یادداشت/ وداع با رمضان

پیامبر گرامی اسلام (ص) فرمودند:

«رمضان از جمله نام های خداوند متعال است». (کنزالعمال، ج 8، ص 484) «و به این سبب رمضان نامیده شده است که گناهان را می سوزاند». (همان، ج 466).

این ماه، ماه رحمت خاص است. «در نخستین شب ماه  رمضان، درهای آسمان گشوده می شود و تا آخرین شب آن باز می ماند». (بحار الانوار، ج 96، ص 344)

«روزه در این ماه بزرگ، روی شیطان را سیاه می کند». (همان، ص 246)

این ماه، ماه مغفرت، لطف و نزدیک شدن به خدای کریم است. نبی مکرم اسلام (ص) می فرمایند: «اگر بنده ارزش ماه رمضان را بداند، آرزو می کند که سراسر سال رمضان باشد». (همان)

این ماه با این عظمت پایان پذیرفت. اگر کسی به کنه ماه رمضان پی برده باشد، جدا شدن از آن، برایش سخت است. اولیای الهی با نزدیک شدن زمان هجران، گویا به سخت ترین مصیبت دچار می شدند. امام سجاد (ع) یکی از آن بزرگان است که ناله سوزانش در وداع با ماه مبارک رمضان مشهود بود. وقتی روزهای پایانی ماه فرا می رسید، غصه امام زیاد و غم جانکاه بر ایشان مستولی شده، در دریایی از اشک غرق می شدند و با ندایی سوزناک می گفتند: «ما با آن ماه مانند عزیزی که فراقش بر ما گران است و رفتنش ما را غمگین و گرفتار وحشت و تنهایی کند، وداع می کنیم».

عزیزی که بر عهده ما پیمانی ناگسستنی و احترام رعایت کردنی و حق لازم و ادا شدنی دارد؛ بدین سبب ندا سر می دهیم:

«بدرود ای بزرگ ترین ماه خدا و ای عید اولیای حق.

بدرود ای گرامی ترین اوقاتی که با ما همراه بودی و ای بهترین ماه در میان دیگر روزها و ساعت ها.

بدرود ای ماهی که برآورده شدن آرزوها در آن نزدیک شده و اعمال و کردارهای نیک در آن منتشر شده است.

بدرود ای همدمی که چون پدید آید، احترامش لازم و چون ناپدید گردد، فقدانش دردآور است؛ و ای مایه امیدی که از دست دادنت رنج آور است.

بدرود ای همدمی که چون روی آورد، ما را مونس شاد کننده باشد و چون برود، وحشت افکند.

درود بر تو ای یاری دهنده ای که ما را در مبارزه با شیطان یاری دادی و چه خوشبخت است کسی که احترامت را به واسطه خودت رعایت کرده است.

بدرود که بسیاری گناهان را از نامه اعمال خلق زدودی و چه عیب ها که پوشیده داشتی!

بدرود که درنگ تو برای گناهکاران چه طولانی بود و در دل مؤمنان چه با هیبت بودی!

بدرود ای ماهی که روزها با تو سر همسری ندارند.

بدرود ای ماهی که از هر نظر مایه امن و سلامت هستی! بدرود ای کسی که همنشینی با تو ناپسند و معاشرت با تو نکوهیده نیست. بدرود که با برکات و نیکی ها بر ما درآمدی و آلودگی گناهان را از ما فرو شستی.

بدرود که وداع با تو از روی خستگی و فراغت از روزه ات از روی رنج و ملال نیست. بدرود که پیش از آمدن در آرزویت بودیم و پیش از رفتن، بر هجران فراقت اندوهناکیم.

بدرود که چه بدی ها که با آمدنت از ما دور شد و چه خوبی ها که به برکت نو نصیب ما گشت. بدرود تو را و شب قدری را که از هزار ماه بهتر است.

بدرود که دیروز چه سخت بر آمدنت دل بسته بودیم و فردا چه بسیار به تو اشتیاق پیدا خواهیم کرد. بدرود تو را و فضیلت تو را که از آن محروم شدیم و برکات گذشته ات که از ما ربوده شد». (صحیفه سجادیه، دعای 45)

ما نیز به پیروی از امام سجاد (ع) با این ماه با عظمت و شریف وداع می کنیم:

خدایا! تازه با ماه رمضان انس گرفته بودیم؛ با سحرهایش، با روزه هایش، با تلاوت قرآنش، با ذکرها و گریه های نیمه شبش، با نمازهای اول وقتش، با اسرارش!

چه نعمت هایی! عجب عشق و امیدی! عجب ماه زیبایی! عجب سفره گسترده ای! عجب مهمانی شایسته ای! عجب میزبان مهربانی!

الهی نعمتت از حد فزون است

زبان از گفتن شکرت زبون است

خداوندا به ما منت نهادی

که ما را این همه نعمت بدادی

سفره این نعمت در حال برچیده شدن است. رمضان تمام شد و چاره ای جز وداع با این ماه نداریم، اما خدایا! کمکمان کن تا با عشق رمضان و روزه ها و عبادت هایش، سحر خیزی اش، نافله هایش، تلاوت قرآنش، ذکرها و دعاهایش همچنان مأنوس باشیم؛ کمک کن تا با توبه هایش و عرصه ترک گناهانش همچنان همراه باشیم.

خدایا! استواری عمل و مداومت بر آن، موجب می شود که اثر آن عمل باقی بماند. یاورمان باش تا اثر رمضان را در خود نگاه داریم و از آن مراقبت کنیم؛ چرا که امام باقر (ع) می فرمایند:

«دوست داشتنی ترین عمل نزد خداوند، عملی است که بنده آن را ادامه دهد؛ هر چند اندک باشد». (اصول کافی، ج 3،ص 129)

از جمله علل استمرار عمل، حفظ و بقای اثر آن است. اگر می خواهیم آثار ماه مبارک رمضان، به عنوان سرمایه معنوی برای همیشه باقی بماند، باید همان اعمالی را که در این ماه انجام می دادیم، ادامه دهیم. با رمضان وداع می کنیم، اما با اعمال آن هرگز خداحافظی نمی نماییم؛ قصد استمرار عمل و ادامه اعمال ماه رمضان را داریم. گاهی روزه می گیریم، قرآن تلاوت می کنیم، از گناه دوری می جوییم، به نماز اول وقت و جماعت ارزش می دهیم.

این استمرار برای تبدیل آن حالات معنوی به صفات و ملکات ماندگار و همیشگی است؛ به گونه ای که این آثار جزو وجود و شخصیت ما شود و همواره رفتارهای ما را تحت تأثیر قرار دهد. تقوا بر وجودمان حاکم گردد و منحصراً به خدا فکر کنیم و برای خدا تلاش نماییم. برای رسیدن به این منظور، سختی ها را به جان می خریم و بر دشواری ها صبر می کنیم، تا همواره رمضانی باقی بمانیم.

ما را به جز از روی تو منظور نظر نیست

ما را به جز از کوی تو مأوای دگر نیست

از جور رقیبان ز رهت روی نتابیم

من وصل تو می جویم و خوفم ز خطر نیست

خدایا یاریمان کن تا تسلیم هوای نفس شیطان نشویم؛ توفیق استمرار عمل به ما عطا کن، تا برای همیشه در زندگی از رمضان درس بگیریم و شاگردی شایسته در کلاس درس رمضان باشیم؛ شاگردی که هرگز درس های رمضان را فراموش نکند.