آداب دعا در بیانی کوتاه از زبان رسول الله(ص)

"آگاه شویم  دعا و توسل چرا؟"  عنوان کتابی است از حسن امیدوار،  محقق و پژوهشگر دینی. مولف در این کتاب کوشیده است  ما را به سِرّ نیازمندی به نیایش و دعا توجه دهد. از آن جایی که در ماه رجب، ماه نیایش قرار داریم مروری از بخش های این کتاب احتمالا می تواند تذکار و یادآوری خوبی برای ما باشد. آنچه در ادامه می آید سلسله بحث هایی در این زمینه است.

چگونه دعا کنیم؟

امام ششم علیه السلام فرمود هرگاه می خواهید از خداوند حاجتی بگیرید باید ابتدا شروع به ستایش و ثنای پروردگار کنید. چنانچه اگر از سلطانی چیزی بخواهید آنقدر که قدرت دارید سعی می نمائید تا سخنان آراسته ای برای صحبت کردن با او آماده کنید. شما نیز وقتی از خدا حاجتی می خواهید پروردگار عزیز و جبار را تمجید و ستایش نمائید و او را ثنا گوئید به این طور: یا اجود من اعطی و یا خیر من سئل یا ارحم من استرحم، یا احد یا صمد، یا من لم یلد و لم یولد و لم یکن له کفوا احد، یا من لم یتخذ صاحبة و لاولدا و یا من یفعل ما یشاء و یحکم ما یرید.
از این قبیل اسماء خدا زیاد است هر چه می توانی بیشتر او را بنامهای بزرگش یاد کن و صلوات بر پیغمبر اکرم و آلش بفرست و بگو:  و یقضی ما احب، یا من یحول بین المرء و قلبه یا من هو بالمنظر الاعلی یا من لیس کمثله شی ء یا سمیع یا بصیر اللهم اوسع علی من رزقک الخلال ما اکف به وجهی و اؤدی به عن امانتی و اصل به رحمی و یکون عونا لی فی الحج و العمرة / پروردگارا از روزی حلال بر من توسعه بده به مقداری که آبرویم حفظ شود و به وسیله آن امانتی را که به من سپرده ای حقش را ادا کنم و صله رحم انجام دهم و آن مال مرا کمک کند برای انجام حج و عمره.
در آخر فرمایش های خود اضافه کرد که مردی وارد مسجد شد دو رکعت نماز خوانده دست بلند نموده و از خداوند حاجت خود را خواست. پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم  او مشاهده می کرد فرمود این مرد خیلی زود و با عجله حاجت خود را خواست.
مرد دیگری پس از او وارد شده دو رکعت نماز بجا آورد بعد از نماز خدا را ثنا گفت و بر پیغمبر اکرم و آلش فرستاد. حضرت رسول صلی الله علیه و آله و سلم  فرمود سل تعط / درخواست کن هر چه بخواهی خداوند به تو می دهد.

