مساجد صرفاً به اقامه نماز بسنده نکنند

عقیق: مسجد در صدر اسلام جایگاهی بس رفیع و بزرگ دارد. رسول خدا(ص) این نهاد اسلامی را بنا کرد و آن را جایگزین معابد دیگر کرد. پیامبر اکرم(ص) مسجدسازی را فرهنگ عمومی کرد و از تمام قابلیت‌ها و ظرفیت‌های این الگوی دینی بهره برد. در زمان‌های دور مسجد تمام امور فردی و اجتماعی مسلمانان را اداره می‌کردو امت اسلامی هم تعلقی شدید با این نهاد مقدس داشت.

بنابراین مسجد مطلوب در زمان حضرت رسول(ص) شکل گرفت و تمام نقش‌ها و رسالت‌های خود را ایفا کرد.

امروزه هرچند بسیاری از نقش‌ها و شئون مساجد تقلیل یافته‌اند و گاه رو به افول رفته است اما می‌توان کارکردهای مسجد را ارتقا بخشید. پرواضح است که امروزه مسجد در وضعیت مطلوبی به سر نمی‌برد و نیز آفتابی است که مسجد تراز، دارای ویژگی‌هایی است که هم اکنون برخی از آنها موجود نیست.

بر ما واجب است که با یک نگاه به وضعیت موجود که مطلوب نیست، به سوی وضعیت مطلوب که موجود نیست، برنامه‌ریزی کنیم و طرحی نو در اندازیم.

دهه آخر ماه شعبان از سوی مرکز رسیدگی به امور مساجد با عنوان «دهه تکریم و غبارروبی مساجد» نامگذاری شده است که مردم در این روزهای منتهی به ماه مبارک رمضان ماه میهمانی خداوند، خود را برای حضور در این ماه عظیم آماده کنند.

گفت‌وگویی را با حجت‌الاسلام سید محمدرضا آقامیری مدیر مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه خواهران استان تهران در این خصوص انجام داده‌ایم که در ادامه می‌‌آید:

با توجه به اینکه شما مدیر حوزه خواهران هستید و امسال هم در دهه تکریم مساجد تأکید ویژه‌ای در ارتباط با مساجد و بانوان صورت گرفته است، به نظر شما شرایط لازم برای حضور مؤثر بانوان در مساجد چیست و یک مسجد چه مؤلفه‌هایی باید داشته باشد تا برای حضور بانوان مطلوبیت داشته باشید؟

بحمدلله مساجد ما معمولاً از دیرباز از زمانی که یادمان است بخشی از مسجد را اختصاص دادند به بانوان و صرفاً اینها می‌توانند یک حضور فیزیکی داشته باشند اما با تأسیس حوزه علمیه خواهران در این دو سه دهه گذشته و اهتمامی که رهبری معظم انقلاب و مراجع تقلید به بهره‌وری ازاین ظرفیت داشتند قضیه را یک مقداری ما باید دگرگون صورت دهیم یعنی حضور زنان را در مساجد و در قضایایِ گردهمایی‌های دینی یک مقدار پررنگ‌تر کنیم.

شما می‌دانید به هر حال زن به عنوان اصلی‌ترین رکن خانواده، نقش فوق‌العاده پررنگی دارد در تربیت خانواده و سپس تربیت جامعه بنابراین ما نباید این نقش را نادیده بگیریم یعنی حتی اگر ژنتیکی نقش ما در تشکل فیزیکی فرزند بیشتر از پدر است و همچنین به جهت اینکه مادر، فرزند را در دامن خودش پرورش می‌دهد این تربیت مادر هر چند که اگر تربیتی باشد که خیلی هم خودش نپسندد مرهون زحماتی است که خودش برای تربیت فرزندش کشیده است، پس بنابراین ما نقش مادر را نباید هیچ زمانی نادیده بگیریم و به عنوان اصلی‌ترین قضیه به آن توجه کنیم.

