رابطه دین و معنویت محدود به الهیات نیست

عقیق: برنامه «سوفیا» رادیو گفت‌وگو در خصوص رابطه معنویت و دین در دوران معاصر و با حضور حجت الاسلام بهمن اکبری رایزن پیشین جمهوری اسلامی ایران در عمان و دین پژوه و بهزاد حمیدیه استادیار دانشگاه تهران و پژوهشگر به صورت تلفنی گفتگو کرد.

اکبری با اشاره به این موضوع که در مفهوم کلی رابطه دین و معنویت، ممکن است چهار رابطه منطقی نسبت تساوی، نسبت تباین، نسبت عموم و خصوص مطلق و نسبت عموم و خصوص من وجه وجود داشته باشد، گفت: ممکن است عده‌ای نظر داشته باشند دین همان معنویت است و معنویت همان دین است و یک رابطه تساوی وجود دارد. برخی نیز معتقد هستند نه تنها با یکدیگر مساوی نیستند بلکه تباین مطلق است یعنی هیچ مفهومی در دین که دلالت بر معنویت کند وجود ندارد و هیچ مصداقی نیز از معنویت در چارچوب دین قرار نمی‌گیرد. معتقد هستم این اندیشه‌ها افراطی یا تفریطی هستند.

وی با بیان اینکه در میانه این دو تعریف دو نظریه دیگر وجود دارد، اظهار کرد: برخی اعتقاد دارند معنویت و دین رابطه عموم و خصوص مطلق یا عموم و خصوص من وجه دارند. در واقع بعضی می‌گویند تمام معنویت در دین است و هیچ مصداقی معنویت ندارد الی اینکه در دایره معنایی و مصادیق دین قرار می‌گیرد و در حقیقت معنویت را فارغ از دین نمی‌بینند اما دین چارچوب معنایی مشخص و بزرگ‌تری دارد که معنویت جزئی از آن است. برخی دایره بزرگ‌تر را معنویت و دین را بخشی از معنویت می‌دانند.

رایزن پیشین جمهوری اسلامی ایران در عمان درباره دیدگاه عموم و خصوص من وجه در خصوص رابطه دین و معنویت توضیح داد و بیان کرد: بر اساس این دیدگاه، بعضی از مصادیق دین معنویت است و بعضی از مصادیق معنویت، در شمار دین است.

این دین پژوه با تصریح بر اینکه مبحث رابطه دین و معنویت همزمان در روانشناسی و فلسفه قرار دارد، تصریح کرد: این موضوع محدود در حوزه الهیات نیست و در حوزه ادبیات نیز می‌توان آن را یافت و به این مسئله ورود کرد.

دین‌داری می‌تواند با معنویت نسبت برقرار کند

در ادامه حمیدیه با تصریح بر اینکه دین‌داری می‌تواند با معنویت نسبت برقرار کند، گفت: اگر بخواهیم بین معنویت و یک مفهوم دیگر، رابطه‌ای بسنجیم، با معنا نسبت خواهد داشت. دین داری نیز نسبتی است که انسان با دین برقرار می‌کند.

وی به نسبت اربع اشاره و بیان کرد: این نسبت بر یک نوع تبادل مفهومی مبتنی است و حتی کسانی که بر این موضوع تأکید نداشته باشند، اما به هر حال مد نظر دارند.

استادیار دانشگاه تهران عنوان کرد: وقتی از دین داری و معنویت صحبت می‌کنیم، ابتدا باید بین آن‌ها یک تباین مفهومی برقرار کنیم تا بعد از آن در خصوص نسبت اربع صحبت کنیم.

این پژوهشگر با اشاره به نظر برخی از فلاسفه درباره رابطه دین و معنویت اظهار کرد: بعضی از این فیلسوفان، معنویت را یک جزئی از دینداری می‌دانند، بعضی دیگر آن را جدا از دینداری معرفی می‌کنند و برخی نیز معنویت را همان دینداری می‌دانند.

منبع:مهر