۰۳ آذر ۱۴۰۳ ۲۲ جمادی الاول ۱۴۴۶ - ۴۶ : ۱۲
بزرگ ترین حقوق خداوند بر انسان
حق كسى كه تو عليه او ادّعا دارى اين است كه اگر تو در ادّعاى خودت حق هستى با نيكويى با وى گفتگو كنى و حق او را انكار نكنى و اگر در ادّعاى خود بر باطل هستى از خداى متعال بيم داشته و...
عقیق:به مناسبت 25 محرم سالروز شهادت امام سجاد علیه السلام، فرازهایی از رسالۀ الحقوق آن حضرت را ارائه می دهد.
* بزرگ ترین حقوق خداوند بر انسان
فَأَمَّا حَقُّ اللَّهِ الْأَكْبَرُ عَلَيْكَ فَأَنْ تَعْبُدَهُ لَا تُشْرِكَ بِهِ شَيْئاً فَإِذَا فَعَلْتَ بِالْإِخْلَاصِ جَعَلَ لَكَ عَلَى نَفْسِهِ أَنْ يَكْفِيَكَ أَمْرَ الدُّنْيَا وَ الْآخِرَۀ.
اما حق خداى بزرگ بر تو اين است كه او را بپرستى و هيچ شريكى براى او نگيرى چون از روى خلوص چنين كردى خدا به عهده خود مي گيرد كه كار دنيا و آخرت تو را كفايت كند.
* پنج حقی که زبان بر ما دارد
وَ حَقُّ اللِّسَانِ إِكْرَامُهُ عَنِ الْخَنَى وَ تَعْوِيدُهُ الْخَيْرَ وَ تَرْكُ الْفُضُولِ الَّتِي لَا فَائِدَةَ لَهَا وَ الْبِرُّ بِالنَّاسِ وَ حُسْنُ الْقَوْلِ فِيهِم.
و حق زبانت اين است كه آن را از فحش دادن گرامى دارى و به سخن خوب عادت دهى و سخنان زيادى كه سودى ندارد ترك گوئى و نسبت به مردم با زبان نيكوئى كنى و به خوبى آنان را ياد كنى.
* حقی که گوش دارد
وَ حَقُّ السَّمْعِ تَنْزِيهُهُ عَنْ سَمَاعِ الْغِيبَةِ وَ سَمَاعِ مَا لَا يَحِلُّ سَمَاعُهُ.
و حق گوش اين است كه او را از غيبت و از شنيدن هر آن چه شنيدنش حلال نيست پاكيزه دارى.
* شکم خود را پُر نکن
وَ حَقُّ بَطْنِكَ أَنْ لَا تَجْعَلَهُ وِعَاءً لِلْحَرَامِ وَ لَا تَزِيدَ عَلَى الشِّبَعِ.
و حق شكمت آن است كه آن را ظرف حرام نكنى و بيش از سيرى نخورى.
* حق همسرت چیست؟
وَ أَمَّا حَقُّ الزَّوْجَةِ فَأَنْ تَعْلَمَ أَنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ جَعَلَهَا لَكَ سَكَناً وَ أُنْساً فَتَعْلَمَ أَنَّ ذَلِكَ نِعْمَةٌ مِنَ اللَّهِ عَلَيْكَ فَتُكْرِمَهَا وَ تَرْفُقَ بِهَا.
و حق زن تو اين است كه بدانى خداوند او را براى تو مايۀ آرامش و اُنس قرار داده و اين كه، اين نعمتى از جانب خدا بر توست. پس او را گرامى داشته و با نرمى با او رفتار كنى.
* قدردان پدرت باش
وَ أَمَّا حَقُّ أَبِيكَ فَأَنْ تَعْلَمَ أَنَّهُ أَصْلُكَ وَ أَنَّهُ لَوْلَاهُ لَمْ تَكُنْ فَمَهْمَا رَأَيْتَ فِي نَفْسِكَ مِمَّا يُعْجِبُكَ فَاعْلَمْ أَنَّ أَبَاكَ أَصْلُ النِّعْمَةِ عَلَيْكَ فِيهِ فَاحْمَدِ اللَّهَ وَ اشْكُرْهُ عَلَى قَدْرِ ذَلِكَ وَ لا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّه.