انقلاب ما انقلابِ ارزش‌ها و آرمان‌ها و مجموعه باورها و نگرش‌ها و ارزش‌هایی است که برای ما آرمانی بوده است و ما می‌خواستیم اینها محقق شود بنابراین با توجه به فرهنگ‌سازی خوب و ممدوح، لازم است ما نقش مادر را در قضایا جامعه پررنگ‌تر جلوه بدهیم، مساجد به عنوان اصلی‌ترین محفل دینداران باید یک جایگاه خوبی برای زنان باشد؛ یعنی ما در مساجد صرفاً نقش زنان را به عنوان مأمومین و اقتداکنندگان در نظر نگیریم، به نظر من با توجه به جمعیت زنان و حضور تاثیرگذار آنان در همه قضایای کشور، قضایای سیاسی، امنیتی، اجتماعی ما باید نقش آنها را در مساجد پررنگ‌تر کنیم یعنی الان ستاد رسیدگی به امور مساجد باید در سرلوحه کار خویش، بانوان را قرار بدهد، ما مدتی پیش از مسئول محترم رئیس ستاد رسیدگی به امور مساجد درخواست کردیم که در تهران به عنوان پایلوت اجازه بدهد ما بانوان مبلغه‌ای را از میان دانش‌آموختگان خودمان که با دانش‌های دینی آشنا شده‌اند ولو به صورت خاص در مساجد مثلاً پرشورتری و مساجدی که فعالیت بیشتری دارند ما بفرستیم و از این خانم‌ها در گروه خانم‌ها در جمع خانم‌ها استفاده بیشتری شود.

ما معتقدیم در مساجد درست است که امام جماعت باید مرد باشد اما لازم نیست سخنران برای خانم‌ها صرفاً مردان باشند، زنان‌ هم در محفل خودشان، بخشی از ساعات مسجد می‌توانند از این اساتید و علمای زن و دانشمندان و طلاب زن استفاده کنند، بخشی از وقت را اختصاص بدهند این قضیه و زنان در مساجد فعال‌تر باشد، لازم نیست زن سؤالات شرعی خویش را از امام جماعت مردم بپرسد، می‌تواند دو بانوی مبلغه در مسجد در ساعاتی از روز حضور داشته باشد و خانم‌ها سوالات‌شان را از خانم‌ها بپرسند، سوالاتی که مربوط به امور خصوصی بانوان است دلیل ندارد از مردها بپرسند.

ـ سازمان تبلیغات با شما همکاری کرد؟

بله، ما توقع داشتیم این مساله را ستاد رسیدگی به امور مساجد بهتر استقبال کرد اما در این چند ساله ما چندین بار هم صحبت کردیم متأسفانه استقبال تا الان نبوده حالا شاید جزء برنامه‌هایشان باشد اما سازمان‌هایی بودند که خیلی خوشحال شدند و حتی پیگیر هستند که ما این قضیه را پیش ببریم اما نشد.

ما معتقدیم این ظرفیت‌های خانمها که حتی در ادارات و سازمان‌ها حتی در قوه قضاییه که من رفت و آمد دارم می‌بینم خانم‌ها تاثیرگذاری‌شان در این قوه هم به عنوان کارمندان تأثیرگذار هم خیلی زیاد شده است پس بنابراین ما باید یک سهم مهمی را در مساجد به خانم‌ها اختصاص بدهیم، اینکه از کنار این قضیه بگذریم حتی در هیأت امنا چه اشکالی دارد یکی دو خانم باشند.

