به سبک "سلیم"؛ مداحی که با شعار«هیهات منا الذله» زندگی کرد

اینکه سال‌های سال در زیباترین لحظه معنوی همراه ضیافت آسمانی مؤمنان باشی، نوای دلدادگی عاشقان را برای شاه خراسان سَر دهی، سلام رضای مرتضی را در جان و دل دیگری بنگاری و مدح «زینب زینب» را برای سفیر آزادگی بسرایی، جز لطف خدا چیزی نمی‌تواند باشد.

استاد سلیم مؤذن‌زاده از همان انسان‌های هنرمندی است که هنرش او را ماندگار کرد، مثل اذانی که برادرش رحیم را اسیر خاک نکرد و هنوز زنده است. 

 مؤذن‌زاده‌ها، گنجینه هنر شیعی

صدای آسمانی استاد مؤذن زاده از خانواده‌ای به او ارث رسیده بود که در داشتن لحن آسمانی سابقه تاریخی داشتند. او خود در این زمینه می‌گوید: «من در خانواده‌ای به دنیا آمدم که همگی اهل دل، منبر و ذاکر اهل بیت(ع) بودند.

پدرم مرحوم شیخ عبدالکریم مؤذن‌زاده، از مؤذنان و مداحان بنام اردبیل و اولین مؤذن رادیو و پدربزرگم شیخ فرج مؤذن‌زاده از پیرغلامان امام حسین(ع) بود».

صدای ماندگار و همراهی او با بزرگان موسیقی ایران، هرگز استاد را از مسیری که قرار داشت خارج نکرد. تواضعی که در برخورد با هر فردی در شخصیت او پیدا بود، مثال زدنی است. چند سال پیش برای اجرای برنامه به مراسم روزنامه دعوتــش کردم، همکلامی ما گرچه به دلیل بیماری اســتاد به ثمر نرســید، اما تواضع و محبتش بــه امام هشتم(ع) مرا شگفت زده کرد.

شــگفتی از اینکه بزرگان موسیقی و شعر فارسی و آذری، او را گنجینه هنر شــیعی می‌دانستند و خود هرگز مغرور این اوصاف نشد. سلیم مؤذن‌زاده صدای رسای پدر و پدربزرگش را مثال زده و می‌گوید که صدای من در برابر آن‌ها چیزی نیست! او حنجره طلایی خود و برادرش مرحوم رحیم مؤذن‌زاده را موهبتی الهی می‌دانست که در مسیر قرآن و اهل بیت(ع) قرار گرفته است.

ودود مؤذن زاده در این زمینه می‌گوید: «پدر متعلـق به خــانواده مــا، اردبیل و ایران نبود؛ او متعلق به جهان اسلام و تشیع بود. ساده‌زیستی را می‌پسندید و از حاشیه‌ها پرهیز داشت.

عشق و علاقه خاصی به خیرخواهی و دستگیری از ضعفا داشت. در صدای سلیم مؤذن‌زاده خدا معجزه‌ای را آفریــده بــود، با این همه هرگز از فراگیری دست نکشید. سبک اجرایی ایشان به گونه‌ای بود که با زبان و الحان عربی شروع می‌شد، سپس ردیف‌های فارسی را می‌خواند، سپس وارد شعر ترکی می‌شد و در فن آواز میدان‌داری می‌کرد.

برای اعتلای مداحی اهل بیت(ع) از هیچ کاری دریغ نمی‌کرد و به همین منظور با شعرای صاحب‌نام و باسواد رفت و آمد داشت.

بارها دیده بودم که با شاعرانی مثل آقای حسان ساعت‌ها گفت‌وگوی تلفنی داشت، از پرسیدن ابایی نداشت. عاشق کارش بود و حساسیت بالایی در ارائه کیفیت آثارش داشت و اصلاً نمی‌خواست کسر و نقصی در کارش داشته باشد». 

 از کُرنش هنرمندان تا نوحه خوانی در بازار

عشق و ارادت سلیم مؤذن زاده به اهل بیت(ع) و بخصوص امام حسین(ع) بر کسی پوشیده نیست. نوحه خوان خوش صدای آذری زبان با همه وجاهت و اعتباری که به واسطه استعداد ذاتی و پیوند با اهل بیت(ع) یافته بود، در راه خدمت به عقیده‌اش بسیار خاکسار بود.