و اما حق پدرت اين است كه بدانى او ريشه تو است و اگر او نبود تو نبودى پس هر گاه در خود چيزى ديدى كه خوشايندت بود بدان كه پدرت ريشۀ آن نعمت بر تو مي باشد پس خدا را حمد كن و به همين اندازه سپاس گوى او باش و توانائى نيست مگر به كمك خدا.
* مؤذّن را به این خاطر سپاسگزاری کن
وَ أَمَّا حَقُّ الْمُؤَذِّنِ أَنْ تَعْلَمَ أَنَّهُ مُذَكِّرٌ لَكَ رَبَّكَ عَزَّ وَ جَلَّ وَ دَاعٍ لَكَ إِلَى حَظِّكَ وَ عَوْنُكَ عَلَى قَضَاءِ فَرْضِ اللَّهِ عَلَيْكَ فَاشْكُرْهُ عَلَى ذَلِكَ شُكْرَكَ لِلْمُحْسِنِ إِلَيْك.
و حقّ مؤذّن اين كه بدانى يادآور پروردگار تو و فراخوان به سوى بهره عبادت تو و ياور تو در انجام عملى كه خداوند بر تو واجب كرده، مى باشد. پس همانند سپاسگزار بر نيكوكار از او بر اين نعمت سپاسگزارى كن.
* دَه حق همسایه را رعایت کن
وَ أَمَّا حَقُّ جَارِكَ فَحِفْظُهُ غَائِباً وَ إِكْرَامُهُ شَاهِداً وَ نُصْرَتُهُ إِذَا كَانَ مَظْلُوماً وَ لَا تَتَبَّعْ لَهُ عَوْرَةً فَإِنْ عَلِمْتَ عَلَيْهِ سُوءاً سَتَرْتَهُ عَلَيْهِ وَ إِنْ عَلِمْتَ أَنَّهُ يَقْبَلُ نَصِيحَتَكَ نَصَحْتَهُ فِيمَا بَيْنَكَ وَ بَيْنَهُ وَ لَا تُسْلِمُهُ عِنْدَ شَدِيدَةٍ وَ تُقِيلُ عَثْرَتَهُ وَ تَغْفِرُ ذَنْبَهُ وَ تُعَاشِرُهُ مُعَاشَرَةً كَرِيمَةً وَ لا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّه.
و حق همسايه ات اين كه او را در غياب حفظ كرده و در حضورش گرامى دارى، و آن گاه كه مورد ستم قرار گيرد ياريش كرده و عيبش را جستجو نكنى و اگر از او بدى ديدى آن را بپوشانى و اگر بدانى كه او پندپذير است در خلوت او را پند گويى، و او را در سختى تنها نگذارى و از لغزش او بگذری و گناهش را ببخشى و با او بزرگوارانه معاشرت كنى و هيچ نيرويى جز از خدا نيست.
* نپرداختن حق مال، باعث پشیمانی خواهد شد
وَ أَمَّا حَقُّ مَالِكَ فَأَنْ لَا تَأْخُذَهُ إِلَّا مِنْ حِلِّهِ وَ لَا تُنْفِقَهُ إِلَّا فِي وَجْهِهِ وَ لَا تُؤْثِرَ عَلَى نَفْسِكَ مَنْ لَا يَحْمَدُكَ فَاعْمَلْ فِيهِ بِطَاعَةِ رَبِّكَ وَ لَا تَبْخَلْ بِهِ فَتَبُوءَ بِالْحَسْرَةِ وَ النَّدَامَةِ مَعَ السَّعَةِ وَ لا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّه.
و حق دارايى تو اين است كه جز از حلال آن را به دست نياورى و جز در مورد (صحيحش) انفاقش نكنى، و كسى را كه ناسپاس است بر خود ترجيح ندهى، پس با آن (مال) به اطاعت پروردگارت عمل كن و در آن بخل نورز كه با وجود گشايش در زندگى حسرت و پشيمانى خواهى ديد و هيچ نيرويى جز از خدا نيست.
* با طلبکارت این گونه رفتار کن
وَ أَمَّا حَقُّ غَرِيمِكَ الَّذِي يُطَالِبُكَ فَإِنْ كُنْتَ مُوسِراً أَعْطَيْتَهُ وَ إِنْ كُنْتَ مُعْسِراً أَرْضَيْتَهُ بِحُسْنِ الْقَوْلِ وَ رَدَدْتَهُ عَنْ نَفْسِكَ رَدّاً لَطِيفاً.
