثر بیماری به کما رفت و در نهایت در ۱۶ فروردین‌ماه ۹۹ در ۸۷ سالگی درگذشت.
محمود اکبرزاده متولد سال ۱۳۱۲ بود که مداحی را از ۱۳۲۵ شروع کرد و علاوه بر پیرغلامی اهل بیت (ع)، خادم حرم امام رضا (ع) نیز محسوب می‌شد. او همچنین سابقه ریاست کانون مداحان مشهد را دارا بود. او شخصیت نام‌آشنایی برای مردم مشهد و کشور و به ویژه برای جامعه مداحان بود؛ مردی که نوایش همواره گرم بود و در هر مجلسی که حضور پیدا می‌کرد گل سرسبد بود و جمع زیادی از حضورش استفاده می‌کردند.
۷۹ سال مداحی با پای برهنه
مردی که به گفته خودش متولد محله نوغان بود، از سال ۱۳۲۰ بعد از فوت پدر مرحومش کار نوحه‌خوانی را آغاز کرد و با پای برهنه در محله نوغان نوحه‌خوانی می‌کرد و این نوحه‌خوانی تا روزهای آخر و در کهولت ایشان نیز ادامه داشت.
مرحوم محمود اکبرزاده
همه هم‌دوره‌ای‌ها و شاگردان این مرد بزرگ از حافظه قوی این پیرغلام حسینی می‌گویند؛ مسئله‌ای که خود مرحوم اکبرزاده نیز به آن اذعان کرده بود: «در دوران جوانی حافظه قوی در حفظ اشعار داشتم به‌گونه‌ای که در جشن ۱۴ قرن بعثت که قبل از پیروزی انقلاب اسلامی در تهران برگزار شد قصیده پیام را که ۲۷۳ بیت بود در مسیر یزد تا تهران حفظ کردم. دارای پنج فرزند هستم که یکی از فرزندانم به رحمت خدا رفته اما چهار فرزند دیگرم کنار حرفه خود کار مداحی را ادامه داده‌اند اما مداحان حرفه‌ای نیستند.»
فیلمی از زندگینامه مرحوم اکبرزاده به زبان خودش
این پیرغلام حسینی چندین بار نیز در مشهد و تهران به محضر مقام معظم رهبری رسیده بود و در حضور ایشان نیز به شعرخوانی پرداخته بود. مرحوم اکبرزاده در مورد این دیدارها عنوان کرده بود: «دیدارهای متعددی با مقام معظم رهبری داشته‌ام، چه در زمان قبل از پیروزی انقلاب اسلامی و چه در دوران ریاست‌جمهوری ایشان و چه در زمان رهبری ایشان؛ سرلوحه فعالیت مداحی‌ها باید توجه به توصیه و صحبت‌های مقام معظم رهبری باشد.»
دغدغه برای تربیت نسل جوان مداحان
او هم همچون مرحوم آهی برای تربیت و آموزش نسل جوان مداح تلاش بسیار داشت. دغدغه‌اش همیشه آموزش بود و اینکه مداحان جوان امروز راه مداحان گذشته را ادامه دهند و در این زمینه می‌گفت: «در دوران پهلوی و زمانی که من کار مداحی را آغاز کردم، تعداد هیأت‌ها بسیار کم بود به‌گونه‌ای‌که در مشهد تنها ۱۰ تا ۱۵ هیأت فعالیت می‌کرد و در هر هیأت چند نفر سالمند به نوحه‌خوانی می‌پرداختند. وضعیت هیأت‌های زمان حال، به‌هیچ عنوان قابل مقایسه با قبل از انقلاب نیست و تغییراتی ۱۸۰درجه‌ای داشته، نوع مداحی‌ها هم به‌شدت تغییر کرده به‌گونه‌ای که در آن زمان مداحان اشعار را حفظ می‌کردند اما الآن مداحان اشعار را از روی کاغذ می‌خوانند.»
شعرخوانی مرحوم اکبرزاده در دیدار شاعران و مداحان خراسان با مقام معظم رهبری در سال ۹۵
حاج محمود اکبرزاده هم مبارزات سیاسی در دوران ستمشاهی داشت. حسین شمسایی مداح و شاعر اهل بیت (ع) در این خصوص می‌گوید: «در دوران ستمشاهی، شاعران آزاده مشهد با محوریت آقای اکبرزاده راه و رسم جدیدی ایجاد کردند. اهتمام ویژه و گردآوری سه اثر گرانسنگ با نام های «حسین پیشوای انسان‌ها»، «علی راز ناشناخته» و «نغمه‌های پیروزی» (با موضوع حضرت صاحب الزمان عجل الله تعالی فرجه الشریف) که در نوع خود و در آن زمان بی‌نظیر بود، مرهون همت بلند و فکر بلیغ برادر عزیزمان حاج محمود اکبرزاده بود. هر یک از این سه اثر فاخر، با آثاری از شاعران آزاده و متعهد همراه با احادیث و گفتارهای حکیمانه و روشنگرانه حضرات معصومین سلام ا...علیهم اجمعین، چراغی فروزنده در هدایت مداحان، ذاکران و حتی شاعران آن دوران و هم اینک است. حاج محمود اکبرزاده را باید به حق پدر شعر انقلابی مشهد نامید.»
جامعه مداح در ۱۶ فروردین‌ماه سال گذشته، دو عضو دیگر خود علی‌اصغر یونسیان، خطیب و شاعر اهل‌بیت (ع) متخلص به «ملتجی» و حسن توزی، شاعر و مداح سنتی و پیشکسوت بندر گناوه و استان بوشهر را نیز از دست داد. برای تمامی این درگذشتگان آرزوی علو درجات و مغفرت داریم.
منبع:فارس
گزارش خطا
