۰۲ آذر ۱۴۰۳ ۲۱ جمادی الاول ۱۴۴۶ - ۱۳ : ۲۳
مقابله با کاوران‌های غیرمجاز عتبات بی‌نتیجه است/
لزوم نظارت بر کاوران‌های آزادبر عتبات
مسؤول سابق شرکت شمسا در نجف با اشاره به اینکه حذف کاروان‌های آزادبر عتبات پاک کردن صورت مسأله است، گفت: مقابله با این کاوران‌ها بی‌نتیجه است بلکه باید با نظارت کافی بر کاوران‌های غیرمجاز مانع ایجاد تخلفات شد.
عقیق:عشق به امام حسین(ع) در دل هر پیر و جوانی روز به روز بیشتر می‌شود و کسی نیست که آرزوی سفر به کربلا را در دل نداشته باشد.
در سال‌های گذشته در کنار کاروان‌های حج و زیارت، کاروان‌های آزاد سفر به عتبات نیز راه‌اندازی شد و به بهانه هزینه کمتر بسیاری از افراد را با خود همراه کرد.
درست است که بسیاری از کاروان‌های غیرمجاز عتبات، موجب سردرگمی و ایجاد مشکلاتی برای زائران می‌شوند اما برخی نیز از سفر به این کاروان‌ها راضی بوده و گاهی این کاروان‌ها را بهتر از کاروان‌های حج و زیارت ارزیابی می‌کنند.
البته این امر در زمانی که زائران با بیماری یا حادثه‌ای مواجه نشوند، ممکن است صدق کند اما در مواقع مواجهه با حملات تروریستی یا فاجعه‌ای در مسیر بر اساس آمارهای سازمان حج و زیارت، این کاوران‌ها به دلیل نداشتن بیمه از حداقل حقوق خود نیز بی‌بهره خواهند ماند. به همین دلیل است که سازمان حج و زیارت همواره افراد را به ثبت‌نام و همراهی با کاروان‌های مجاز تشویق می‌کند.
حمید سفیددشتی مسؤول سابق شرکت شمسا در نجف اشرف معتقد است که برای جلوگیری از تخلفات در زمینه اعزام به عتبات باید نظارت کافی بر کاروان‌های آزادبر ایجاد شود نه اینکه به فکر حذف این کاروان‌ها بود.
در ادامه مشروح گفت‌وگوی فارس با «حمید سفیددشتی» مسؤول سابق شرکت شمسا در نجف اشرف در رابطه با تفاوت‌های کاروان‌های مجاز سازمان حج و زیارت با کارون‌های آزادبر و همچنین راه‌های برون‌رفت از مشکل این کاروان‌ها را می‌خوانیم؛
دلیل شکل‌گیری کاروان‌های آزادبر عتبات/ سودجویی مدیران کاروان‌های غیرمجاز
آقای سفیددشتی نظر شما درباره شکل‌گیری و فعالیت کاروان‌های آزادبر عتبات چیست؟
در برنامه و فعالیت‌های دولتی، همیشه برنامه‌های آزاد هم شکل می‌گیرند. کاروان‌های آزاد عتبات هم به همین شکل در کنار کاروان‌های حج و زیارت فعالیت خود را آغاز کردند.
کاروان‌های سازمان حج و زیارت به عتبات برنامه و لیست مشخصی دارند که بین سه تا پنج قیمت را مشخص می‌کنند تا زائران بر اساس توانمندی یکی از آن‌ها را انتخاب کنند که این تفاوت در پروازها نیست بلکه در رابطه با خدمت‌رسانی و هتل‌ها در زمینه اسکان است.
کاروان‌های آزاد به دو شکل فعالیت خود را آغاز کردند که یکی در بحث قیمت بود که این کاروان‌های آزادبر هزینه کمتری را پیش‌بینی کردند تا زائران بیشتری با این کاروان‌ها همراه شوند؛ هر چند در برخی موارد هزینه این کاروان‌ها بالاتر از کاروان‌های مجاز سازمان حج و زیارت است که این امر به دلیل بالا بردن کیفیت و خدمات‌دهی به زائران است.