ودود مؤذن‌زاده با بیان خاطره‌ای از محبت استاد به امام حسین(ع) می‌گوید: «او همه توانمندی‌اش را در راه امام حسین(ع) گذاشته بود، زیرا به عظمت سیدالشهدا(ع) ایمان آورده بود. سی و چند سال پیش قرار بود که ایشان در قالب دسته عزاداری در مسیر سنتی عزاداری اردبیل در بازار نوحه‌خوانی کند. اجرای نوحه در بازار اردبیل، عیار توانایی یک مداح را می‌سنجد.

آن روز نزدیک ظهر وقتی وارد حیاط شدم صدای گریه‌های پدر من را آشفته کرد. ایشان در اتاق نشسته بود و دور تا دورش مثل همیشه اشعار به صورت کتاب و کاغذ پراکنده بود. مرحوم منزوی شعر جدیدی را گفته بود. «الهی گتدی اصغریم، شفق قارالدی گلمدی: خدایا اصغرم رفت، شفق تار شد و نیامد» را به پدر داده بود، آن شعر حال پدر را منقلب کرده بود».

سلیم مؤذن زاده به واسطه این دلدادگی هرگز به هنر و استعدادش فخرفروشی نکرد. هر چند به گفته برخی وقتی وارد مجلسی می‌شد سایر مداحان در برابرش سر تعظیم فرود می‌آوردند. او به جای تعریف از خود، مدیحه گوی کسانی بود که عشق را با محبت آنان در بالاترین مراحل تجربه کرده بود. 

 تکرار سلیم در تاریخ معجزه می‌خواهد

مرحوم مؤذن‌زاده یکی از معدود مرصع خوانان آذری زبان بود. مرصع خوانی مرحوم سلیم که بالاترین مرحله نوحه خوانی است، با آشنایی او به ســه زبان عربی، فارســی و آذری و نیز تسلط بر ردیف‌های موسیقی و آوایی هر سه زبان همراه بود و این یعنی احاطه او بر همه هنر مرصع خوانی شــیعی.  

هرچند به گفته حسام الدین ســراج، او اسیر شعر و مداحی نبود، بلکه اسیر سیدالشهدا(ع) بود و مجالســش از مجالس افسانه‌ای بود که تکرارش در تاریخ معجزه می‌خواهد. 

 مداح باید با شعار«هیهات منا الذله» زندگی کند

یکی از معجزه‌های صدای آسمانی سلیم مؤذن زاده، نوحه معروف «زینب زینب» است. او معتقد بود این اثر یک کار دلی ویژه بود و به همین دلیل مورد توجه قرار گرفته است: «در این مداحی به صفات ویژه و جایگاه والای معنوی حضرت زینب(س) اشاره شده زیرا اگر زینب(س) نبود، قیام امام حسین(ع) در کربلا می‌ماند.

حضرت زینب(س) شکیبایی را شرمنده خود کرده و باید جایگاه ایشان در مداحی‌ها حفظ شود».  علاقه سلیم مؤذن زاده به شخصیت والای حضرت زینب(س) چنان عمیق بود که گفته بود، اردبیلی‌ها مرا با نوحه «زینب زینب» بدرقه کنند.

ایــن پیوند چنان عمیق بود که وقتی در مراســم تشت گذاری مسجد مرکزی اردبیلی‌ها حاضر می‌شــد، مردم با نوای نوحه معروفش، او را به ذکر مصیبتــی دوباره برای دخت علی(ع) فرا می‌خواندند.

 او معتقد بود: مداح امام حسین(ع) باید با شعار«هیهات منا الذله» زندگی کند تا اخلاص محفل برای مردم باقی بماند. آرزو کرده بود تا لحظه جان دادن، برای سیدالشهدا(ع) و خاندانش بخواند و چنین نیز شد. او در آخرین سال زندگی با وجود بیماری از نوحه خوانی برای حسین(ع) و شهدای کربلا دست نکشید و پس از هفتاد سال مانند روز اول با صلابت نوحه خوان محفل سیدالشهدا(ع) بود. 

منبع:قدس