۰۳ آذر ۱۴۰۳ ۲۲ جمادی الاول ۱۴۴۶ - ۱۰ : ۰۱
آیت‌الله سیدمحمد قائم‌مقامی:
«عقل زینبی» گمشده امروز بشریت است
مدرس حوزه و دانشگاه گفت: عاشورا، در درونش، قصه‌های مختلفی دارد و در عرصه هنر باید به جایی برسیم که با قوت هنری حداقل یک صدم کاری را که سینمای امروز درباره یهودیت انجام می‌دهد، درباره عاشورا صورت دهیم.
عقیق:آیت‌الله سیدمحمد قائم مقامی، کارشناس و سخنران دینی با حضور در مراسم عزاداری شب هجدهم محرم در حسینیه هنر طی سخنانی گفت: واکاوی ابعاد واقعه عاشورا و تاثیرات آن در جهان یکی از نکات و مواردی است که در ماه محرم به خصوص بعد از دهه اول باید به آن پرداخته شود.وی با اشاره به استمرار و گسترش تاثیرگذاری عاشورا در طول تاریخ بیان کرد: واقعه عاشورا، انفجاری در عالم ایجاد کرد که از جهات مختلف می‌توان آن را بررسی کرد.
این کارشناس دینی با اشاره به بعثت پیامبر اکرم(ص) توضیح داد: نزول قرآن و حضور پیامبر اسلام(ص) انفجاری در زمان خود ایجاد کرد و از دو جنبه عقلی و عاطفی در جهان تاثیر داشت.
وی در همین باره باره افزود: قرآن که به صورت وحی نازل شده بود به عقل و اهمیت آن بیش از گذشته و به صورت انفجاری دامن زد و این مسئله که چندان با اعتقاد دینی ارتباط ندارد، نیازمند تحقیق علمی و دانشگاهی است و از طرفی برخلاف سخنان نظریه‌پردازان غربی درباره تعارض وحی و عقل است.
آیت‌الله قائم مقامی ادامه داد: عقلانیت حقیقی همراه با ذوق و عاطفه است و این دو که با وقوع بعثت پیامبر اسلام در جهان ایجاد شده‌اند همواره با یکدیگر هستند.
وی تصریح کرد: جامعه بشری بر اساس حکمت الهی و یا عقل ناقص خود در واقعه غدیر و امامت که راهکار تداوم بعثت و عقلانیت بود، نتوانست حالتی را که خداوند بواسطه پیامبر اسلام اعطا کرده بود، حفظ کند.
این سخنران دینی خاطرنشان کرد: اسلام به عقل و ذوق بشری دامن زد ولی بعد از آن که جامعه بشری نتوانست این وضعیت را حفظ کند، حالت عکسی پیش آمد که در آن جامعه دچار خواب شد و از طرف دیگر، خستگی روح و ملالت پدید آمد.
آیت‌الله قائم مقامی با بیان اینکه بر اساس قواعد، اگر انسان نتواند حقیقتی را حفظ کند، عارضه‌های سنگینی برایش ایجاد می‌شود، اظهار داشت: بعد از غدیر و اعراض از امامت، عقل و عاطفه در جامعه اسلامی رو به افول گذاشت و به دنبال آن، در زمینه‌های مختلف علم، فلسفه، هنر و... گرایش رجوع به زمان قبل از اسلام ایجاد شد که این وضعیت، آغاز فاجعه بود.
وی در همین راستا تاکید کرد: از جمله فلسفه‌های قیام عاشورا این بود امام حسین علیه‌السلام، در واقع به دنبال پرده‌برداری از وضعیت ایجاد شده و علاج آن در جامعه بشری بود.
این کارشناس دینی افزود: شهادت امام حسین(ع) و عاشورا، بعثت را در جامعه تداوم می‌بخشد به صورتی که بعد از شهادت امام، عقل بشری شروع به بیداری می‌کند و جریان معرفت و بصیرت همراه با احساس و عاطفه پدید می‌آید.
