حضرت زهرا(س)، حجتی برای حجج الهی

حجت الاسلام امیرحسن شکوری، پژوهشگر حوزه تفسیر و علوم قرآنی و مدرس حوزه دانشجوییِ دانشگاه علم و صنعت و دانشگاه صدا و سیما، در یادداشتی به اهمیت نقش زنانه در هستی و اجتماع پرداخته است که در ادامه می خوانید؛

زنان فارغ از نوع انسانیشان به لحاظ صنفی نیز دارای ویژگی‌های فوق‌ العاده‌ی جنسی هستند که به آنها در کسب مدارج توحیدی و حرکت در صراط مستقیم توان فوق العاده‌ای میدهد، به نحوی که ایشان را از یک موقعیت ویژه و انحصاری برخوردار کرده است.

نقش محوری و بی مانندی که زن در رشد و کمال جامعه انسانی میتواند ایفا کند، فقط به نوع بشر خلاصه نمی‌شود، بلکه از برکات ایفای نقش صحیح زنان میتوان به تسریع حرکت فرشتگان در جهت قرب الهی نیز اشاره کرد و شخص بی نظیری که این معارف عالیه از بررسی شخصیت گرانسنگ او بدست می‌آید همانا صدیقه‌ی طاهره سلام الله علیهاست.

اگر عمیقا به تحقیق معارف توحیدی و بازشناسی روند رشد حقیقی انسان پرداخته شود آنگاه جایگاه رکنی و اثرگذار زن بیش از پیش شناخته خواهد شد و ارزش وجودی این صنف از نوع انسانی، بهتر از هر زمان دیگری تبیین می‌شود. حقیقتی که تنها اسلام به شکل نظری و به صورت کامل به آن توجه داده و در مقام عمل هم با احکام مترقی شریعت مبین به پاسداری از آن همت گمارده است.

ظلمی که در طول تاریخ به زن تحمیل شد، فقط زنان را آماج هجمه‌ها و متحمل لطمات سنگین نکرده است بلکه از این رهگذر ضربات سهمگینی به پیکره جامعه انسانی، اعم از زنان و مردان وارد آورد و حتی میتوان ادعا کرد ظلم به جنس زن در پیمایش روند تکاملی همه هستی تاثیرات منفی شگرفی بجای گذاشته است و اساسا مشاهده می‌کنیم که برای جبران این خسارت عظیم، اسلام از همان روزهای نخستین در کنار تمامی احکام سازنده‌ و هدایتگر عامی که برای نوع انسانی تبیین کرد، برای مراقبت از این جنس لطیف و در عین حال موثر در سرنوشت عالم، احکام فوق العاده ظریف و دقیقی وضع کرد و ما وقتی به سیره پیامبراکرم و ائمه اطهار دقت می‌کنیم، به وضوح مشاهده می‌کنیم که در حد اعلا به بازگرداندن زن به شأن و جایگاه اصیلش هم خودشان مجاهدت‌های عملی داشته اند و هم به جد دیگران را توصیه می‌کردند؛ چه اینکه رحم مولّد تمدن و پیشرفت فطری، زن است و تلاش‌های اولیای خدا برای هدایت همه موجودات بدون تدارک امنیت جایگاه زن، اساسا عقیم و بی نتیجه می‌ماند.

اینکه ما ادعا داریم در کنار انسان بودن زن از دیدگاه اسلام به تاثیر جنسیت او نیز اهمیت فراوان داده شده است حرف گزافه نیست، بلکه از مجموع آیات و روایاتی که جنسیت زن را عامل تعیین کننده‌ و تاثیرگذار در صعود و هبوط جامعه انسانی معرفی می‌کند بدست می‌آید، بگونه‌ای که این تقابل بین ولایت الله و اولیای طاغوت در دنیا بر سر مساله‌ی زن به وضوح دیده می‌شود.