و حق طلبکارت كه از تو طلب دارد اينكه اگر دارا هستى، طلبش را به او دهى و اگر تنگدست هستی او را با گفتار نيك، خشنود و راضى كنى و با نرمى او را رد كنى.
* در دادگاه امام سجاد (ع) پرونده ای انباشته نمی شود
اگر دیگری از تو شکایت کرد
وَ حَقُّ الْخَصْمِ الْمُدَّعِي عَلَيْكَ فَإِنْ كَانَ مَا يَدَّعِي عَلَيْكَ حَقّاً كُنْتَ شَاهِدَهُ عَلَى نَفْسِكَ وَ لَمْ تَظْلِمْهُ وَ أَوْفَيْتَهُ حَقَّهُ وَ إِنْ كَانَ مَا يَدَّعِي بَاطِلًا رَفَقْتَ بِهِ وَ لَمْ تَأْتِ فِي أَمْرِهِ غَيْرَ الرِّفْقِ وَ لَمْ تُسْخِطْ رَبَّكَ فِي أَمْرِهِ وَ لا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ.
و حق دشمنى كه عليه تو ادّعا دارد اين است كه اگر آن چه عليه تو ادّعا مىكند، حق است، خودت بر خويشتن گواهى دهى و بر او ستم نكنى و حق او را به صورت كامل بپردازى و اگر آن چه ادعا مىكند، باطل است با او به نرمى رفتار كرده و در كارش جز با نرمى رفتار نكنى و در مورد او پروردگارت را به خشم نياورى و هيچ نيرويى جز از خدا نيست.
اگر تو از دیگری شکایت کردی
وَ حَقُّ خَصْمِكَ الَّذِي تَدَّعِي عَلَيْهِ إِنْ كُنْتَ مُحِقّاً فِي دَعْوَتِكَ أَجْمَلْتَ مُقَاوَلَتَهُ وَ لَمْ تَجْحَدْ حَقَّهُ وَ إِنْ كُنْتَ مُبْطِلًا فِي دَعْوَتِكَ اتَّقَيْتَ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ وَ تُبْتَ إِلَيْهِ وَ تَرَكْتَ الدَّعْوَی.
و حق كسى كه تو عليه او ادّعا دارى اين است كه اگر تو در ادّعاى خودت حق هستى با نيكويى با وى گفتگو كنى و حق او را انكار نكنى و اگر در ادّعاى خود بر باطل هستى از خداى متعال بيم داشته و به سوى او توبه كنى و ادّعايت را رها سازى.
* در برابر بزرگترها چه وظیفه ای داریم
وَ حَقُّ الْكَبِيرِ تَوْقِيرُهُ لِسِنِّهِ وَ إِجْلَالُهُ لِتَقَدُّمِهِ فِي الْإِسْلَامِ قَبْلَكَ وَ تَرْكُ مُقَابَلَتِهِ عِنْدَ الْخِصَامِ وَ لَا تَسْبِقْهُ إِلَى طَرِيقٍ وَ لَا تَتَقَدَّمْهُ وَ لَا تَسْتَجْهِلْهُ وَ إِنْ جَهِلَ عَلَيْكَ احْتَمَلْتَهُ وَ أَكْرَمْتَهُ لِحَقِّ الْإِسْلَامِ وَ حُرْمَتِهِ.
و حق بزرگتر اين كه به خاطر سنّ او، احترامش كرده و به جهت پيشى گرفتنش در پذيرش اسلام بزرگش بدارى و به هنگام ستيزه جويى با او برابرى نكنى و پيش از او راه نرفته و از او پيشى نگيرى و با او نادانى نكنى و اگر او نادانى كرد، تحمل كرده و به جهت حق اسلام و حرمتش، او را گرامى بداری.
* وظایف انسان در برابر کوچک ترها
وَ حَقُّ الصَّغِيرِ رَحْمَتُهُ فِي تَعْلِيمِهِ وَ الْعَفْوُ عَنْهُ وَ السَّتْرُ عَلَيْهِ وَ الرِّفْقُ بِهِ وَ الْمَعُونَةُ لَه.