در حال حاضر هیات امنای مساجد عمدتاً آقایان هستند حالا اگر فرض کنید 11- 12 نفر آقا هستند از این 12 نفر 3 نفر هم خانم در هیأت امنا حضور داشته باشند که ما بفهمیم وضعیت خانم‌ها به چه صورت است، مثلاً در یک مسجد مثلاً سیستم گرمایش و سرما در بخش خانم‌ها مشکل دارد و کسی نیست که اشکالات کار را منتقل بکند، یا مثلاً بچه‌هایی که همراه مادران می‌آیند در مسجد ما می‌بینیم گاهی اوقات با این بچه‌ها در مساجد برخورد می‌شود، بچه اگر در کودکی توسط بعضی از پیرمردها در مسجد با او برخورد شوند یا بعضی از پیرزن‌ها اینها بعداً به مسجد علاقه پیدا نمی‌کنند، ما باید در مساجد یک اتاق مخصوص کودکان بگذاریم که کودکانی که با مادرانشان می‌آیند در این اتاق مملو از اسباب‌بازی باشد که بچه‌ها سرگرم شوند تا یک ساعتی که مادر در مسجد است، بچه‌ها لذت ببرند، یک بخشی از مسجد باید مخصوص بازی این بچه‌ها باشد.

صرفاً ما فکر نکنیم مسجد برای پیرمردهاست یا مثلاً برای خانم‌های کهنسال است، اگر ما این کار را نکنیم وضعیت‌ ما در آینده بدتر از حالا خواهد بود، افراد باید به فکر باشند مادر اگر می‌آید در مسجد باید بچه به خاطر جذابیت‌های مسجد به مادر فشار بیاورد که برویم به مسجد. این کار را من در شهرک شهید محلاتی مسجد پیامبر اعظم شنیدم امام جماعت محترم آنجا انجام داده است و چه تاثیرات خوبی داشته است، چه اشکالی دارد مساجد ما این همه دارند هزینه می‌کنند، هزینه تالار پذیرایی، مراسم و ختم و یادبود و جلسات یک اتاقی به عنوان اتاق بازی قرار بدهند، یک مربی از خود خانم‌ها بگذارند، افتخاری دعوت بکنند تا با این بچه‌ها کار کند و این بچه‌ها جذب مسجد شوند و آن وقت حضور خانم‌ها در مساجد بیشتر می‌شود.

من احساس می‌کنم که ما به همان روال سنتی‌مان از مساجد استفاده می‌کنیم خانم‌ها پشت پرده و صرفاً برای خواندن نماز در سخنرانی‌ها هم استفاده لازم را نمی‌برند، چون در سخنرانی‌ها خانم‌ها هَمهمه می‌کنند و چون مقتضی موجود نیست که استفاده لازم را ببرند، من احساس می‌کنم اگر در مساجد کشور بخشی از وقت مسجد به خانم‌ها اختصاص داده شود، یک یا دو ساعت در روز مثلا از ساعت فلان تا ساعت فلان از همین دانشمندان خانمی که در سطح تهران هستند، بسیار زیاد هستند، الان شمارشان که می‌شود به عنوان سخنران خوب از آنها استفاده کرد اگر از مردان بیشتر نباشند قطعاً از مردها کمتر نیستند، همین خانم‌ها باید بروند در مساجد از آنها دعوت شود و محفل‌های زنانه در مساجد تشکیل بشود و همین خانم سخنرانی برای خانم‌ها بکند.

فضای مسجد باید در یک ساعاتی به خانم‌ها اختصاص داده شود، بله در زمان نماز صرفاً برای آقایان، امام جماعت باید مرد باشد و در جلو می‌ایستد ولی در زمان‌های دیگر یک وقت‌هایی اختصاص به خانم‌ها داشته باشد یا یک طوری مسجد را اداره بکنند که سخنران خانم و آقا متفاوت باشد، خانم‌ها خودشان یک سخنرانی داشته باشند و آقایان هم سخنران داشته باشند.