متاسفانه امروز می‌بینیم جوامع نا آشنا  و بیگانه با شرافت انسانی_الهی، چگونه از زن سوءاستفاده می‌کنند و از او به اشکال مختلف و قوالب گوناگون بهره‌کشی‌های خلاف شأن زنانه و فطرت انسانی‌اش می‌کنند تا جایی‌که این وجود نازنین را در حد یک کالای مصرفی زماندار تنزل می‌دهند و در عین حال داعیه آزادی زن و حمایت از حقوق او را هم به زبان جاری می‌کنند و گروهی فریب خورده و گاهی نیز مغرض حتی از جامعه زنان با این طایفه اهل فساد و افساد هم آوایی می‌کنند و درست در نقطه مقابل اسلام عزیز قرار دارد که با تاکید بر نظام حقوقی مبتنی بر هستی شناسی انسانی و نیز چیستی شناسی جنسیتی زن به تثبیت جایگاه بندگی او پرداخته است که اگر زنان عالم از کنه و حقیقت ارزشمند این اساس نامه منطبق با فطرتشان که اسلام تنظیم کرده است مطلع شوند به کرامت وجودی خود اشراف کامل پیدا کرده و دیگر فریب هیچ سوء استفاده‌ کننده‌ای را نخواهد خورد.

وجود مقدس فاطمه زهرا سلام الله علیها عصاره‌ و چکیده اسلام است و ما امروز بیش از هر زمان دیگری برای نجات بشریت به این شخصیت تراز و ممتاز نیاز داریم. او کسی است که حجت خداوند بر امامان علیهم السلام است و حضرت ولی عصر ناظر به شخصیت والای او به حکومت بر انسان‌ها و تمام هستی مبادرت می‌ورزد چه اینکه حضرت ولی عصر فرمود ما حجج خداوند بر مردم هستیم و مادرمان فاطمه زهرا حجت و سند خداوند بر ماست و این معنایش جز این نیست که نسخه و سند مقبول برای انسان‌ها در جهت رشد و تکامل حقیقی تبعیت از نقشه وجودی ائمه علیهم السلام است و سند و مدرک علمی و عملی امامان معصوم نزد خدای متعال نیز وجود راضیه مرضیه، صدیقه طاهره سلام الله علیهاست.

ما در کلام عرب ملاحظه می‌کنیم که واژه «ام» به زنان از جامعه انسانی اطلاق می‌شود و سایر معانی این واژه به لحاظ وجودی دارای یک قرابت معنایی با زن است. مثلا واژه‌ ام در معنای اصل و ریشه‌ هرچیزی هم آمده است که وقتی در کنار معنای مادر بودن لحاظ بشود، شأن و جایگاه زن در فرهنگ عرب حتی عرب جاهلی بهتر فهمیده می‌شود.

قبول دارم اگرچه پیامبر اکرم با حجم هنگفتی از انحرافات و ضدارزش‌های حاکم در جامعه‌ آن روز عربِ حجاز مواجه بود و این را هم قبول دارم که زن مورد ظلم واقع می‌شد و انحرافات عربی این وجود نازنین را به شدت منزوی کرده بود اما این را هم قائلم اگر دین مبین اسلام به سرعت در شبه جزیره رشد کرد و آنگاه گام های جهانی بلندی برداشت، یکی از عوامل این پیشرفت، بازگشت سریع اعراب مسلمان شده به احکام فطری اسلام و تعامل صحیح آنان با زن است.

در فرهنگ جاهلی اعراب، اگرچه زن مورد ظلم بود، لکن اگر دقیق شویم می‌بینیم که عمده علل این آسیب‌ها، غیرت و تعصب جاهلی بود که منجر به آن اعمال قبیح می‌شد آنها اصل وجود انسانی زن را قبول داشتند، اگرچه ظلم جنسیتی به او می‌کردند. اما اگر به غرب نگاه کنیم می‌بینیم اساسا وجود زن را تحریف کرده بودند و حتی شان انسانی زن را انکار می‌کردند و او را قالبی که شیطان در آن حلول کرده است، می‌دانستند و زن را موجودی شوم و ضد انسانی بشمار می‌آوردند. اینها باعث شد که جریان توحید چه در عصر موسوی و چه در عهد عیسوی با تحریف روبرو شود چیزی که همین امروز هم در غرب آثار شومش عیان است و معتقدم تا روزی که غرب نگاهش را به زن و جایگاه او اصلاح نکند بازگشت با فطرت و برخورداری از معتقدات توحیدی برایش مقدور نخواهد بود لذاست که به جد معتقدم حضرت زهرا سلام الله علیها رمز نجات عالم است او انسان ترازی است در قامت یک زن که پرداختن به وجه انسانی و هم وجه زنانه ایشان برای هدایت عالم و آدم بسیار کارآمد و مورد نیاز است.