* عاشورا برای یک گروه خاص مانند شیعه نیست
آیت‌الله قائم مقامی ادامه داد: عاشورا، آغاز توبه جمعی بشر است که طی آن با پدید شدن دوباره عقل و شیدایی در جامعه، انسان درمی‌یابد که جهان، معنایی دارد که البته این موضوع، مسئله ساده‌ای نیست و تنها کسانی می‌توانند به این حالت برسند که مصیبت و حالت قبل از واقعه عاشورا را که در آن به اوج می‌رسد، درک کرده باشند.
وی با بیان اینکه عاشورا، جنبه قراردادی ندارد و برای یک گروه خاص همانند شیعه نیست، اضافه کرد: مجالس و هیئات عزاداری در واقع بازتاب و انعکاس این حالت است که همراه با آمادگی برای استماع حقایق و معارف دینی است چرا که بعد از عاشورا، همواره حقایق جدیدی مطرح می‌شود که ویژگی عقل و شیدایی را در خود دارند.
این کارشناس دینی در بخش دیگری از سخنانش بیان کرد: حکما، آفرینش را دعوت خداوند به سرور و جشن می‌دانند و وجود نیز از ریشه وجد است که به معنای سرور است. به عبارتی می‌توان گفت خداوند، موجودات را به جشن حضور خود دعوت کرده و برخورداری از این جشن، آدابی قرار داده که در واقع همان دین با محوریت معصوم است که با پیروی از او می‌توان از جشن حضور خداوند برخوردار شد.
آیت‌الله قائم مقامی در همین راستا تصریح کرد: در مقطعی از تاریخ، جامعه حاضر به رعایت این آداب نشدند و تنها به ظواهر دینی اکتفا کردند و از امام زمان خود پیروی نکردند که در نتیجه منجر به وقوع فاجعه شد.
این سخنران دینی افزود: در تعریف فاجعه به خصوص بعد از واقعه عاشورا باید گفت که پس از ایجاد فاجعه، جنس جهان و هستی که سرور بود به اندوه و ماتم تبدیل می‌شود که این حالت به صورت دائمی نیست.
وی با بیان اینکه فلسفه عاشورا، تغییر این وضعیت و برگشت به حالت قبل است، تاکید کرد: شرط تغییر این حالت، این است که در ابتدا، انسان فاجعه را درک کند و نسبت به آن، واکنش مناسبی نشان دهد که مجالس عزاداری از این نوع هستند.
آیت‌الله قائم مقامی اظهار داشت: یکی از معانی گریه بر امام حسین(ع)، اعتراض به وضعیت موجود و قبول نداشتن شرایطی است که در آن، ظالمان و فاسدان حاکمیت جهان را در اختیار دارند که این مسائل را شیعه و اهل ولایت متوجه می‌شوند که همزمان با این حالت تاثر، از خدواند نیز راضی است.
این سخنران دینی عنوان کرد: به طور مثال، جمله حضرت زینب(س) در مجلس یزید مبنی بر اینکه «چیزی جر زیبایی ندیدم» از جمله نکاتی است که جهان کنونی، قرن‌ها طول می‌کشد که متوجه آن بشود.
وی اضافه کرد: شیعه، همزمان با عزاداری و گریه، همواره از خدا راضی است و این مسئله برخلاف مکاتب دیگر است که در آنها همواره یکی از دو حالت غلبه دارد به عنوان مثال، آن قدر از وضعیت موجود رضایت دارند که تجلی آن در صوفی گری است و از طرف دیگر، برخی هستند که ظلم های جهان را به خداوند تسری می دهند که این گروه نیز درباره منطق خدا مشکل دارند که فیلسوفان غربی قرن 20 از آن جمله هستند که نسبت به جهان هستی، حالت تهوع دارند.
* «عقل زینبی» گمشده امروز بشریت است
آیت‌الله قائم مقامی خاطرنشان کرد: وقتی رفتار حضرت زینب(س) را می‌بینیم متوجه می‌شویم که ایشان در پاسخ به یزید، کار خدا را نسبت به امام حسین(ع) جز زیبایی چیز دیگر نمی‌داند اما در مقابل، حضرت زینب(س) همین کار را در نسبت با بشر، با تعابیر کوبنده‌ای و محکمی، کار زشتی معرفی می‌کند.
وی در همین باره تاکید کرد: امروز، چنین عقلی که بتواند فعل خداوند و فعل انسان را تشخیص دهد، گمشده و نیاز جامعه انسانی است.