و حق كوچكتر از تو اين است كه در تعليم او و گذشت از او و پرده پوشى بر او و مهربانى و كمك او دلسوزى نمايی.
* حقوقی که در جامعه اسلامی نسبت به دیگران داریم
وَ حَقُّ أَهْلِ مِلَّتِكَ إِضْمَارُ السَّلَامَةِ وَ الرَّحْمَةِ لَهُمْ وَ الرِّفْقُ بِمُسِيئِهِمْ وَ تَأَلُّفُهُمْ وَ اسْتِصْلَاحُهُمْ وَ شُكْرُ مُحْسِنِهِمْ وَ كَفُّ الْأَذَى عَنْهُمْ وَ تُحِبُّ لَهُمْ مَا تُحِبُّ لِنَفْسِكَ وَ تَكْرَهُ لَهُمْ مَا تَكْرَهُ لِنَفْسِكَ وَ أَنْ تَكُونَ شُيُوخُهُمْ بِمَنْزِلَةِ أَبِيكَ وَ شُبَّانُهُمْ بِمَنْزِلَةِ إِخْوَتِكَ وَ عَجَائِزُهُمْ بِمَنْزِلَةِ أُمِّكَ وَ الصِّغَارُ بِمَنْزِلَةِ أَوْلَادِكَ.
و حق هم كيشان تو اين است كه در دل سلامتى آن ها را بخواهى و نسبت به آنان دلسوز باشى و با بدكارانشان مدارا كنى و انس بگيرى و آنان را به سوى خير و اصلاح بياورى و از نيكوكارانشان سپاسگزارى كنى و آزارشان نرسانى و آن چه براى خود دوست مي دارى از براى آنان دوست بدارى و آن چه براى خودت ناخوش دارى براى آنان نيز خوش نداشته باشى و بايد پيرانشان به جاى پدر تو باشند و جوانانشان به جاى برادرت و پير زنانشان به جاى مادرت و كودكانشان به جاى فرزندانت.
پی نوشت:
الخصال، ج2، ص: 571-564
منبع:حوزه
211008
* بزرگ ترین حقوق خداوند بر انسان
فَأَمَّا حَقُّ اللَّهِ الْأَكْبَرُ عَلَيْكَ فَأَنْ تَعْبُدَهُ لَا تُشْرِكَ بِهِ شَيْئاً فَإِذَا فَعَلْتَ بِالْإِخْلَاصِ جَعَلَ لَكَ عَلَى نَفْسِهِ أَنْ يَكْفِيَكَ أَمْرَ الدُّنْيَا وَ الْآخِرَۀ.
اما حق خداى بزرگ بر تو اين است كه او را بپرستى و هيچ شريكى براى او نگيرى چون از روى خلوص چنين كردى خدا به عهده خود مي گيرد كه كار دنيا و آخرت تو را كفايت كند.
* پنج حقی که زبان بر ما دارد
وَ حَقُّ اللِّسَانِ إِكْرَامُهُ عَنِ الْخَنَى وَ تَعْوِيدُهُ الْخَيْرَ وَ تَرْكُ الْفُضُولِ الَّتِي لَا فَائِدَةَ لَهَا وَ الْبِرُّ بِالنَّاسِ وَ حُسْنُ الْقَوْلِ فِيهِم.
و حق زبانت اين است كه آن را از فحش دادن گرامى دارى و به سخن خوب عادت دهى و سخنان زيادى كه سودى ندارد ترك گوئى و نسبت به مردم با زبان نيكوئى كنى و به خوبى آنان را ياد كنى.
* حقی که گوش دارد
وَ حَقُّ السَّمْعِ تَنْزِيهُهُ عَنْ سَمَاعِ الْغِيبَةِ وَ سَمَاعِ مَا لَا يَحِلُّ سَمَاعُهُ.
و حق گوش اين است كه او را از غيبت و از شنيدن هر آن چه شنيدنش حلال نيست پاكيزه دارى.
* شکم خود را پُر نکن
وَ حَقُّ بَطْنِكَ أَنْ لَا تَجْعَلَهُ وِعَاءً لِلْحَرَامِ وَ لَا تَزِيدَ عَلَى الشِّبَعِ.
و حق شكمت آن است كه آن را ظرف حرام نكنى و بيش از سيرى نخورى.
