مقاومت برابر دشمن، نوعی مباهله است

نجران که در مرز حجاز و یمن قرار داشت، هفتاد دهکده را شامل می‌شد. پس از خواندن نامه تصمیم گرفتند یک شورایی را راهی مدینه برای گفت‌وگو و بررسی بفرستند. برای این منظور از بین مسیحیان ۶۰ نفر و در رأس آنان ۳ نفر راهی مدینه شدند.

جریان مباهله

با ورود این هیأت به مدینه بحث‌ها و گفت‌وگوها آغاز شد. سرانجام مسیحیان نجران اعلام کردند که از راه گفت‌وگو حقیقت بر آن‌ها روشن نمی‌شود و باید به مباهله پرداخت. مباهله به عملی می‌گویند که دو طرف یکدیگر را لعن و نفرین کنند. پس از این پیشنهاد مسیحیان آیه مباهله بر پیامبراکرم (ص) نازل شد: «فَمَنْ حَاجَّکَ فِیهِ مِن بَعْدِ مَا جَاءَکَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعَالَوْا نَدْعُ أَبْنَاءَنَا وَ أَبْنَاءَکُمْ وَ نِسَاءَنَا وَ نِسَاءَکُمْ وَ أَنفُسَنَا وَ أَنفُسَکُمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَل‌لَّعْنَتَ اللَّـهِ عَلَی الْکَاذِبِینَ»؛ هر گاه بعد از علم و دانشی که (درباره مسیح) به تو رسیده، (باز) کسانی با تو به محاجّه و ستیز برخیزند، به آنها بگو: «بیایید ما فرزندان خود را دعوت کنیم، شما هم فرزندان خود را ما زنان خویش را دعوت نماییم، شما هم زنان خود را ما از نفوس خود دعوت کنیم، شما هم از نفوس خود آن گاه مباهله کنیم و لعنت خدا را بر دروغگویان قرار دهیم.

بنابراین پیامبراکرم (ص) نیز بنابر فرمان الهی حاضر به مباهله شدند. مطابق بین‌الطلوعین ۲۴ ذی‌الحجه سال دهم هجری قمری وقتی هیئت نجران از حضور نبی مکرم اسلام (ص) مرخص شدند در جلسه خصوصی قرار گذاشتند که اگر پیامبر به همراه سربازان خود در مراسم مباهله آمد متوجه می‌شویم او صادق نیست. چرا که اگر به نبوت خویش ایمان داشته باشد، با عزیزترین افرادش حاضر می‌شود و عزیزان خود را هم می‌آورد زیرا می‌داند که اتفاق ناگواری بر اثر لعنت و نفرین به آنان نخواهد رسید.

وقت مباهله فرا رسید. پیامبر (ص) هنگام حرکت به محل مباهله، دست حسن و حسین را گرفته بود، و علی پیش روی پیامبر و فاطمه (ع) پشت سر آن حضرت، حرکت می‌کردند. وقتی اسقف مسیحیان وضع حضور پیامبر را مشاهده کرد، گفت: من چهره‌هایی را می‌نگرم که هرگاه دست به دعا بلند کنند، و از خدا بخواهند که کوهی از مکه را از جا بکند، بی درنگ کنده می‌شود، بنابراین مباهله نکنید، که اگر مباهله کنید، همه مسیحیان هلاک می‌شوند و در سراسر زمین تا قیامت یک نفر مسیحی باقی نمی‌ماند.

مهاجر و انصار برای تماشای صحنه و باخبر شدن از ماجرا حاضر شده بودند. همه دیدند که مسیحیان نجرانی حاضر به مباهله نشدند و قرار بر این شد که حکومت اسلامی را بپذیرند، هرسال به آنان مالیات بپردازند و در مواقع جنگ و تهدید حکومت اسلام با جان و مال خود از اسلام دفاع کنند.

به مناسبت سالروز مباهله با کارشناسان درباره این رخداد مهم در تاریخ اسلام گفت‌و‌گو کردیم که در ادامه می‌آید:

*حجت‌الاسلام حسنلو: «مباهله» اهل بیت واقعی پیامبر(ص) را مشخص کرد

حجت‌الاسلام امیرعلی حسنلو مدیرگروه تاریخ و سیره مرکز مطالعات حوزه‌های علمیه با بیان اینکه روز مباهله روز اثبات حقانیت امام علی(ع) و آل‌عبا است، ابراز داشت: مفسران و محدثان شیعه و سنى تصریح کرده‌اند که پیامبر اسلام(ص) تنها کسانى را که همراه خود براى مباهله برد: فرزندانش، حسن و حسین «ابناءنا» و دخترش فاطمه(س) «نساءنا» و از میان مردان تنها على بن ابیطالب(ع) «انفسنا» بودند.

