مقام حضرت معصومه (س) از دریچه شفاعت

عقیق:برای شناخت جایگاه معصومین علیهم‌السلام راهی جز تکیه کردن به کلام خدای متعال و یا توصیفات پیامبران و امامان وجود ندارد. همچنین بهترین راه برای شناخت مقام شخصیت‌های وارسته و ممتازی که در رتبه بعد از پیامبران و امامان قرار دارند نیز رجوع به توصیفات معصومین علیهم السلام در مورد آنهاست و حضرت معصومه (س) از جمله این شخصیت‌های انگشت‌شمار است.

برگ برنده شفاعت از دیگران
انسان‌های وارسته، سعادتمند و شایسته ورود به بهشت در تاریخ بسیارند اما همه آنها اجازه و توان شفاعت از دیگران را ندارند؛ چنان که به عنوان نمونه، قرآن کریم می‌فرماید: «یَوْمَئِذٍ لا تَنْفَعُ الشَّفاعَةُ إِلاَّ مَنْ أَذِنَ لَهُ الرَّحْمنُ وَ رَضِیَ لَهُ قَوْلاً؛ [1] در آن روز، شفاعت [به کسى‏] سود نبخشد، مگر کسى را که [خداى‏] رحمان اجازه دهد و سخنش او را پسند آید.» از این آیه شریفه و آیات مشابه، به خوبی روشن می‌شود که یکی از ملاک‌های ارزیابی و مقایسه شخصیت‌های برتر، کمیت و کیفیت دایره شفاعت آنها در آخرت است.

از سوی دیگر، هر شفاعت مقبولی، نه تنها فرد مورد شفاعت را نجات یا ارتقاء درجه می‌دهد، بلکه متعاقباً حسنه و پاداشی را نصیب شفاعت کننده خواهد کرد؛ چنان که قرآن کریم می‌فرماید: «مَنْ یَشْفَعْ شَفاعَةً حَسَنَةً یَکُنْ لَهُ نَصیبٌ مِنْها؛ [2] هر کس شفاعتِ پسندیده کند، براى وى از آن نصیبى خواهد بود.» بنابراین، گستره کمی و کیفی شفاعت، از جمله مهم‌ترین شاخصه‌های تقرّب در نزد خدای متعال به شمار می‌رود؛ و بر همین اساس، رسول خدا صلّی‌الله‌علیه‌وآله برترین و مقرّب‌ترین مخلوقات در نزد خدای متعال دانسته می‌شود.

آخرین پیامبر، اولین شفیع
رسول مهربانی‌ها حضرت محمّد(ص) از نظر سبقت در شفاعت و نیز کیفیت و کمیت شفاعت، گوی سبقت را از دیگر مخلوقات ربوده و در صدر برترین شفاعت کنندگان روز قیامت قرار دارند تا جایی که شفاعت دیگر شفیعان نیز وابسته به شفاعت آن حضرت است چنان که می‌فرماید: «لَا یَشْفَعُ أَحَدٌ غَیْرِی‏؛ [3] هیچ کسی غیر از من شفاعت نمی‌کند.» مفهوم این روایت آن است که مقام شفاعت دیگر شفیعان، در گرو شفاعت رسول مکرم اسلام است.

شفاعت رسول خدا(ص) از نظر تقدم زمانی و رتبه‌ای، اولین و برترین شفاعت بوده، و از نظر گستردگی، همه مسلمین را شامل می‌شود؛ چنان که می‌فرماید: «وَ أَنَا أَوَّلُ شَافِعٍ وَ أَوَّلُ مُشَفَّع‏؛ [4] من نخستین شفاعت‌کننده و اولین کسی هستم که شفاعتش پذیرفته می‌شود.» اینک با توجه به آنچه آمد و اهمیت شفاعت و جایگاه آن روشن شد، بر اساس ابعاد شفاعت حضرت معصومه سلام‌الله‌علیها، مقام آن حضرت را مورد بررسی قرار می‌دهیم.

حضرت معصومه و شفاعت همه شیعیان
از جمله شاخصه‌های قابل توجه برترین دختر موسی بن جعفر علیهم السلام، گستره شگفت‌انگیز شفاعت ایشان است که همه شیعیان را در بر می‌گیرد. امام صادق علیه‌السلام در مورد مقام آن حضرت توصیفاتی دارند که در پایان به مقام شفاعت حضرت معصومه سلام‌الله‌علیها اشاره می‌کنند و می‌فرمایند: «إِنَّ لِلَّهِ حَرَماً وَ هُوَ مَکَّةُ أَلَا إِنَّ لِرَسُولِ اللَّهِ حَرَماً وَ هُوَ الْمَدِینَةُ أَلَا وَ إِنَّ لِأَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ حَرَماً وَ هُوَ الْکُوفَةُ أَلَا وَ إِنَّ قُمَّ الْکُوفَةُ الصَّغِیرَةُ أَلَا إِنَّ لِلْجَنَّةِ ثَمَانِیَةَ أَبْوَابٍ ثَلَاثَةٌ مِنْهَا إِلَى قُمَّ تُقْبَضُ فِیهَا امْرَأَةٌ مِنْ وُلْدِی اسْمُهَا فَاطِمَةُ بِنْتُ مُوسَى وَ تُدْخَلُ‏ بِشَفَاعَتِهَا شِیعَتِی الْجَنَّةَ بِأَجْمَعِهِمْ؛ [5] برای خداوند حرمی است و آن شهر مکّه معظّمه است، برای پیامبر خدا نیز حرمی است و آن شهر مدینه است، و برای امیرالمؤمنین علیه‌السلام نیز حرمی است و آن شهر کوفه است، به راستی که قم، کوفه کوچک است. آگاه باشید که بهشت هشت در دارد که سه در آن به سوی قم است. در شهر قم زنی از فرزندان من رحلت می‌کند که اسمش فاطمه دختر موسی علیهماالسلام است و با شفاعت او تمام شیعیان من وارد بهشت می‌شوند!»

اینکه شفاعت حضرت معصومه سلام‌الله‌علیها همه شیعیان را شامل می‌شود، نشان‌دهنده اوج عظمت این بانوی والامقام از سویی و تأثیرگذاری ویژه آن حضرت در روند رشد و تربیت و تعالی جامعه شیعیان از سوی دیگر است. مؤید این مطلب تعداد فراوان علماء بزرگ شیعه هستند که در کنار مضجع مطهر ایشان بر سر سفره علم و طهارت خاندان نبوی رشد یافته‌اند. بی‌تردید، قم را می‌توان کانون پرورش و جوشش شیعیان جهان و معارف اسلام ناب به خصوص در عصر حاضر دانست.
* حجت‌الاسلام محسن رفیعی استاد حوزه علمیه قم
--------------------------
پی‌نوشت:
[1] سوره طه، آیه 109.
[2] سوره نساء، آیه 85.
[3] ابن بابویه، محمد بن على‏؛ الخصال‏، ناشر: جامعه مدرسین‏، قم‏، 1362 ش، ج 2، ص 425.
[4] طوسى، محمد بن الحسن‏؛ الأمالی( للطوسی)، ناشر: دار الثقافة، قم، 1414 ق‏، ص 271.
[5] مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى‏؛ بحار الأنوار( ط- بیروت)، ناشر: 

منبع:تسنیم