مبارزه با اشرافی‌گری در تفکر انقلابی امام علی

بیشتر بخوانید: هشدارهای امام خمینی(ره) نسبت به خوی اشرافی‌گری + فیلم

از دیگر سو انقلاب اسلامی ایران که با ندای حمایت از مستضعفین خود را به سایر جوامع معرفی کرد، دوری از تبرّج و اشرافیت مسئولان را نیز شعار اصلی خود قرار داد. در این نگرش دینی و اسلامی، مسئولان نظام اسلامی باید تمام تلاش خود را برای حمایت از قشر ضعیف جامعه و برای خدمت به عموم مردم به کار می‌بستند و لوازم زندگی خود را در حد متعارف تدارک می‌دیدند؛ زیرا کم‌ترین توقع عامه مردم، همین دوری از اشرافیت و تجملات مدیران و مسئولان جامعه بود، اما متأسفانه از همان آغازین روزها خطر اشرافیت و دنیاطلبی مسئولان نظام را تهدید کرد؛ تا جایی که این خطر به قشر روحانیت نیز تسری یافت. سیره عملی حکومت امیر مؤمنان(ع) بهترین الگو برای مسئولان یک حکومت اسلامی محسوب می‌شود.

رویکرد مبارزه با اشرافی‌گری نزد امیرالمؤمنین(ع) به قدری اهمیت داشت که از همان ابتدای پذیرش خلافت مسلمین حجت را بر همگان تمام کرد و ضمن یک سخنرانی فرمودند: «به خدا سوگند، اگر این املاک، کابین همسران و بهای کنیزکان هم گشته باشد، آن را به بیت‌المال باز می‏گردانم که در عدالت گشایش است و آن کس که «داد» بر او سخت آید، از «بیداد» به فریاد آید؛ وَ اللَّهِ لَوْ وَجَدْتُهُ قَدْ تُزُوِّجَ بِهِ النِّسَاءُ وَ مُلِکَ بِهِ الْإِمَاءُ لَرَدَدْتُهُ فَإِنَّ فِی الْعَدْلِ سَعَةً وَ مَنْ ضَاقَ عَلَیْهِ الْعَدْلُ فَالْجَوْرُ عَلَیْهِ أَضْیَقُ».

حضرت به قدری به این عهد خویش پایبند بود که برترین اصحاب رسول خدا(ص) که در پی سهم‌خواهی از بیت‌المال بودند، مقابل حضرت ایستادند تا جایی که زمینه‌سازی یکی از بدترین فتنه‌های تاریخ اسلام به نام جنگ جمل شدند. اصحاب جمل  که با عنوان تاریخی «ناکثین» از آن‌ها یاد می‌شود، طایفه‌ای بودند که به سرکردگی دو تن از اصحاب پیامبر(ص) به نام‌های طلحه و زبیر «نقض عهد» کردند.

 امیرالمؤمنین(ع) در خطبه‌ شقشقیه با اشاره به این موضوع فرمودند: «فَلَمّا نَهَضتُ بِالأَمرِ نَکَثَت طائِفَةٌ ومَرَقَت اُخرى وقَسَطَ آخَرونَ کَأَنَّهُم لَم یَسمَعوا کَلامَ اللّهَ سُبحانَهُ یَقولُ "تِلْکَ الدَّارُ الْأَخِرَةُ نَجْعَلُهَا لِلَّذِینَ لَا یُرِیدُونَ عُلُوًّا فِى الْأَرْضِ وَلَا فَسَادًا وَ الْعَـقِبَةُ لِلْمُتَّقِین"»؛ پس چون به امر خلافت قیام کردم، طایفه‌ای نقض بیعت کردند، جمعیتی از دین بیرون رفتند، جمعیتی از اول سرکشی و طغیان کردند. گویى کلام خداوند سبحان را نشنیده‌اند که مى‌گوید: سراى آن جهان را براى کسانى قرار داده‌ایم که تصمیم به برترى‌جویى در زمین و فسادگرى ندارند و پایان کار از آنِ پرهیزگاران است».

حضرت در ادامه با اشاره به همین موضوع فرمودند: «بَلى وَاللّهِ لَقَد سَمِعوها ووَعَوها ولکِنَّهُم حَلِیَتِ الدُّنیا فی أعیُنِهِموراقَهُم زِبرِجُها؛ آرى، به خدا سوگند شنیدند و دانستند؛ اما دنیا در چشمشان زیبا جلوه کرد و زیورهایش برایشان نمایانگر شد.»

بنابراین بزرگ‌ترین خطر خوی اشرافیت افتادن در ورطه دنیاگرایی است؛ خصلتی که در روایات از آن به عنوان «رأس کل خطیئة» یاد شده است. این خصلت تا حدی خطرناک است که می‌تواند زمینه مقابله با حجت و ولی خداوند را فراهم آورد.