همچنین در این زمینه نباید فراموش کرد که گاهی نیز برخی از این کاروان‌های آزاد و به اصطلاح غیرمجاز با قصد سودجویی اقدام به اعزام زائران به عتبات می‌کنند و در حین سفر هزینه‌های بالایی را از زائران اخذ می‌کنند.
علاوه بر این، برخی از کاروان‌های آزادبر که با هزینه بسیار کمتری به عتبات اعزام می‌کنند، خدمات خیلی پایین و بدی به زائران ارائه می‌دهند و آن‌ها را با مشکلاتی همراه می‌کنند که گاهی نیز این مشکلات جبران‌ناپذیر هستند.
مزیت اصلی کاروان‌های حج و زیارت اجباری بودن بیمه است/ نحوه طبخ غذا در کاروان‌های آزادبر
یکی از مشکلات کاروان‌های غیرمجاز عتبات، عدم ارائه خدمات بهداشتی و بیمه است، چرا نظارتی در این زمینه وجود ندارد؟
کاروان‌های سازمان حج و زیارت متولی دارند اما کاروان‌های آزاد بدون نظارت فعالیت می‌کنند و در صورت بروز مشکل زائران این کاروان‌ها نمی‌توانند مشکل خود را به سازمان حج و زیارت منتقل کنند چرا که این سازمان هیچ دخل و تصرفی در این رابطه ندارد.
البته در بحث بیمه کاروان‌های آزاد دو دسته هستند؛ یکی کاروان‌هایی است که بیمه دارند و دسته دوم کاروان‌هایی هستند که به هیچ‌وجه حاضر به خدمات بیمه برای زائران نمی‌شوند.
به همین دلیل، مزیت اصلی کاروان‌های حج و زیارت اجباری بودن بحث بیمه است به طوری که تمامی کاروان‌ها باید حق بیمه را داده و تحت پوشش بیمه قرار گیرند، اما متأسفانه بسیاری از کاروان‌های آزادبر خدمات بیمه را به دلیل هزینه‌ای که دارد، حذف می‌کنند که در موارد بسیاری شاهد مشکلات عدیده زائران در این زمینه بوده‌ایم، به ویژه در زمان بیماری یا حادثه که خدمات پزشکی برای زائران بسیاری پرهزینه است.
علاوه بر این، در زمینه تغذیه سازمان حج و زیارت به واسطه حجم بالای کار، آشپزخانه‌های مرکزی راه‌اندازی کردند و با نظارت بهداشتی و با مواد اولیه بهداشتی، غذا در چارچوب خاصی طبخ می‌شود و در بین هتل‌های تحت پوشش توزیع می‌شود.
اما در کاروان‌های آزادبر برخی از کاروان‌ها مواد اولیه غذایی را از ایران به عراق منتقل می‌کنند و در هتل طبخ می‌کنند که یکی از دلایلی که موجب کاهش هزینه کاروان می‌شود، همین امر است چرا که اگر مواد اولیه را به همراه بیاورند و در هتل طبخ کنند به طور حتم قیمت کمتر از آشپزخانه مرکزی با چندین آشپز، خدمات و نظارت است؛ گاهی هم مدیران کاروان‌ها هتل‌هایی را اجاره می‌کنند که همراه با اسکان، طبخ غذا را بر عهده می‌گیرند و همین امر موجب کاهش هزینه‌های این کاروان‌ها می‌شود.