* حق همسرت چیست؟
وَ أَمَّا حَقُّ الزَّوْجَةِ فَأَنْ تَعْلَمَ أَنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ جَعَلَهَا لَكَ سَكَناً وَ أُنْساً فَتَعْلَمَ أَنَّ ذَلِكَ نِعْمَةٌ مِنَ اللَّهِ عَلَيْكَ فَتُكْرِمَهَا وَ تَرْفُقَ بِهَا.
و حق زن تو اين است كه بدانى خداوند او را براى تو مايۀ آرامش و اُنس قرار داده و اين كه، اين نعمتى از جانب خدا بر توست. پس او را گرامى داشته و با نرمى با او رفتار كنى.
* قدردان پدرت باش
وَ أَمَّا حَقُّ أَبِيكَ فَأَنْ تَعْلَمَ أَنَّهُ أَصْلُكَ وَ أَنَّهُ لَوْلَاهُ لَمْ تَكُنْ فَمَهْمَا رَأَيْتَ فِي نَفْسِكَ مِمَّا يُعْجِبُكَ فَاعْلَمْ أَنَّ أَبَاكَ أَصْلُ النِّعْمَةِ عَلَيْكَ فِيهِ فَاحْمَدِ اللَّهَ وَ اشْكُرْهُ عَلَى قَدْرِ ذَلِكَ وَ لا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّه.
و اما حق پدرت اين است كه بدانى او ريشه تو است و اگر او نبود تو نبودى پس هر گاه در خود چيزى ديدى كه خوشايندت بود بدان كه پدرت ريشۀ آن نعمت بر تو مي باشد پس خدا را حمد كن و به همين اندازه سپاس گوى او باش و توانائى نيست مگر به كمك خدا.
* مؤذّن را به این خاطر سپاسگزاری کن
وَ أَمَّا حَقُّ الْمُؤَذِّنِ أَنْ تَعْلَمَ أَنَّهُ مُذَكِّرٌ لَكَ رَبَّكَ عَزَّ وَ جَلَّ وَ دَاعٍ لَكَ إِلَى حَظِّكَ وَ عَوْنُكَ عَلَى قَضَاءِ فَرْضِ اللَّهِ عَلَيْكَ فَاشْكُرْهُ عَلَى ذَلِكَ شُكْرَكَ لِلْمُحْسِنِ إِلَيْك.
و حقّ مؤذّن اين كه بدانى يادآور پروردگار تو و فراخوان به سوى بهره عبادت تو و ياور تو در انجام عملى كه خداوند بر تو واجب كرده، مى باشد. پس همانند سپاسگزار بر نيكوكار از او بر اين نعمت سپاسگزارى كن.
* دَه حق همسایه را رعایت کن
وَ أَمَّا حَقُّ جَارِكَ فَحِفْظُهُ غَائِباً وَ إِكْرَامُهُ شَاهِداً وَ نُصْرَتُهُ إِذَا كَانَ مَظْلُوماً وَ لَا تَتَبَّعْ لَهُ عَوْرَةً فَإِنْ عَلِمْتَ عَلَيْهِ سُوءاً سَتَرْتَهُ عَلَيْهِ وَ إِنْ عَلِمْتَ أَنَّهُ يَقْبَلُ نَصِيحَتَكَ نَصَحْتَهُ فِيمَا بَيْنَكَ وَ بَيْنَهُ وَ لَا تُسْلِمُهُ عِنْدَ شَدِيدَةٍ وَ تُقِيلُ عَثْرَتَهُ وَ تَغْفِرُ ذَنْبَهُ وَ تُعَاشِرُهُ مُعَاشَرَةً كَرِيمَةً وَ لا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّه.
و حق همسايه ات اين كه او را در غياب حفظ كرده و در حضورش گرامى دارى، و آن گاه كه مورد ستم قرار گيرد ياريش كرده و عيبش را جستجو نكنى و اگر از او بدى ديدى آن را بپوشانى و اگر بدانى كه او پندپذير است در خلوت او را پند گويى، و او را در سختى تنها نگذارى و از لغزش او بگذری و گناهش را ببخشى و با او بزرگوارانه معاشرت كنى و هيچ نيرويى جز از خدا نيست.