این کارشناس دینی در ادامه سخنانش توضیح داد: بعد از انقلاب اسلامی، در شرایطی که همه حضور دارند و دیگر چیزی برای عرضه ندارند، شیعه وارد عرصه جهانی به نحوی که می‌توان گفت عصر شیعه، امروز فرارسیده است.
آیت الله قائم مقامی در همین زمینه با اشاره عزاداری و نشاط همزمان شیعه ادامه داد: اعتقاد داریم که نهضت امام حسین(ع) جهان را فرا می‌گیرد و روزی حق خود را از ظالمان خواهیم گرفت که این مسئله یکی از مفاهیم عزاداری برای امام است که انسان باید در مقابل طاغوت ایستادگی کند.
این سخنران دینی در بخش دیگری از سخنانش تشریح کرد: شهادت امام حسین(ع)، تاثیر بزرگی در عالم علم و حکمت ایجاد کرد به صورتی که بعد از عاشورا، هر حکمتی به گونه‌ای از این واقعه تاثیر گرفته و به آن مرتبط است اما از جنبه ذوق و عاطفه نیز، هنرهای مختلفی مثل شعر، موسیقی همراه با ضوابط خاص، نقاشی و... متاثر از واقعه عاشورا ایجاد شده‌اند.
وی درباره اینکه آیا هنرهای دنیای مدرن هم می‌توانند از عاشورا تاثیر بگیرند، گفت: در باره این مسئله برخی اعتقاد دارند که با توجه به این که این هنرهای جدید در عالمی نفسانی و شرایط اعراض از خداوند شکل گرفته است، نمی‌توانند عاشورایی باشند اما برخی دیگر معتقدند گرچه در ظاهر در عالم نفسانی ایجاد شده است اما ذاتا باطل نیستند چرا که هنر در واقع نوعی زبان است و زبان را خداوند خلق کرده است به همین دلیل هنرهای مدرن هم می‌توانند متاثر از عاشورا باشند.
آیت الله قائم مقامی تصریح کرد: اعتقاد دارم هنرهای مدرن از جمله سینما که موضوعیت و اهمیت زیادی دارد، می‌توانند در خدمت عاشورا باشند ولی در حال حاضر چندان به این صورت عمل نشده و کارهایی که تاکنون صورت گرفته، بسیار مقدماتی است گرچه از این کارها نیز باید قدردانی کرد اما در واقع این کارها، عاشورایی نیستند.
این کارشناس دینی ادامه داد: سینما ابزاری برای قصه‌گویی است و ما معتقدیم که بعد از عاشورا، تنها قصه گفتنی، همین واقعه عاشورا است و غیر از آن مواردی که تحت عنوان ژانر دینی و... گفته می‌شود، بی‌ارزش است.
وی افزود: عاشورا، در درونش، قصه‌های مختلفی دارد و لازم نیست برای پرداختن به آن، از سبک‌ها و روش‌های دسته صدم غربی الهام بگیریم چرا که عاشورا ویژگی‌های خاص خودش را دارد که به تدریج آنها را فراگرفت تا به جایی برسیم که با قوت هنری حداقل یک صدم کاری که سینمای امروز درباره یهودیت انجام می‌دهد، درباره عاشورا صورت دهیم.
آیت الله قائم مقامی تاکید کرد: هر گوشه واقعه عاشورا، هزاران نکته در خود دارد و هنرمند به جای این که بگوید عاشورا جذابیت و قصه‌ای ندارد و برای پرداختن به آن، لازم است تخیل و داستان‌پردازی شود، در خدمت واقعه قرار گیرد که امیدوارم هنرمندان در آینده بتوانند به صورت قوی درباره آن کار کنند.
شعرخوانی قاسم صرفان و روایتگری یکی از رزمندگان مدافع حرم نیز از بخش‌های دیگر این مراسم بود.
مراسم عزاداری دهه دوم محرم در حسینیه هنر واقع در میدان انقلاب، خیابان 16 آذر از چهاردهم مهر آغاز شده است و بعد از نماز مغرب و عشاء به مدت ده شب برگزار می‌شود.
منبع:فارس
گزارش خطا