اگر این کار را ما کنیم ان شاءالله به نتایج خوبی می‌رسیم و به جای اینکه ما خودمان را مشغول این کنیم که در امور جزیی مساجد دخالت کنیم و نتایج لازم را نبریم خوب است که یک وقت‌هایی را به خانم‌ها اختصاص بدهیم و خانم‌ها از مساجد استفاده بهتری بکنند و قطعاً آن فرهنگ‌های ایرانی و ملی‌ای که ما می‌خواهیم از این طریق به شدت و به سرعت محقق می‌شود.

ـ گرامیداشت دهه غباررویی مسجد تا چه اندازه می‌تواند توجه افکار عمومی و گروه‌های مرجع را نسبت به کارکردهای مسجد جلب کند؟

به نظر من مسجد، یک وجه ثبوتی و یک وجه اثباتی دارد، قضیه ثبوتی مسجد خیلی مهم است به هر حال مسجد خانه خداست، احترام دارد، نماز در مسجد ثواب بیشتری دارد، محل یادگیری است دانش‌های دینی است، محل عبادت است، محل اندیشیدن و تفکر است اینها همه باید باشد یعنی ما باید در جایگاه ثبوتی مسجد توجه خاص به آن داشته باشیم، حالا اگر چیزهایی که موجب پررنگ‌تر شدن جنبه‌های ثبوتی مسجد باشد مانند بحث غباررویی، مانند عطرآگین کردن مساجد، چراغانی کردن مسجد در ایام اعیاد مذهبی، مانند ایجاذ جذابیت در مسجد مثلاً مسجد نباید کثیف باشد، نباید مسجد بوی خاصی بدهد مثلاً بوی عرق، اینها باید کاملاً در مساجد مراعات شود، اینها به جنبه‌های ثبوتی جایگاه مسجد کمک می‌کند.

اما مسجد یک جنبه‌های اثباتی دارد که در آن جنبه‌های اثباتی ما صرفاً در مساجد نماز می‌خوانیم می‌توانیم مسجد را تبدیل کنیم به محلِ تعلیم علم. خدا رحمت کند مرحوم آیت‌الله مطهری در یکی از آثارش می‌فرمایند من رفتم در یک مسجدی سخنرانی کردم دیدم پیرمردها مطالبی را که می‌دانند که منِ طلبه تعجب می‌کنم و شگفت‌زده می‌شوم! گفتم شما سواد دارید در حوزه درس خوانده‌اید؟ گفتند نه، گفتم چه کسی اینها را به شما یاد داده است؟ گفتند آقای شاه‌آبادی استاد امام، سخنرانی که می‌کند حتی مطالب مطالب پیچیده فلسفی را هم برای مردم به زبان خودشان می‌گوید طوری که بعضی از آن پیرمردها عالم و دانشمند شدند. بنابراین ما باید مساجد را اینگونه درست کنیم یعنی طوری کنیم که جذاب باشد مردم بیایند علم بیاموزند، صرفاً به نماز بسنده شود.

ـ خودتان خاطره خاصی از دوران جوانی و کودکی در مسجد دارید؟

بله من بچه که بودم با مسجد مانوس بودم، مسجد شهید آیت‌الله سعیدی در خیابان قیاسی تهران، مسجد ما بود البته یک مدتی به خاطر فعالیت‌های انقلابی مسجد را بسته بودند ولی مساجد محل ما خیلی پررنگ بود، اعیاد را برنامه می‌گرفتند با بچه‌ها، به هر حال پناهگاه بچه‌ها مسجد بود و ما خیلی لذت می‌بردیم از رفتن به مسجد و اقتداء به امام جماعت مسجد و درد و دل کردن با آنها و اینها در یاد و خاطره ما مانده است، مخصوصاً برگزاریِ مراسم عید و شیرینی دادن و جشن گرفتن همیشه در یاد و خاطره بچه‌ها باقی می‌ماند.

ـ چقدر خودتان با مسجد محله‌تان مانوس هستید؟

من عضو هیات امنای مسجد محله هستم، گاهی امام جماعت نباشند بنده به جای ایشان نماز می‌خوانم.