انسان عفیف حیثیت خودرا امانت خدامی‏داند

فاجعه خونین حمله به مسجد گوهرشاد یکی از اوراق ننگین تاریخ در دوره رضاخان بود که طرح اسلام زدایی به اجرا گذاشته شد که همزمان با اجباری شدن کلاه شاپو برای مردان، زمزمه‌های حجاب‌زدایی زنان نیز بلند شد.

بدین مناسبت به بازخوانی پیام علمی و حکیمانۀ مرجع جهان تشیع و مفسر قرآن کریم، آیت الله جوادی آملی به همایش علمی و تخصصی «حجاب و عَفاف» می پردازیم:

آیت الله جوادی آملی در این پیام با بیان اینکه عفاف و حجاب، سیرت و صورت متعامل و متقابل انسان فضیلت محور هستند، بیان می دارد: عَفاف وحِجاب، سیرت و صورت متعامل و متقابل انسانِ فضیلت محور است، زیرا هویّت اصیل بشر، همانا عقل نظری حاکم بر وَهم و خیال در بُعد اندیشه و عقل عملی والی بر شهوت وغضب در بُعد انگیزه است. مقدار رقیقی از عَفاف، مایه احترام به حجاب شده و رعایت حجاب، پایه تحکیم عَفاف خواهد بود.

وی می نویسد: انسان عفیف، حیثیت ارجمند خود را امانت خدا می‌ داند و با صیانت از آن امین الله می‌ شود و هرگز به خود اجازه نمی‌ دهد که حق الهی را هزینه یا حراج کند و با مبتذل شدن، آن را به بیگانگان مبذول دارد. این انسان شناسی ویژه، قلمرو حَق و تکلیف را از هم جدا می‌ کند و هیچ‌گاه به کسی فرصت نمی‌ دهد که خود را مالک حیثیت بداند و در برابر حکم خداوند، دعوای انّیّت کرده، هوای خویش را بر فتوای الهی مقدّم بدارد. پرده‌ داری عفیفانه، مانع پرده‌ دری هتّاکانه است. عفیف که فرهنگبان عفّت است، از بی‌ حجابی یا بدحجابی رنج می‌ برد. آن ملکه مستور، عاملِ این مُلک محجوب است.

وی با بیان اینکه بی‌ حجابی یا بدحجابی، هر چند آثار شومی به بار می‌ آورد؛ لیکن بدترین اثر آن، آسیبی است که به حریم هُویّتِ انسان می‌ رسد، مرقوم داشت: حجاب که یک امر طبیعی است، مانع دیدن یا شنیدن و برخورد بدنی است؛ ولی عَفاف که یک امر فراطبیعی است، مانعِ خواسته برخاسته از هوا و حاجبِ گرایش قلبی است و چون ملکه نفسانی و منزّه از مادّه است، می ‌توان از آن به حجاب نوری یاد کرد که همانند نماز، حاجبِ مُنکَر است. این فضیلتِ درونی، همانند آن اَدَب بیرونی، ویژه انسانِ سالک است که «حَی متألّه» لقب گرفته؛ نه حیوان ناطق.

آیت الله جوادی آملی بیان می دارد: براساس «تفسیر انسان به انسان»، بی‌ حجابی یا بدحجابی، هر چند آثار شومی به بار می‌ آورد؛ لیکن بدترین اثر آن، آسیبی است که به حریم هُویّتِ انسان می‌ رسد، زیرا غیرت، یکی از عناصر محوری کمال بشری است و معنای آن غیر زدایی است؛ به طوری که نه به قلمرو شخصی غیر تجاوز شود و نه تعدّی غیر به حریم شخصی خویش را تحمّل کند و اگر در سخنان نورانی امیرمؤمنان علی بن ابی طالب(علیه‌السلام) چنین آمده است که «مَا زَنَی غَیُور قَطُّ» یا «عِفَّتُهُ عَلَی قَدْرِ غَیْرَتِه»، ناظر به همین مطلب است.

آیت الله جوادی آملی در بخش دیگری از پیام خود، عفت را ضامن سلامت دل بیان داشته و مرقوم داشت:عَفاف که به معنای بسنده کردن به مقدار حلال و پرهیز از زیاده ‌خواهی است، جامع فضیلت مالی و غریزی است. انسانِ عفیف، به طور رایگان، سرپرستی اموال یتیم را به عهده می ‌گیرد و چیزی در قبال زحمتِ نگهداری او و نگهبانی مال وی نمی‌ طلبد و به همان روزی خداداد خود اکتفا می‌ کند: (ومَن کانَ غَنِیاً فَلیَستَعفِف)، چنان‌که شخص عفیف تعرّض غریزی نداشته و در صدد همسریابی معقول و مقبول است: (ولیَستَعفِفِ الَّذینَ لایَجِدونَ نِکاحًا حَتّی یُغنِیَهُمُ اللهُ مِن فَضلِه).