تعداد بالای کاروان‌های حج و زیارت مانع اجاره هتل‌های نزدیک حرم می‌شود
در عتبات وضعیت هتل‌ها در کربلا و نجف متفاوت است و یکی از دلایلی که زائران با کاروان‌های غیرمجاز به عتبات می‌‌روند، تبلیغات در زمینه اسکان نزدیک حرم است. چرا کاروان‌های سازمان حج و زیارت در برخی اوقات هتل‌های دور از حرم را اجاره می‌کند؟
با ورود زائران آزاد به عراق، بسیاری هتل‌های مطلوب و نزدیک حرم از اختیار سازمان حج و زیارت خارج شدند، چرا که برخی کاروان‌های آزادبر پول بیشتری به هتل‌ها می‌دهند و هتل‌دارها نیز ترجیح می‌دهند تا هتل خود را به این کاروان‌ها اجاره دهند. البته در برخی اوقات نیز هتل‌های غیر قابل اسکانی توسط کاروان‌های آزادبر اجاره داده می‌شود اما زائران معمولا برای خدمات ضعیفی که می‌دهند، اعتراض نمی‌کنند و نظارتی نیز روی این هتل‌ها ندارند.
با این وجود، هتل‌هایی که سازمان حج و زیارت اجاره می‌کند هم دور و هم نزدیک حرم است، ولی به دلیل اینکه تعداد کاروان‌ها بیشتر می‌شود و تعداد هتل‌های نزدیک حرم نیز پاسخگوی زائران نیستند، کاروان‌های سازمان حج و زیارت مجبور می‌شوند که اقدام به اجاره هتل‌های دور از حرم نیز کنند.
اما کاروان‌های آزادبر به دلیل محدودیت تعداد کاروان‌ها و زائران به راحتی می‌توانند هتل‌های نزدیک حرم را اجاره کنند و هزینه بیشتری هم از این بابت از زائران طلب کنند.
بر همین اساس، هر چه تعداد کاروان‌های حج و زیارت بیشتر می‌شود، هتل‌ها نیز به همان اندازه دور یا نزدیک حرم می‌شوند؛ اما عمدتا در کاروان‌های حج و زیارت اگر هتل در نجف دور از حرم باشد در کربلا هتل محل اسکان زائران نزدیک حرم خواهد بود تا تعادلی در این رابطه ایجاد شود.
حذف کاروان‌های آزادبر عتبات پاک کردن صورت مسأله است/ لزوم نظارت بر کاروان‌های غیرمجاز
گاهی برخی علاقه‌مند به حضور در کاروان‌های آزاد هستند و معتقدند در برخی موارد رسیدگی آن‌ها بیشتر است، چه کنیم تا افراد را با کاروان حج و زیارت همراه کنیم؟
یک موقعی پیش می‌آید که مشکلی داریم و نمی‌توانیم آن مشکل را حل کنیم و تصمیم می‌گیریم که به جای حل کردن مسأله، صورت مسأله را پاک کنیم. اینکه بگوییم حج و زیارت کاروان می‌برد و نیازی به کاروان آزاد نیست و چگونه افراد را به سمت کاروان‌های مجاز سازمان حج و زیارت سوق دهیم، یعنی پاک کردن صورت مسأله.
اما در هر مباحثی بخش دولتی و آزاد داریم. در کاروان‌های عتبات به جای اینکه صورت مسأله را پاک کنیم و بگوییم که باید کاروان‌های آزاد را حذف کنیم، بهتر است نظارت بر کاروان‌های آزاد ایجاد کرده تا مردم فریب نخورند.
در نجف که سال‌ها بودم هر چند وقت یک‌بار مشکلاتی ایجاد می‌شد به طوری که مدیر کاروان زائران را رها می‌کرد یا مثلا در هتلی اسکان می‌داد که امکانات بسیار محدود و نامطلوب بود و این امر مشکلات زیادی همراه می‌آورد.
اما اگر نظارت قوی بر کاروان‌های آزادبر عتبات ایجاد شود و این کاروان‌ها در چارچوب قوانین حرکت کرده و با تأئیدیه ناظران بحث اسکان و تغذیه ارزیابی شود، مشکلی به وجود نخواهد آمد.