ما در حدیث شریف کساء که به تعبیر آیت الله العظمی بهجت رضوان الله تعالی علیه مشحون از معجزات است می‌بینیم که به جنبه زن بودن حضرت زهرا علیهاالسلام هم توجه شده است، اما قبل از بیان این فراز لازم میدانم مطلبی را عرض کنم.

خداوند متعال در قرآن کریم ما را به اصل طمأنینه قلب توجه داد و فرمود آنچه مایه‌ اطمینان قلب است ذکر خداست.

 الَّذِینَ آمَنُوا وَتَطْمَئِنُّ قُلُوبُهُمْ بِذِکْرِ اللَّهِ ۗ أَلَا بِذِکْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ (الرعد آیه۲۸).

این اطمینان و سکینه قلبی در آیات دیگر باعث ازدیاد ایمان و بخشش گناهان و همچنین مایه‌ تعذیب منافقان و مشرکان و سعادتمندی مومنان است. همه‌ این آثار به برکت سکینه‌ قلبی‌ای است که از ذکر الهی به دست می‌آید. این آثار را در آیات چهارم تا ششم سوره‌ فتح مشاهده می‌کنیم. طبعا هر عاملی که اینگونه سکینه را برای ما بتواند ایجاد کند بسیار ارزشمند و مغتنم خواهد بود. ما وقتی به جایگاه زن در قرآن نگاه کنیم در خواهیم یافت خداوند از نشانه‌های خودش وجود زن را بیان می‌کند که مایه‌ی آرامش و سکینه است این مطلب عرشی را در آیه‌ ۲۱ سوره‌ی روم می‌بینیم که من نام آن را آیه‌ خانواده میگذارم.

وَمِنْ آیَاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَکُمْ مِنْ أَنْفُسِکُمْ أَزْوَاجًا لِتَسْکُنُوا إِلَیْهَا وَجَعَلَ بَیْنَکُمْ مَوَدَّةً وَرَحْمَةً إِنَّ فِی ذَلِکَ لَآیَاتٍ لِقَوْمٍ یَتَفَکَّرُونَ (الروم آیه۲۱).

در قرآن کریم، سکینه‌ای که ثمره ذکر الهی است از ظرفیت‌های وجودی زن نیز بشمار آمده است. وجودی که اصل و ریشه تکون خانواده است. همان مطلبی که در حدیث شریف کساء موجود است وقتی جناب جبرئیل از خداوند از اهل کساء سوال می‌کند خداوند علی حسب نقل روایت برای معرفی ساکنین تحت کساء از حضرت زهرا آغاز می‌کند و بعد از آن سایر ذوات مقدسه را ناظر به جنسیت حضرت زهرا و نسبتی که با ایشان در عالم تشریع دارند معرفی میفرماید:

فَقالَ الاَْمینُ جِبْراَّئیلُ یا رَبِّ وَمَنْ

پنج تن اینان که در زیر کسایند پس جبرئیل امین عرض کرد: پروردگارا کیانند

تَحْتَ الْکِساَّءِ فَقالَ عَزَّوَجَلَّ هُمْ اَهْلُ بَیْتِ النُّبُوَّهِ وَمَعْدِنُ الرِّسالَهِ

در زیر کساء؟ خدای عزوجل فرمود: آنان خاندان نبوت و کان رسالتند:

هُمْ فاطِمَهُ وَاَبُوها وَبَعْلُها وَبَنُوها

آنان فاطمه است و پدرش و شوهر و دو فرزندش هستند.

