نغمه‌های دلتنگی شهریار،برای امام حسین(ع)

در هر صورت از آنجایی که شعر در گذشته و این روزها به عنوان یکی از ابزارهای مهم برای انتقال پیام بوده و در این ارتباط هم شاعران متعهد زیادی در دوره‌های مختلف بودند، که با سرودن شعر و مرثیه در خصوص مصایب امام حسین علیه‌السلام و کربلا، نگذاشتند عاشورا فراموش شود.

بنابراین، یکی از این شعرای معاصر متعهد و انقلابی کشورمان، سید محمدحسین بهجت تبریزی، متخلص به شهریار است که در وصف اهل بیت(ع) و انقلاب اسلامی و به خصوص سیدالشهدا(ع) و عاشورا شعرهای ماندگاری سروده است.

* این حسین کیست که عالم همه دیوانه اوست؟

به هر حال، یکی از مؤثرترین تدابیری که شعرا در جهت حفظ و احیاء نهضت عاشورا اندیشیده بودند، گفتن شعر، مدح و مرثیه بر امام حسین علیه‌السلام است. شعرا نه تنها خود با گفتن شعر و مرثیه در عزای سید و سالار شهیدان علیه‌السلام می‌گریستند، بلکه همواره مردم را نیز به گریستن بر امام حسین علیه‌السلام تشویق و ترغیب می‌کردند و گریه بر آن حضرت علیه‌السلام را مستوجب ثواب عظیم می‌دانستند.

از این چه شورش است که در خلق عالم است / باز این چه نوحه و چه عزا و چه ماتم است

باز این چه رستخیز عظیم است کز زمین / بی نفخ صور خاسته تا عرش اعظم است ... (محتشم کاشانی)

این حسین کیست که عالم همه دیوانه اوست؟ // این چه شمعی است که جانها همه پروانه اوست؟

این ابیات، به نوعی تداعی‌کننده مصائب و ویژگی‌های‌ حضرت‌ امام‌ حسین‌(ع) است.

بدون شک یکی از بزرگ‌ترین ویژگی‌های شهریار که موجب شده آثار وی در میان شاعران معاصر و به ویژه در میان مردم از جایگاه ویژه‌ای برخوردار باشد، مردمی بودن شعرهای اوست.

سادگى و عمومى بودن زبان و تعبیر، یکى از موجبات رواج و شهرت شعر شهریار است، از این رو شعر او براى همگان مفهوم و مانوس و نیز موثر است. به هر تقدیر «شهریار» شاعری است، یکه‌تاز در میدان توحیدی و وادی عرفان و خود با اشاره به سروده حافظ می‌گوید: «هر چه کردم همه از دولت قرآن کردم.»

در اشعاری چون کاروان کربلا، صدای خدا، قیام محمد، مناجات، مولا علی و شریح قاضی، هدیه عید غدیر، اسلام و خدمت اجتماع، جهاد عقیدت و... عمق اعتقادات شهریار را بر آنچه که خود به حق گفته می‌توان دریافت.

* شهریار برای محرم چه نغمه‌هایی سرود

بر این اساس، شهریار شیرین سخن در قطعه شعری با نام (کاروان کربلا)، در وصف سالار شهیدان امام حسین علیه السلام می‌سراید:

شیعیان دیگر هوای نینوا دارد حسین / روی دل با کاروان کربلا دارد حسین

از حریم کعبۀ جدّش به اشکی شست دست / مروه پشت سر نهاد امّا صفا دارد حسین

می‌برد در کربلا هفتاد و دو ذبح عظیم / بیش از اینها حرمت کوی منا دارد حسین

پیش رو راه دیار نیستی کافیش نیست / اشک و آه عالمی هم در قفا دارد حسین

بس که محمل ها رود منزل به منزل با شتاب / کس نمی‌داند عروسی یا عزا دارد حسین ...

دست آخر کز همه بیگانه شد دیدم هنوز / با دم خنجر نگاهی آشنا دارد حسین

شمر گوید گوش کردم تا چه خواهد از خدا / جای نفرین هم به لب دیدم دعا دارد حسین

اشک خونین گو بیا بنشین به چشم "شهریار" / کاندرین گوشه عزائی بی ریا دارد حسین

* شرح شورانگیز شهریار؛ در وصف سید الشهدا

در ابیاتی دیگر شهریار با شعر ترکی در مصائب سیدالشهدا(ع) می‌گوید:

محرم دیر خانم زینب عزاسی / بیزی سسلیر حسینین کربلاسی

یولی باغلی قالیب دوشمن الینده / داها زوّاری نین یوخ سَس صداسی

بو گون کرب و بلا ویران اولوبدی / حسین اوز قانی نه غلطان اولوبدی ...