مقابله با کاروان‌های غیرمجاز عتبات بی‌نتیجه است
بر همین اساس بهتر است نظارت به گونه‌ای شود که کاروان‌ها نتوانند مشکلی برای زائران ایجاد کنند اما اگر با کاروان‌های غیرمجاز مقابله کنیم، به نتیجه‌ای مطلوب نخواهیم رسید چرا که از نظر قانونی نمی‌توان جلوی زیارت را برای افراد گرفت؛ به طوری که سفارت عراق می‌گوید من به هر کسی بخواهد زیارت برود ویزا می‌دهم یا دولت عراق هم می‌گوید که هر کسی بخواهد بیاید امکان اسکان دارد؛ بنابراین مقابله با این کاروان‌ها چندان قابل قبول و ثمربخش نیست اما با نظارت بر کاروان‌های آزاد می‌توان هماهنگی ایجاد کرد.
مثلا سفارت ایران در عراق قوانینی دارد که هر مسافری از عراق بخواهد به ایران بیاید، باید اول بیمه شود بعد ویزا به او تعلق میگیرد، اما در ایران به این شکل نیست و بدون بیمه هم به افراد ویزا داده می‌شود. بنابراین، با وضع قوانینی می‌توان این مشکل را حل کرد تا سفارت بدون داشتن بیمه به کسی ویزا ندهد.
مشکلات استانی شدن سفر به عتبات/ تفاوت قیمت‌ها مهم‌ترین معضل
در ماه‌های اخیر سازمان حج و زیارت، تصمیم به استانی شدن سفر به عتبات گرفته است و قرار است سفر به عتبات استانی شود، نظر شما در این رابطه چیست؟
در سال‌های گذشته نیز این روند وجود داشت اما چندان موفق نبود و به نظر می‌رسد که اگر بخواهد با همان رویکرد گذشته این سفر برقرار شود، به نتایج مطلوبی نخواهد رسید.
از چه نظر طرح استانی شدن موفق نبود؟
ما باید برنامه نظارتی بگذاریم تا همه بر اساس تشکیلاتی به عتبات مشرف شوند. اگر از همه استان‌ها بخواهند بر اساس تشکیلاتی هماهنگی کنند مشکل ایجاد می‌شود، به طوری که وقتی از هر استان می‌خواهند یک هتل در کربلا یا نجف اجاره کنند، آن هتل به مدیری که هزینه بالاتری می‌دهد هماهنگ می‌شود اما وقتی یک سازمان این اقدام را انجام دهد هتل‌دار هم نمی‌تواند هزینه را بالا ببرد و با قیمت متفاوت اجاره دهد.
علاوه بر این، نرخ‌گذاری از طریق سازمان مرکزی می‌تواند موجب هماهنگی بیشتری شود و بر اساس وضعیت بازار قیمت‌گذاری صورت گیرد، اما اگر 30 متقاضی هر استان به یک هتل مراجعه کنند آن هتل‌دار هزینه را با هر کسی متفاوت حساب می‌کند و به هر کسی که قیمت بالاتری پیشنهاد دهند، اجاره می‌دهد.
در سال‌های اخیر شرکت شمسا در بحث هتل، امنیت و آشپزخانه قرارداد بسته و نماینده شمسا و ناظران حج و زیارت با هم هماهنگ می‌کردند و بر اساس نرخ آن زمان برنامه‌ریزی ایجاد می‌شد. همچنین برای امنیت و تغذیه، اسکان و ... برای هر نفر، قیمت‌گذاری صورت می‌گرفت حتی سود شرکت شمسا و عراقی هم در نظر گرفته می‌شد و در نهایت قیمت نهایی را تبیین و هزینه پایه را مشخص و اعلام می‌کردند که این قیمت بر اساس خدمات‌دهی بود.
به همین دلیل اگر برنامه‌ریزی‌ها در این زمینه متمرکز باشد تنظیم قیمت را در دست می‌گیرند و نه حقی از هتل‌دار و نه حقی از زائر پایمال خواهد شد.
در دهه اخیر برخی به صورت فردی به عتبات مشرف می‌شود، آیا سازمان حج و زیارت و شرکت شمسا در این زمینه هم نظارتی دارد؟
سفر فردی به عراق هم دو بخش است که یکی بحث بلیت است که سازمان هواپیمایی تاکنون نتوانسته نظارت خوبی صورت دهد. مثلا در اربعین قیمت را اعلام می‌کنند که حداکثر یک میلیون و 200 هزار تومان اما نظارتی در این زمینه صورت نمی‌‌گیرد.