وی افزود: در این رویداد مسأله اهل بیت واقعی پیامبر را برای همه آشکار و شبهاتی که درباره  اعضای اهل بیت بود مردود شد و مشخص کرد که اهل بیت چه کسانی هستند و زنان پیامبر و دیگر منسوبان از شمول اهل بیت خارج هستند، همچنین علاوه بر مسلمانان حقانیت اهل بیت پیامبر(ص) برای مسیحیت نیز روشن شد و برای همیشه تاریخ ادیان دیگر نیز به امامت و حقانیت عترت پیامبر(ص) آگاه شدند.

حجت‌الاسلام حسنلو با بیان اینکه در واقعه مباهله، تثلیث و عقاید شرک‌آمیز که در بین مسیحیت بود به کلی باطل بودن آن‌ها نمایان شد، خاطرنشان کرد: در واقع مباهله در امتداد غدیر غدیری دیگر برای روشن شدن حقانیت اهل بیت به اهل کتاب چه یهود و چه مسیح بودکه هر دو پیام اسلام را دریافت و به اسلام و حقانیت مکتب اسلام و اهل بیت اعتراف کردند.

وی در ادامه به بیان جایگاه امام علی(ع) در روز مباهله پرداخت و گفت: در آیات مختلفی درباره شأن و فضلیت امام علی(ع) سخن به میان آمده است که برای اعتلای اسلام و حفظ جان نبی مکرم اسلام از جان خود گذشته است، طبق فرموده قرآن کریم «وَمِنَ النَّاسِ مَن یَشْرِی نَفْسَهُ ابْتِغَاء مَرْضَاتِ اللّهِ وَاللّهُ رَوُوفٌ بِالْعِبَادِ» در مورد علی(ع) نازل شده که شب هجرت، خود را فدایی رسول خدا(ص) کرد و برای فریب دشمنان در رختخواب آن حضرت خوابید.

این کارشناس تاریخ اسلام بیان داشت: همچنین قرآن کریم، امام علی(ع) را کسی معرفی می‌کند که علم الکتاب نزد وی است. آنجا که می‌فرماید: «قُلْ کفَی بِاللّهِ شَهِیدًا بَیْنِی وَبَیْنَکمْ وَمَنْ عِندَهُ عِلْمُ الْکتَابِ»، در بحث و مناظره‌ای که میان قیس بن سعد بن عباده و معاویه صورت گرفت قیس شروع به شمارش فضایل علمی و اخلاقی علی(ع) کرد و گفت: علی صدیق، و عالم این امت است، آن کسی که خداوند درباره او این آیه را فرستاده است.

حجت‌الاسلام حسنلو تصریح کرد: طبق آیه مباهله، قرآن کریم علی(ع) را جان پیامبر(ص) معرفی می‌کند، آنجا که می‌فرماید: پس به مسیحیان بگو شما با پسران و زنان و جان‌های خود و با هم با پسران و زنان و جان‌های خود برای مباهله در موعد مقرر جمع شویم و در حقانیت خود از خدا برای دیگری نفرین طلب کنیم،‌ طبق گفته مفسران منظور از «انفسنا» در آیه فوق علی است، با این وجود علامه حلی حدود ۸۵ آیه از قرآن را بیان می‌کند که طبق نظر اهل سنت بر ویژگی‌های حضرت علی(ع) دلالت دارند.

*محمدزاده: ایستادگی در مقابل دشمنان، نوعی مباهله است 

رضا محمدزاده عضو هیأت علمی دانشگاه امام صادق(ع) با بیان اینکه مباهله، آخرین مرحله‌ای است که در یک مسیر، ممکن است مورد توجه قرار گیرد، ابراز داشت: ما در مرحله اول که مباهله نمی‌کنیم بلکه پیش از آن «وَجَادِلْهُم بِالَّتِی هِیَ أَحْسَنُ» را داریم و مجادله به معنای «احسن» در ادبیات قرآن کریم به معنای آن است که با افراد به طور عقلانی بحث و نقاط قوت فکری خویش را به آن‌ها نشان دهید.

وی افزود: اگر اشخاص، آنچه را که مبنای عقلانی دارد و بر مبنای تشخیص درست ارائه می‌شود را پذیرفتند در این صورت، جامعه سالمی خواهیم داشت که افراد این جامعه می‌توانند با روابط سالم اجتماعی با هم زندگی کرده و از دنیای خود به بهترین وجه برای آخرت و غایت نهایی خویش بهره‌برداری کنند اما اگر کار به این مرحله نرسید، برخورد دیگری را می‌طلبد.