مسلمان صف چکیب دعوایه گلسین / چاغیر عباسی تاسوعایه گلسین

قیزی زینب أوزی صاحب عزادیر / چاغیر زهرانی عاشورایه گلسین

بوگون کرب بلا ویران اولوب دیر / حسین أوز قانینا غلطان اولوب دیر

آنا ! اوغلون شهید اولدی مبارک / شهادتله سعید اولدی، مبارک

امید جنتین تاپدین، دا سندن / جهنم ناامید اولدی، مبارک

بئله طوی کیم گؤروب دنیاده قاسم / طویی یاسه دؤنن شهزاده قاسم

آتا! اوغلون علی اکبر فداسی / طویی قاسم کیمی اولموش عزاسی

دوروب جنت قاپوسیندا گؤزتلیر / که گلسینلر آناسی له، آتاسی

بئله طوی کیم گؤروب دنیاده قاسم / طویی یاسه دؤنن شهزاده قاسم

همچنین شهریار در شعر دیگری با عنوان داغ حسین می‌سراید:

محرّم آمد و نو کرد درد و داغ حسین / گریست ابر خزان هم به باغ و راغ حسین

هزار و سیصد و اندی گذشت سال و هنوز / چو لاله بر دل خونین شیعه داغ حسین

به هر چمن که بتازد سموم باد خزان / زمانه یاد کند از خزانِ باغ حسین

هنوز ساقی عطشان کربلا گویی / کنار علقمه افتاده با ایاغ حسین

اگر چراغ حسینی به خیمه شد خاموش / منوّر است مساجد به چلچراغ حسین

خدا به نافۀ خلدش دماغ جان پُر داشت / که بوی خون نکند رخنه در دماغ حسین

فراغ از دو جهان داشت با فروغ خدای / خدای را چه فروغی است در فراغ حسین

یزید کو که ببیند به ناله قافله ها / گرفته از همه سوی جهان سراغ حسین

* نغمه‌های دلتنگی شهریار، برای امام حسین(ع)

ارادت استاد شهریار به سیدالشهدا و یاران بزرگ و با وفاى امام حسین(ع)، هیچ وقت تمام نداشت و در شعر ترکی دیگر در وصف کربلا و شهدای آن می‌گوید:

حسینه یئرله ر آغلار گؤیله ر آغلار / بتول و مصطفی پیغمبر آغلار

حسینون نوحه سین دلریش یازاندا / موسلمان سهلدیر که کافر آغلار

کور اولموش گؤزله رین قان دوتدو شومرون / کی گؤرسون اؤز الینده خنجر آغلار

حسینون کؤینه گی زهرا الینده / چکر قئیحا قیامت، محشر آغلار

آتاندا حرمله، اوخ کربلاده / گؤرئیدین دوشمن آغلار، لشگر آغلار

قوجاغیندا، گؤرئیدین ام لیلا / آلیب نعش علی اکبر آغلار

رباب، نیسگیل دؤشونده سود گؤره نده / علی اصغری یاد ائیله ر آغلار

باشیندا کاکل اکبر هواسی / یئل آغلار، سنبل آغلار، عنبر آغلار

یازاندا آل طاها نوحه سین من / قلم گؤردوم سیزیلدار، دفتر آغلار

علی، شق القمر، محراب تیلیت قان / قولاق وئر، مسجید اوخشار منبر آغلار

علیده ن شهریار، سن بیر اشاره / قوجاقلار قبری، مالک اشتر آغلار

* به جامه هاى سیه کودکان کو دیدم / دلم به یاد اسیران کربلا خون شد

و یا در وصف اسیران کربلا گفته است:

محرم آمد و آفاق مات و محزون شد / غبار محنت ایّام تاب گردون شد

به جامه هاى سیه کودکان کو دیدم / دلم به یاد اسیران کربلا خون شد

از این مبارزه بشکفت خاندان على / چنانکه نسل پلید امیّه مرهون شد

بنى امیّه و آن دستگاه فرعونى / همان فسانه فرعون و گنج قارون شد

ولى حسین علمدار عشق و آزادى / لقب گرفت و شهنشاه ربع مسکون شد

چون نیک مى نگرى زنده آن شهیدانند / وگرنه هر بشرى زاد و مرد و مدفون شد

کنون مقابل ایشان بود زیارتگاه / کدام زنده به این افتخار مقرون شد

سر و تنى که رسول خدایش مى‌بوسید / به زیر سمّ ستوران خداى من چون شد

به خیمه گاه امامت چنان زدند آتش / که آهوان حرم سر به دشت و هامون شد

رسید نوبت زینب که شیرزاد علیست / جهان به حیرت از این سربلند خاتون شد

به دوش پرچم آتش گرفته اسلام / به کاخ ابن زیاد و یزید ملعون شد

حسین غافله با خود نبرد بى‌تدبیر / که غرق حکمت او فکرت فلاطون شد

تو شهریار به مضمون بلند دار سخن / هرآن سخن که جهانگیر شد به مضمون شد

نکته مهم‌تر اینکه لطف سخن استاد «شهریار» در چیرگی بی‌نظیر وی برای سرودن شعر به دو زبان دری و آذری، شهرت ویژه‌ای به این پیر استاد عرفان بخشیده و شهرتش از فراسوی مرزهای جغرافیای ایران، به سرزمین‌های دیگر ره گشوده، سخنان دل نشین‌اش روشنی بخش دل شیفتگان معرفت الهی گشته است، و همین نکته است که «شهریار» را میان اقران و شاعران معاصر ایران ممتاز و بی‌نظیر کرده است.

* زهرا باغنون عنچه لرى گلگرى سولدى

استاد شهریار در شعر دیگر به زبان ترکی در وصف امام حسین(ع)، می‌آورد:

یا رب منه بو لحظه دى بیر عمر ایله یارى / عشقونده سنون جان ویرورم هر ندن عارى

قان قان ویئن او خلا یا غورى الّى هوادتن / اوز اوند روب او خلار منه فنده سنه یارى

قربانوى سلما نظر مر حقوننن / جان اوسته وارام نعمتوون شکر گذارى

گرجام بلاده گنه وار باده خدایا / گوندر من عطشانه خمار قویما خمارى

دنیا سو اولا من سوسوزى سالماز عطشدن / قور تارسا عطشدن منى وصلوندى قوتارى

وردیم سنون عشقونده منه گلدى گمانم / بیر باشعرى قالان عاشقون دار و ندارى

بو باشد اسنو نکیدى که سندیدى امانت / ردّ ایلورم ایندى سنه آن قوجا یوخارى

دشمن دیدى قول بیعته قوى من دیدیم اولماز / عشقم دیدى قان قان چا غیرسان دیدیم آرى

تهیدید ایلینگر منى مرگه نه بو لوگر / مرد آننى قانیله یوار اولساغبارى

زهرا چراغى مین بیله طوفانیله سونمز / حشره کیمى وار مشعلمون نورى، شرارى

من ایستسویورم غرتنى دوشمینمونده / نینیم گورورسن دشمنون یوخدى چخارى

آخر نفسمدور گل آچوب گلشن جسمم / قان اویچره غمیم یوخ اورزوم اولسا سنه سارى

روحیم قوشى چوخداوندیکه قالمو شدى قفسده / بیراوخ تو خونوپ قلمبیمه سندردى حصارى

اوخ قلبمى داغون ایلیوپ توکدى داغتدى / وردى جالادى، قانى‌یره، قیردى دامارى

زهرا باغنون عنچه لرى گلگرى سولدى / تک بیر گونون عرضینده خزان اولدى بهارى

در فرجام سخن باید گفت که «شهریار» پس از پیروزی انقلاب اسلامی با اشعاری چون تشریف قبول و مقام رهبری با جان و دل همنوایی با انقلاب را آغاز کرد، چنانکه باز خود می‌گوید: «تا سال‌های آخر عمر هیچ‌گاه از جهاد قلمی باز نایستاده‌ام» و در حقیقت این مسایل همان ایمان و اعتقادی وی را به معارف اسلام و عرفان نشان می‌دهد.

نکته مهم‌تر اینکه به دلیل خصوصیاتی که از شهریار یاد شده و می‌شود، مقام معظم رهبری هم که خود از فرزانگان عالم شعر و ادب و هنر است، عنایت ویژه‌ای به استاد شهریار و شعر او داشته‌اند، معظم‌له در سخنان خود از شهریار به عنوان شهریار شعر و ادب ایران و بلبل داستان‌سرای غزل فارسی یاد کرده‌اند، وی را کسی دانسته‌اند، که عاشق قرآن بود و قرآن مجسم و زنده را در انقلاب اسلامی و نظام اسلامی مشاهده کرد.

* نگارنده: موسی کاظم‌زاده