نخستین اعلامیه امام(ره) علیه رضاخان

عقیق:با آغاز سلطنت رضا شاه در آبان ۱۳۰۴ و انقراض سلسله قاجار، امام خمینی(ره) طلبه‌ای ۲۳‌ساله بود که از سن ۲۰ سالگی از حوزه علمیه اراک راهی قم شده بود.

امام خمینی در کنار برخی دوستان و هم‌درسان خویش در دوران طلبگی در قم

رضاشاه که قبل از به سلطنت رسیدن و حتی در سال‌های نخستین حکومتش به دینداری و حمایت از دینداران تظاهر می‌کرد، آرام آرام چهره واقعی خود را نشان داد و نقاب را کنار زد. او تحت تاثیر روشنفکران و برای رسیدن به تجدد آمرانه، آموزه‌های دینی را مانع برنامه‌های تجدد آمرانه خود می‌دانست و نه تنها با دین بلکه با با نهاد‌های دینی به ضدیت پرداخت.

رضاشاه پس از درگذشت آیت‌الله حائری یزدی زعیم حوزه علمیه قم در سال ۱۳۱۵خورشیدی، حوزه علمیه قم را تحت فشار قرار داد.

رضاخان در مسیر اجرای برنامه‌هایش هیچ مخالفتی را بر نمی‌تابید و پس از تثبیت قدرتش حتی افرادی را که به او یاری کردند، مانند تیمورتاش، علی اکبر داور و نصرت‌الدوله فیروز را از سر راه برداشت.  

رضاخان در راه رسیدن به برنامه‌هایش که تجدد آمرانه بود سیاست‌های فرهنگی ‌ویژه‌ای را به صورت قانون تصویب کرد. سیاست‌هایی مانند اتحاد شکل البسه و تبدیل کلاه و قانون کشف حجاب که این سیاست‌ها با مخالفت روحانیون و اقشار مذهبی جامعه مواجه شد، اما برخورد رضاخان با این مخالفت‌ها قهرآمیز بود و قیام گوهرشاد را بی‌رحمانه سرکوب کرد.

 امام خمینی(ره) در ۱۵ اردیبهشت ۱۳۲۳ شمسی در نقد سیاست‌های رضاشاه در اعلامیه‌ای مردم و روحانیون را به قیام برای خدا و مبارزه با بدعت‌ها و ظلم‌های رضاخانی دعوت کرد.

در اعلامیه امام فهرستی از تلاش‌های ضدمذهبی دشمن و راه مبارزه با آن که شامل فحشا و فساد و از بین‌بردن مدارس دینی و موقوفات آنان، ترویج کتاب‌های ضدشیعه کسروی و... می‌شد اشاره کرد.

امام خمینی(ره) در این اعلامیه به این نکته اشاره کرد که رضاشاه تلاش داشت روحانیت و اقشار مذهبی را مخالف پیشرفت معرفی کند. این رویکرد بعدها توسط پسرش نیز به شکلی دیگر دنبال شد.

امام خمینی(ره) در فروردین‌ماه سال ۱۳۴۳ شمسی و در مخالفت با محمدرضا پهلوی به نوعی آخرین شاه پهلوی را نماینده اقدامات رضاشاه معرفی می‌کند و می‌فرمایند: «در خارج ما را مخالف اصلاحات معرفی می‌کنند. می‌گویند آخوندها می‌خواهند الاغ سوار شوند و از این در به آن در بروند. آخوندها می‌گویند که برق نمی‌خواهیم، طیّاره نمی‌خواهیم. اینها مرتجع هستند و می‌خواهند به قرون وسطی برگردند... آیا مخالفت با استبداد و حمایت از استقلال کشور ارتجاع است؟ ما که می‌گوییم به احکام اسلام عمل کنید، به قانون اساسی عمل کنید، ما مرتجعیم؟ کدام روحانی گفته است که ما با فلان مظاهر تمدن مخالفیم؟ ما با فسادها مخالفیم».

امام به چگونگی استفاده از مظاهر تمدن و ابزارهای تکنولوژیک اشاره داشت و فرمود: «شما مظاهر تمدن را وقتی که در ایران می‌آورید، چنان از صورت طبیعی خارجش می‌کنید که چیز حلال را مبدل به حرام می‌کند». ۲

پی‌نوشت: ۱. رسول جعفریان، «امام خمینی و سلطنت رضاخان»، فصلنامه تاریخ معاصر، سال پنجم، ش ۱۹ و ۲۰ (زمستان ۱۳۸۰)، ص ۹.

۲. لوح فشرده صحیفه امام،ج ۱، ص ۲۸۶.

منبع:فارس