محمدزاده بیان داشت: واقعیت ماجرا آن است که مباهله، نوعی برخورد فراتر از مرزهای عقلانی است. گاهی ضرورت پیدا می‌کند که ما با افراد مختلف، این طور برخورد کنیم چرا که تابع حق نیستند؛ پس «مباهله» اولین مرحله و اولین مواجهه نیست بلکه آخرین مواجهه است و روابط سالم اجتماعی انسان‌ها اقتضا می‌کند که همزیستی مسالمت‌آمیز بر مبنای گرایش به حق را انجام دهند.

وی ادامه داد: درسی که ما از مباهله می‌گیریم آن است کسانی که حق‌گرا نیستند وقتی در برخوردهای منفی، با جبهه حق روبه‌رو می‌شوند عقب می‌کشند. در مبارزه منفی وقتی حق در برابر باطل قرار می‌گیرد. هر چه روحیه حق‌گراها و کسانی که اهل حق هستند مستحکم‌تر و راسخ‌تر باشد بیشتر می‌توانند اثر گذار باشند و در این صورت است که طرف مقابل تحت تأثیر قرار گرفته و عقب‌نشینی می‌کند و  این نکته‌ای است که جامعه امروز ما نیز به نحوی به آن دچار است.

عضو هیأت علمی دانشگاه امام صادق(ع) ابراز داشت: در مواجهه منفی وقتی ما پیروز می‌شویم که بتوانیم راسخ و ثابت قدم بایستیم کاری که خوشبختانه ما آن را در حال حاضر انجام می‌دهیم و از این رو، باید بر اساس توصیه رهبر انقلاب، مقابل تمام تحریم‌ها و فشارهایی که علیه ما انجام می‌شود مستحکم و ثابت قدم بایستیم و این هم نوعی مباهله است.

وی با بیان اینکه مباهله درسی برای تمام انسان‌های آزاده در طول تاریخ است، گفت: درست است که مباهله در اینجا به صورت لفظی صورت نمی‌گیرد. اما واقعیت قضیه این است که ما راسخ و ثابت قدم بر مواضع خویش ایستاده‌ایم. هر چند که دشمنان ما هیچ وقت نمی‌‌خواهند این موضوع را بپذیرند اما مدت زمان زیادی طول نخواهد کشید که اراده عظیمی که ملت ایران آن را در پرتو نظام مقدس جمهوری اسلامی و ولایت و رهبری مقام معظم رهبری به دست آورده‌اند چگونه آن‌ها را وادار به عقب‌نشینی خواهد کرد.

*حجت‌الاسلام میرزایی: جریان مباهله وحدانیت خدا را اثبات کرد

حجت‌الاسلام والمسلمین علی‌اکبر میرزایی مترجم قرآن و نهج البلاغه و مؤلف کتاب «پرسش و پاسخ جوانان» با تأکید بر اینکه در روز مباهله یک حادثه‌ای رخ داده که قرار است در آن حقانیت دین اسلام و وحدانیت خداوند به اثبات برسد، خاطرنشان کرد: اما نکته اینجاست که بالاتر از اسلام، بحث اهمیت اثبات وحدانیت خداوند اینجا مطرح است، چرا که یک عده مسیحی بنی نجران قائل به تثلیث خداوند هستند، ولی این جریان مباهله اثبات کرد که وحدانیت خدا چیست.

وی افزود: به لحاظ اخلاقی و رفتاری درسی که ما از مباهله می‌گیریم، این است که اگر با اعتقاد کسی موافق نیستیم، مخالفتمان را به لحاظ شرعی و عقلی نشان دهیم نه با افراط و عصبانیت و تندروی، باید بدانیم مباهله از لحاظ رفتاری جایگاه والاتری از تاریخ دارد.

حجت‌الاسلام میرزایی درباره سیره نبوی در مواجهه با مخالفان گفت:‌پیامبر(ص) مشاهده کرد که یک تعداد مسیحی به دنبال این هستند که برای خداوند چندگانگی قائل شوند، ایشان به جای فحاشی یا لشکرکشی و دیگر فعالیت‌‌های افراطی با صحبت کردن و مباهله مسأله را حل کرد، یعنی در کمال منطق و ادب مطلب خود را بیان کرد. در واقع حلقه مفقوده دنیای امروز همین گفت‌وگو با ادب و اخلاق است که باید در جامعه ما نیز پررنگ‌تر شود.