وی ادامه می دهد:عِفّت، ضامن سلامت دل یا کاشف از آن است. در قبال، طمع‌ ورزی به حریم غریزی بیگانه، عامل مرض قلب یا نشان آن است: (فَلا تَخضَعنَ بِالقَولِ فَیَطمَعَ الَّذی فی قَلبِهِ مَرَض وقُلنَ قَولًا مَعروفا). وظیفه زنان در تأمین سلامت دل، در حجاب گفتاری آنان نیز نهفته است، چه اینکه حجاب مردان، گذشته از صیانت نگاه ناروا، در دستگاه شنوایی اینان نیز تعبیه شده است.

آیت الله جوادی آملی با بیان اینکه انسان عفیف، از تیررس شیطان مصون است، گفت: عَفاف، حصن رصینی است که [انسان را] از گزند گناه حفظ می‌ کند؛ به طوری که انسانِ عفیف، از تیررس شیطان مصون است، چنان‌که از تیر تیز شدن نیز محفوظ خواهد بود، لذا هم از ارائه و نمایاندن شرربار مصون است و هم از رؤیت و دیدن شرّزا سالم خواهد بود. امام صادق(علیه‌السلام) فرمود: نگاه نامحرمانه تیر مسموم ابلیس است؛ «النَّظْرَةُ سَهْم مِنْ سِهَامِ اِبْلِیسَ مَسْمُوم وَ کَمْ مِنْ نَظْرَةٍ اگوْرَثَتْ حَسْرَةً طَوِیلَةً». هرگونه تماس نامحرمانه و برخورد غیر عفیفانه و پیوند غریزی با نامحرم، گناه ویژه همان عضو محسوب می ‌شود. امام باقر و امام صادق(علیهماالسلام) فرموده ‌اند: «مَا مِنْ اگحَدٍ اِلَّا وَ هُوَ یُصِیبُ حَظّاً مِنَ الزِّنَا فَزِنَا الْعَیْنَیْنِ النَّظَرُ وَ زِنَا الْفَمِ الْقُبْلَةُ وَ زِنَا الْیَدَیْنِ اللَّمْس».

وی بیان داشت: ایمان به خدای سبحان طعم گوارایی دارد؛ ذائقه کسی آن مزه را می ‌چشد که از آسیب نگاه حرام مصون باشد. حضرت امام صادق(علیه‌السلام) فرمود: هرکس برای رضای خدا، نگاه حرام را رها کند، خداوند به او امن و آرامش عطا می‌ کند و او را ایمانی می‌ دهد که طعم آن را می‌ یابد: «مَنْ تَرَکَهَا لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ لاَ لِغَیْرِهِ اعقَبَهُ الله امْناً وَ اِیمَاناً یَجِدُ طَعْمَهُ».

آیت الله جوادی آملی با بیان اینکه هم مردان و هم زنان باید کمال خود را در عفاف و جمال خود را در حجاب جستجو کنند و مختص یک گروه خاص نیست، مرقوم داشت:عَفاف و حجاب، نه ویژه زنان است، نه خصیصه مردان، بلکه هر دو گروه باید کمال خود را در عَفاف و جمال خویش را در حجاب جست‌ وجو کنند، چنان‌که آثار عَفاف و لوازم حجاب، مخصوص حِرفه معیّن نیست، بلکه باید برکات آن را در تمام شئون فردی و جمعی، مانند هنر، فیلم و تجسیم مشاهده کرد.

وی در پایان، عفاف را مایه تقویت نظام امامت دانسته و مرقوم داشت:عَفاف، مایه تقویت نظام امامت است؛ لذا در نامه حضرت امیرمؤمنان(ع) چنین آمد: «اعِینُونِی بِوَرَعٍ وَ اجْتِهَادٍ وَ عِفَّةٍ وَ سَدَاد»، لذا جامعه باتقوا، نفوس عفیف دارد: «وَ انْفُسُهُمْ عَفِیفَة» و زمینه فرشته ‌خو شدن و با مَلَک محشور گشتن را فراهم می‌ کند، زیرا جهاد اکبر است: «مَا الْمُجَاهِدُ الشَّهِیدُ فِی سَبِیلِ الله بِاعْظَمَ اجْراً مِمَّنْ قَدَرَ فَعَفَّ لَکَادَ الْعَفِیفُ اگنْ یَکُونَ مَلَکاً مِنَ الْمَلاَئِکَة». تأثیر مثبتِ عَفاف در تأمین سعادت فرد و جامعه موجب شد تا در دعای حضرت ولی عصر امام مهدی موعود(عج) چنین گفته شود: «... وعلی النساء بالحیاء والعفّة».از آنچه بازگو شد، می‌ توان سرّ سپاهی حیا و عَفاف برای عقل، در برابر جنود جهل علمی و جهالت عملی را دریافت. عَفافِ جامعه، گارد مصمّم عقل و ارتش مجهّز رهبری و دژ نفوذناپذیر دینی است [که] امید است همگان، به ویژه جوانان این مرز و بوم اسلامی از آن بهره کافی ببرند.

 ----------------------------------------------------------

پی نوشت:

کتاب سروش هدایت جلد ۴ -  صفحه ۲۴۶