در برخی زمان‌ها بلیت‌ها چارتری است به طوری که برای یک سال هواپیما اجاره و برای هر صندلی رفت و برگشت 700 هزار تومان پیش‌بینی می‌شود.
البته در گاهی اوقات صندلی از این مبلغ را پایین‌تر به فروش می‌رسد اما در برخی ایام که مسافر بیشتر است قیمت بالاتری می‌فروشند. در این امر هم نظارت صورت نمی‌‌گیرد و دفاتر در زمان‌هایی کمتر و گاهی نیز بیشتر بلیت‌ها را می‌فروشند در حالی که دفاتر باید در طول سال برای فروش بلیت داخلی 5 درصد و خارجی 9 درصد سود داشته باشند.
در هر صورت سفر فردی به عتبات نیز متولی خاصی ندارد و هر کسی می‌تواند با اخذ ویزا به عراق سفر کند.
تفاوت قیمت بلیت سفر به عتبات در مناسبت‌ها
در سال‌هایی که شما در نجف مسؤول بودید، گزارشی از تخلفات کاروان‌های حج و زیارت یا غیرمجاز هم داشتید؟
برخی کاروان‌های وابسته به حج و زیارت و برخی کاروان‌های آزاد هستند. در کاروان‌های حج و زیارت در برخی ایام در بخش هتل با مشکلاتی همراه بودیم به طوری که تخلفاتی صورت می‌گرفت یا زائران از محل اسکان رضایت نداشتند و اگر مشکل حاد بود سعی در تغییر هتل داشتیم، البته ناظران را به گونه‌ای فعال می‌کردیم تا خدمات خوبی صورت گیرد تا مشکلی برای زائران ایجاد نشود چرا که هر روز حداقل 30 و حداکثر 120 کاروان وارد می‌شدند. به همین دلیل ناظران با دقت اقدام به نظارت بر خدمات‌دهی می‌کردند و جلساتی را روز دوم ورود کاروان‌ها با مدیران می‌گذاشتیم و تذکرات لازم را می‌دادیم تا به آمادگی لازم برسند.
در گذشته وضعیت هتل‌ها چندان مطلوب نبود اما در چند سال اخیر بهبود پیدا کرده است به همین دلیل در گذشته بخش نظارتی به سختی پیش می‌رفت. در کاروان‌های آزادبر در گذشته مدیران کاروان‌ها با زائران به عنوان اسیر رفتار می‌کردند و نحوه خدمات‌دهی بسیار محدود بود و مدیران کاروان‌ها بیشتر به فکر سوددهی بودند البته اکنون وضعیت بهتر شده است، اما باز هم به دلیل عدم نظارت در اسکان و تغذیه تخلفات بسیاری صورت میگیرد تا جایی که در زمانی که در نجف خدمت می‌کردم هر هفته چندین گزارش تخلف داشتیم، به طوری که حتی مدیران کاروان‌ها زائران را رها می‌کردند و هیچ‌گونه نظارتی وجود نداشت و تغذیه آن‌ها نیز بسیار نامطلوب بود.
اما در مجموع باید متذکر شوم که باید نظارت کافی بر کاروان‌های آزاد ایجاد شود نه اینکه بگوییم کاروان‌های آزاد را حذف کنید و فقط به سمت کاروان‌های مجاز بروید.
هم‌اکنون دفاتر حج و زیارت به عنوان دفاتر قانونی اعلام می‌شود در صورتی که بخشی از کاروان‌های آزادبر با قیمت مناسب و کیفیت خوبی زائران را اعزام می‌کنند و زائران نیز از این کاروان‌ها رضایت کافی دارند به همین دلیل اگر نظارت کافی بر این کاروان‌ها اعمال شود، دیگر مشکل و تخلفی هم گزارش نخواهد شد و این کاروان‌ها نیز در چارچوب خاصی فعلیت خواهند کرد.
منبع:فارس
گزارش خطا
