ریشه اکثر اختلافات در کجاست؟

* آيه               

تِلْکَ الرُّسُلُ فَضَّلْنا بَعْضَهُمْ عَلي‏ بَعْضٍ مِنْهُمْ مَنْ کَلَّمَ اللَّهُ وَ رَفَعَ بَعْضَهُمْ دَرَجاتٍ وَ آتَيْنا عيسَي ابْنَ مَرْيَمَ الْبَيِّناتِ وَ أَيَّدْناهُ بِرُوحِ الْقُدُسِ وَ لَوْ شاءَ اللَّهُ مَا اقْتَتَلَ الَّذينَ مِنْ بَعْدِهِمْ مِنْ بَعْدِ ما جاءَتْهُمُ الْبَيِّناتُ وَ لکِنِ اخْتَلَفُوا فَمِنْهُمْ مَنْ آمَنَ وَ مِنْهُمْ مَنْ کَفَرَ وَ لَوْ شاءَ اللَّهُ مَا اقْتَتَلُوا وَ لکِنَّ اللَّهَ يَفْعَلُ ما يُريدُ

* ترجمه                      

نشانه ‏هاى روشن (آن پیامبران، ما بعضى از آنان را بر بعضى برترى دادیم. از آنان كسى بود كه خداوند با او سخن گفته و درجات بعضى از آنان را بالا برد، و به عیسى ‏بن ‏مریم و معجزات) دادیم و او را با روح‏ القدس (جبرئیل) تأیید نمودیم، و اگر خدا مى ‏خواست، كسانى كه بعد از آنان (پیامبران) بودند، پس از آنكه نشانه‏ هاى روشن براى آنها آمد، با هم جنگ و ستیز نمى‏ كردند. (امّا خداوند مردم را در پیمودن راه سعادت آزاد گذارده است،) ولى با هم اختلاف كردند پس برخى از آنان ایمان آورده و بعضى كافر شدند. (و باز) اگر خدا مى ‏خواست (مؤمنان و كافران) با هم پیكار نمى ‏كردند، ولى خداوند آنچه را اراده كند انجام مى ‏دهد. (و اراده حكیمانه ‏ى او بر آزاد گذاردن مردم است.)

* نکته ها                     

گرچه طبق احادیث، تعداد انبیا 124 هزار نفر بوده است، امّا تنها نام 25 نفر از آنان در قرآن آمده و نام دیگران برده نشده است؛ «منهم من قصصنا و منهم من لم نقصص» [غافر، 78] مقام و درجات انبیاء یكسان نیست و هركدام جایگاه و امتیازاتى دارند. مثلاً امتیاز پیامبر اسلام صلى الله علیه وآله خاتمیّت، امّى بودن، تحریف نشدن كتابش، امتیاز ابراهیم علیه السلام یك تنه امّت بودن و نسل مبارك داشتن، امتیاز نوح علیه السلام طول عمر و پایدارى و دریافت سلام ویژه از طرف خداوند است.

در این آیه، امتیاز حضرت موسى و عیسى علیهما السلام بیان شده كه موسى مخاطب سخن خداوند و عیسى مؤیّد به روح‏ القدس بوده است. كلمه «درجات» نشانه ‏ى برترى‏ هاى متعّدد است.

فخر رازى در تفسیر كبیر ذیل این آیه، حدود بیست امتیاز براى پیامبر اسلام صلى الله علیه وآله بیان كرده است. از آن جمله: معجزه ‏ى پیامبر اسلام صلى الله علیه وآله قرآن كریم بر همه معجزات برترى دارد. دیگر اینكه پیامبر اسلام بر همه پیامبران گواه است، چنانكه مى ‏فرماید: «فكیف اذا جئنا من كلّ امّة بشهید و جئنا بك على هؤلاء شهیداً» [نساء، 41]

* پيام ها                      

1- انبیاء، مقامى بس والا دارند. «تلك» اشاره به دور و مقام والاست.

2- انبیاء، همه در یك رتبه نیستند. یگانگى در هدف، مانع بعضى كمالات ویژه و برترى ‏هاى خاصّ نیست. «فضّلنا بعضهم على بعض»

3- تجلیل از انبیاى گذشته لازم است. موسى و عیسى علیهما السلام در آیه تكریم شده ‏اند. «من كلّم اللّه... عیسى‏بن مریم»

4- سنّت و قانون خداوند، آزاد گذاشتن انسان است. او مى تواند مردم را به اجبار به راه حقّ وادار كند، امّا رشد واقعى در سایه آزادى است. در این آیه دو بار مى ‏خوانیم كه اگر خدا مى ‏خواست، اختلاف و نزاعى میان مردم ایجاد نمى ‏شد. «و لو شاء اللّه»

5 - ریشه‏ ى اكثر اختلافات، هوس‏ ها، حسدها و خودبینى‏ هاست، نه جهل و ناآگاهى. «من بعد ما جائتهم البیّنات»

6- راه انبیاء، همراه با دلیل روشن است. «بیّنات»

7- اختلافات اعتقادى، از عوامل پیدایش جنگ ‏هاست. البتّه دین منشأ اختلاف نیست، بلكه مردم اختلاف مى‏ كنند. «ولو شاء اللّه ما اقتتل... ولكن اختلفوا»

8 - اختلاف عقائد مردم، دلیل اختیار آنها است. «فمنهم من امن و منهم من كفر»