این نحوه  اعلام از جانب خداوند بسیار شایان التفات است؛ اولا در برابر سوال حضرت روح الامین، ابتدا به نام مقدس حضرت فاطمه سلام الله علیها شده است که کاشف از این حقیقت است که حضرت باب علم است برای وجودی مانند جبرئیل امین.

ما میدانیم عمل صالح فرع بر علم صائب است و اینکه گفتیم صدیقه‌ طاهره علیهاالسلام  باب علم است برای جناب جبرئیل، از اینجا معلوم می‌شود که خداوند حکیم در برابر سوال سائل از باب حکمتش پاسخ را در کمال اتقان و استحکام و طاقت وجودی سائل عنایت میفرماید و جناب جبرئیل که اعظم ملائکه است و بیشترین سعه‌ وجودی را در بین ایشان دارد بعد از آنکه شدیدترین جلوه‌ رحمت خداوند را در موضع کساء متجلی دید با تمام وجود مشتاق آن شان شد. لذا سوالی از محضر ربوبی مسئلت کرد که نهایت شوق و طلب را داشت و خداوند این سوال عظیم را با ابتدا بر نام مبارک حضرت بتول پاسخ فرمود و از اینجا معلوم می‌شود عالی‌ترین مراتب علمی که از آن خالص‌ترین اعمال متوقع است برای شخصیتی متعالی مانند جبرئیل امین به یمن حضرت صدیقه‌ طاهره فتح می‌شود، لذا رمز تکامل ملائکه الله نیز توسل به مقام حضرت زهراست. اما در ادامه‌ معرفی اهل کساء هم خداوند وجود مقدس پیامبرش را ناظر به نسبتی که با فاطمه سلام الله علیها دارد معرفی کرد و همچنین امیرالمومنین و حسنین علیهم السلام را.

از این ها بدست می‌آوریم رسیدن به محضر آن ذوات مقدسه و بهره‌مندی از محاضر شریفشان بدون توسل به شأن فاطمی مقدور نیست.

پس واسطه‌ استفاضه از جناب رحمة‌للعالمین هم که تمامی فیوضات رحمانی ظل وجود مبارک او مندک است، بواسطه‌ دخت گرامی‌شان است.

و اگر در روایت داریم غایةالعلم السکینة به این جمع‌بندی می‌رسیم که جنس زن نیز حائز اهمیت است اینکه فرمود لتسکنوا الیها این سکینه پیدا کردن از وجود زن به انسان مدد می‌کند در سیر علمی بتواند به غایت آن راه یابد و به حیث عملی هم موفق بشود. لذاست که بر تمامی انسان‌ها علی الخصوص زنان فرض است شان ذی قیمت و ارزشمند خود را بیش از پیش تحقیق کنند و با توسل به فاطمه‌ زهرا سلام الله علیها در پیمایش صراط مستقیم و قرب الی الله از این ودیعه‌ عالیه‌ الهی کمال استفاده را ببرند.

حضرت زهرا سلام الله علیها نه تنها تامین کننده‌ سکینه درون خانه‌اش بود بلکه برای از دست نرفتن سکینه جامعه که در قالب ولایت و امامت تضمین می‌شود کوشش فراوان کرد تا جایی‌که در این راه جان عزیزش را فدا کرد و او را می‌توان شهید سکینه و طمأنینه‌ توحیدی نام نهاد.

باید توجه داشته باشیم رشد و تعالی فرد و جامعه در گرو تحقق سکینه‌ الهی است وقتی قلب جامعه آرامش داشته باشد دستیابی به علم و عمل میسر است. اگر سکینه و آرامش جامعه تامین شود با افزایش ایمان همراه خواهد شد و تمام اینها سعادت دنیا و آخرت را به دست می‌دهند.

به هر روی آنچه در شخصیت الهی حضرت زهرا سلام الله علیها بسیار تجلی دارد سکینه و آرامشی است که ایشان برای برقراری‌اش به میدان آمد و راهی که سعی می‌کردند از نظرها بپوشانند با مجاهدت و استقامت معرفی کرد و امامت را مایه نظام و قوام جامعه معرفی فرمود چیزی که جامعه را از تزلزل که نقطه مقابل ثبات و سکینه است مصون می‌دارد.