تعارف نداریم جامعه ما "کاهل الصلوه" است

بخش اول گفتگویمان  با حجت الاسلام و المسلمین حسین  صفری، کارشناس حوزه نماز به این موضع می پردازد که وضعیت امروز فرهنگ عمومی ما در ارتباط با اقامه نماز چگونه است، چگونه می تواند لذت نماز را به جامعه چشاند و نقصان های نظام تبلیغ  در این باره چیست؟

به عنوان یک مبلغ دینی که کار تخصصی درباره نماز انجام می دهید و تألیفاتی در این زمینه دارید تصور می کنید که وضعیت امروز جامعه ما در ارتباط با اقامه  نماز چگونه است؟

بنده می خواهم از این نقطه شروع کنم که امکانات و شرایطی که ما امروز پیدا کرده ایم در تاریخ شیعه بی سابقه است و بنابراین اگر می خواهیم "ضریب تدین جامعه" و رشد دینداری را در جامعه بسنجیم باید با توجه به "ضریب امکانات" باشد. شما وقتی به شرایط قبل از انقلاب نگاه می کنید، می بینید که امروز سطح دینداری جامعه در قیاس با قبل از انقلاب بسیار رشد کرده است اما وقتی به ضریب امکانات و شرایطی که ما به عنوان یک کشور شیعه تجربه می کنیم توجه می کنید می بینید که بسیار عقب ماندگی های جدی داریم و البته یکی از این عقب ماندگی های ما در ارتباط با نماز است.

البته افراد جامعه ما در ارتباط با نماز چند دسته اند. یک دسته "تارک الصلوه" اند، به این معنا که در کل نماز را کنار گذاشته اند و نماز نقشی در زندگی شان ندارد. یک عده "کاهل الصلوه" اند یعنی هرازگاهی نمازشان را می خوانند و گاهی هم نمی خوانند. یک عده هم "قائم الصلوه" اند و بر سر نماز خود ایستاده اند.  اما در این میان به نظر می رسد بخش قابل توجهی از افراد جامعه ما "کاهل الصلوه" اند. یعنی برایشان مهم نیست که اگر امروز هم نخواندند نخواندند. اگر بین کار و نمازشان تعارضی پیش بیاید نماز را کنار می گذارند و اولویت شان به سمت کارهای دیگر می رود.

این بیان شما مستند به آمار است؟ یعنی ممکن است کسی بگوید ما در خانه های مردم نیستیم و نمی دانیم نمازشان را چطور می خوانند. می خوانند با نمی خوانند. با چه شواهد و مستنداتی می فرمایید که بخش قابل توجهی از جامعه ما "کاهل الصلوه" هستند؟

شما برای این که به این نتیجه برسید حتما لازم نیست کار میدانی به معنای متعارف آن را انجام بدهید. کافی است سوار اتوبوس و قطار شوید به جز مسیر قم - تهران و ببینید وقتی زمان نماز می شود و اتوبوس یا قطار می ایستد، چند نفر از مسافران برای اقامه نماز از قطار یا اتوبوس پیاده می شوند.  خب این شواهد و مشاهدات دست ماست و نمی توان انکار کرد، بنابراین وقتی به این واقعیت ها نگاه می کنیم می بینیم ما درباره نماز با آن نقطه مطلوب فاصله زیادی داریم.  نماز نماد دین ماست. نماد دین و نماز اسلامیت نظام ماست. شما توجه کنید که نظام جمهوری اسلامی دو رکن مهم دارد. رکن جمهوریت نظام یک رکن است و نمادش هم حضور مردم در پای صندوق های رأی و راهپیمایی 22 بهمن و پشتیبانی از اهداف و آرمان های انقلاب است، این همان وجه جمهوریت نظام است اما در کنار این رکن، رکن اسلامیت نظام را هم داریم که در این جا نماز، نماد اسلامیت نظام می شود. امام علی علیه السلام می فرماید هر چیزی چهره ای دارد و چهره دین شما هم نماز است.  بنابراین یا ما نباید بگوییم جمهوری اسلامی یا اگر قائل به نظام جمهوری اسلامی هستیم بدانیم که نماد اسلامیت این نظام، نماز است و این طور هم نیست که فقط برخی از نهادها مثل ستاد اقامه نماز یا سازمان تبلیغات اسلامی و دستگاه هایی از این دست در این باره مسئولیت هایی داشته باشند بلکه کل نظام در این باره مسئولیت های جدی ای دارد و همه نهادها باید متوجه باشند که وضعیت امروز ما در اقامه نماز با آن وضع مطلوب بسیار فاصله دارد.

شما در ابتدای مصاحبه به این موضوع اشاره داشتید که اگر ضریب امکانات امروز یک کشور شیعه مثل ایران را در نظر بگیریم با توجه به این امکانات، عقب ماندگی ما در نماز بیشتر به چشم خواهد آمد. منظورتان از امکانات مشخصا چیست؟

منظورم از امکانات، فرصت ها  است. امروز فرصت های متنوعی در اختیار ما قرار گرفته است. مثلا یک از مهم ترین فرصت های ما فرصت های رسانه ای است. امروز خوشبختانه فضای رسانه ای در اختیار ماست و ما می توانیم مانورهای خوبی در این زمینه انجام دهیم یا ائمه جمعه و ائمه جماعات هم فرصت ها و امکانات خوبی در اختیار دارند. این فرصت ها و امکانات در تاریخ شیعه بی سابقه بوده اما به نظر می رسد که ما قدر این داشته ها را چندان نمی دانیم.

یکی از پرسش های قابل توجه درباره نماز این است که ما چگونه می توانیم لذت نماز خواندن را به آدم ها بچشانیم؟ در واقع اگر از دید روانشناختی به موضوع نگاه کنیم که یک اصل مهم رفتاری "محرک لذت" است و بسیاری از آدم ها سمت رفتاری می روند که از‌ آن لذت می برند این پرسش پیش می آید که چگونه می توان این لذت را به آدم ها چشاند؟

بحث جذابیت نماز با توجه به فرصت کوتاه و اندکی که ما داریم، بحث خیلی خاصی است، بنابراین ناچارم روی این بحث خاص شوم. ببینید نکته این جاست که ما جذابیت نماز را در سه عرصه "معرفتی"، "شخصیتی" و "مکانی" می توانیم دنبال کنیم. عرصه معرفتی یعنی این که نماز احکام و آداب و اخلاق و فلسفه و اسراری دارد. چرا نماز برای برخی از جوان های امروز دانشگاهی ما جذابیت ندارد و اگر هم می خوانند در واقع نماز را از سر خودشان وا می کنند. واقعیت این است که ما وقتی اسم نماز می آید، فقط روی احکام نماز متمرکز می شویم یعنی به آن اوامر و نواهی می پردازیم. یکی از چالش های عمیق ما در زمینه نماز این است که ما در این سال ها از فلسفه نماز و حقیقت نماز کم تر گفته ایم و این موضوعات مسکوت مانده است. در صورتی که آنچه نماز را جذاب می کند، بیان اسرار و حکمت و فلسفه نماز است.

منبع:شبستان