چند روایت درباره دعا و توسل

عن میسر بن عبدالعزیز، عن ابی عبدالله علیه السلام  قال: قال لی یا میسر ادع و لاتقل ان الامر قدفرغ منه، ان عندالله عزوجل منزلة لاتنال الا بسمألة و لو ان عبدا سدفاه و لم یسأل لم یعط شیئا فسل تعط، یا میسر انه لیس من باب یقرع الا یوشک ان یفتح لصاحبه
میسر بن عبدالعزیز گفت حضرت صادق علیه السلام به من فرمود: میسر مبادا بگوئی هر کسی را به اندازه ای خداوند مقدر کرده و کار گذشته تغییرپذیر نیست. در نزد پروردگار عزیز و بزرگ مقامی است برای بندگان که به آن نخواهند رسید مگر با درخواست و سوال. اگر بنده ای دهان فرو بندد سوالی نکند هیچ چیز به او داده نمی شود پس از خدا بخواه تا حاجت خود را بگیری. میسر هر دری که کوبیده شود امید است که برای کوبنده باز گردد.
2. قال امیر المؤمنین علیه السلام الدعاء مفاتیح النجاح و مقالید الفلاح و خیر الدعاء ما صدر عن صدر نقی و قلب نقی و فی المناجاة سبب النجاة و بالاخلاص یکون الخلاص فاذا اشتد الفزع فالی الله المفزع قال علیه السلام ایضا الدعا ترس المومن و متی تکثر قرع الباب یفتح لک.
و عن الرضاعلیه السلام انه کان یقول لاصحابه علیکم بسلاح الانبیاء فقیل و ما سلاح الانبیاء قال الدعاء.
علی (علیه السلام) فرمود دعا و نیایش کلیدهای پیروزی و رستگاری است. بهترین دعاها آن است که از سینه ای پاک و قلبی پرهیزکار خارج شود راز و نیاز سبب نجات است و با اخلاص و بی شائبه دعا کردن انسان از هر گرفتاری رهائی پیدا می کند، در هنگام وحشت و ترس شدید خداوند پناهگاه مومنین است. و نیز فرمود دعا سپری است برای مومن هرگاه دری را زیاد بکوبی برایت باز می کنند.
حضرت رضا علیه السلام پیوسته به اصحاب خود می فرمود خویشتن را با سلاح پیغمبران مجهز کنید. پرسیدند سلاح و وسائل پیکار انبیاء چیست. فرمود دعا.
3. عن عبدالله بن سنان قال: سمعت ابا عبدالله علیه السلام یقول: الدعاء یرد القضاء بعد ما ابرم ابراما؛ فاکثر من الدعاء فانه مفتاح کل رحمة و نجاح کل حاجة و لاینال ما عندالله عزوجل الا بالدعاء و انه لیس باب یکثر قرعه الا یوشک ان یفتح لصاحبه.
قال ابوالحسن موسی علیه السلام علیکم بالدعاء فان الدعاء لله و الطلب الی الله یرد البلاء و قد قدر و قضی و لم یبق الا امضائه فاذا دعی الله عزوجل و سئل صرف البلاء صرفه.
عبدالله بن سنان گفت از حضرت صادق علیه السلام شنیدم می فرمود دعا و نیایش قضا و قدری که بسیار محکم شده باشد برمی گرداند. زیاد دعا کن زیرا دعا کلید بخشایش خدا و وسیله پیروزی به هر حاجت است. به آنچه در نزد خداوند است بنده نائل نمی شود مگر به دعا، همانطوری که بسیار کوبیده شود امید می رود که بازگردد.
حضرت موسی بن جعفر علیه السلام فرمود شما را سفارش می کنم به دعا کردن زیرا نیایش در پیشگاه خدا و درخواست از او، بلائی که تقدیر و تعیین شده و جز امضاء و دستور اجرایش باقی نمانده برمی گرداند هرگاه از خدا بخواهند و دعا کنند برگرداند بلا را برمی گرداند.
عن ابی جعفر علیه السلام قال ان الله عزوجل یحب من عباده المومنین کل عبد دعاه فعلیکم بالدعاء فی السحر الی طلوع المشس فانها ساعة تفتح فیها ابواب السماء و تقسم فیها الارزاق و تقضی فیها الحوائج العظام.
حضرت باقر علیه السلام  فرمود خداوند از میان بندگانش آنکس را دوست دارد که بسیار دعا کند شما را سفارش می کنم به دعا کردن در سحر تا طلوع خورشید زیرا این وقت درهای آسمان باز می شود و ارزاق تقسیم گردد و حوائج بزرگ در این ساعت برآورده می شود.
عن ابی جعفر علیه السلام  قال: ما من قطرة احب الی الله عزوجل من قطرة دموع فی سواد اللیل مخافة من الله لایراد بها غیره.
عن ابی عبدالله علیه السلام  ایضا قال: کل عین باکیة یوم القیمة الا ثلاثة، عین عضت عن محارم الله و عین سهرت فی طاعة الله و عین بکت فی جوف اللیل من خشیة الله.
حضرت باقر علیه السلام فرمود: هیچ قطره ای محبوب تر در نزد خدا نیست از قطره اشکها در تاریکی شب که بنده به واسطه خوف خدا بدون ریا می ریزد.
حضرت صادق علیه السلام  نیز فرمود تمام چشمها در روز قیامت گریانند مگر سه چشم یکی چشمی که از کارهای حرام بسته شده.
2. آن چشمی که بیداری در راه اطاعت و فرمانبرداری خدا کشیده.
3. چشمی که در دل شب از خوف خدا اشک بریزد.
6. عن ابی بصیر، عن ابی عبدالله علیه السلام قال لایزال المومن بخیر و رجاء رحمة من الله عزوجل مالم یستعجل، فیقنط و تیرک الدعاء قلت له: کیف یستعجل قال یقول قد دعوت منذ کذا ما اری الا جابة.
ایضا قال علیه السلام: ان المومن لیدعو الله عزوجل فی حاجته فیقول الله عزوجل اخروا اجابته شوقا الی صوته و دعائه فاذا کان یوم القیمة قال الله عزوجل عبدی دعوتنی فاخرت اجابتک و ثوابک کذا و دعوتنی فی کذا و کذا فاخرت اجابتک و ثوابک کذا و کذا قال فیتمنی المومن انه لم یستحب له دعوة فی الدنیا مما یری من حسن الثواب.
ابو بصیر از حضرت صادق علیه السلام نقل کرد که آن جناب فرمود پیوسته مومن در خوبی و امیدواری است چون مشمول رحمت خداست مادامی که عجله نکند و ناامید شود و دعا را ترک گوید. عرض کردم چگونه عجله می کند. فرمود می گوید فلان وقت دعا کردم هنوز به اجابت نرسیده  به واسطه تأخیر اجابت ناامید می شود و دعا را ترک می کند.
و نیز فرمود بنده مومن درباره حاجتی دعا می کند خداوند چون علاقه به نوا و نیایش او دارد دستور می دهد اجابت دعایش را تأخیر بیندازد. روز قیامت می فرماید بنده من دعائی کردی اجابت آن را به تأخیر انداختم اینک ثواب آن این است. و هم در فلان مورد دعا کردی باز اجابت را به تأخیر انداختم این مقدار ثواب در مقابل همان دعا است.
حضرت صادق علیه السلام  فرمود وقتی آن همه ثواب را برای مستجاب نشدن دعایش در دنیا می بیند آرزو می کند ای کاش هیچ یک از دعاهایم در دنیا مستجاب نمی شد.