* نپرداختن حق مال، باعث پشیمانی خواهد شد
وَ أَمَّا حَقُّ مَالِكَ فَأَنْ لَا تَأْخُذَهُ إِلَّا مِنْ حِلِّهِ وَ لَا تُنْفِقَهُ إِلَّا فِي وَجْهِهِ وَ لَا تُؤْثِرَ عَلَى نَفْسِكَ مَنْ لَا يَحْمَدُكَ فَاعْمَلْ فِيهِ بِطَاعَةِ رَبِّكَ وَ لَا تَبْخَلْ بِهِ فَتَبُوءَ بِالْحَسْرَةِ وَ النَّدَامَةِ مَعَ السَّعَةِ وَ لا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّه.
و حق دارايى تو اين است كه جز از حلال آن را به دست نياورى و جز در مورد (صحيحش) انفاقش نكنى، و كسى را كه ناسپاس است بر خود ترجيح ندهى، پس با آن (مال) به اطاعت پروردگارت عمل كن و در آن بخل نورز كه با وجود گشايش در زندگى حسرت و پشيمانى خواهى ديد و هيچ نيرويى جز از خدا نيست.
* با طلبکارت این گونه رفتار کن
وَ أَمَّا حَقُّ غَرِيمِكَ الَّذِي يُطَالِبُكَ فَإِنْ كُنْتَ مُوسِراً أَعْطَيْتَهُ وَ إِنْ كُنْتَ مُعْسِراً أَرْضَيْتَهُ بِحُسْنِ الْقَوْلِ وَ رَدَدْتَهُ عَنْ نَفْسِكَ رَدّاً لَطِيفاً.
و حق طلبکارت كه از تو طلب دارد اينكه اگر دارا هستى، طلبش را به او دهى و اگر تنگدست هستی او را با گفتار نيك، خشنود و راضى كنى و با نرمى او را رد كنى.
* در دادگاه امام سجاد (ع) پرونده ای انباشته نمی شود
اگر دیگری از تو شکایت کرد
وَ حَقُّ الْخَصْمِ الْمُدَّعِي عَلَيْكَ فَإِنْ كَانَ مَا يَدَّعِي عَلَيْكَ حَقّاً كُنْتَ شَاهِدَهُ عَلَى نَفْسِكَ وَ لَمْ تَظْلِمْهُ وَ أَوْفَيْتَهُ حَقَّهُ وَ إِنْ كَانَ مَا يَدَّعِي بَاطِلًا رَفَقْتَ بِهِ وَ لَمْ تَأْتِ فِي أَمْرِهِ غَيْرَ الرِّفْقِ وَ لَمْ تُسْخِطْ رَبَّكَ فِي أَمْرِهِ وَ لا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ.
و حق دشمنى كه عليه تو ادّعا دارد اين است كه اگر آن چه عليه تو ادّعا مىكند، حق است، خودت بر خويشتن گواهى دهى و بر او ستم نكنى و حق او را به صورت كامل بپردازى و اگر آن چه ادعا مىكند، باطل است با او به نرمى رفتار كرده و در كارش جز با نرمى رفتار نكنى و در مورد او پروردگارت را به خشم نياورى و هيچ نيرويى جز از خدا نيست.
اگر تو از دیگری شکایت کردی
وَ حَقُّ خَصْمِكَ الَّذِي تَدَّعِي عَلَيْهِ إِنْ كُنْتَ مُحِقّاً فِي دَعْوَتِكَ أَجْمَلْتَ مُقَاوَلَتَهُ وَ لَمْ تَجْحَدْ حَقَّهُ وَ إِنْ كُنْتَ مُبْطِلًا فِي دَعْوَتِكَ اتَّقَيْتَ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ وَ تُبْتَ إِلَيْهِ وَ تَرَكْتَ الدَّعْوَی.
و حق كسى كه تو عليه او ادّعا دارى اين است كه اگر تو در ادّعاى خودت حق هستى با نيكويى با وى گفتگو كنى و حق او را انكار نكنى و اگر در ادّعاى خود بر باطل هستى از خداى متعال بيم داشته و به سوى او توبه كنى و ادّعايت را رها سازى.
* در برابر بزرگترها چه وظیفه ای داریم
وَ حَقُّ الْكَبِيرِ تَوْقِيرُهُ لِسِنِّهِ وَ إِجْلَالُهُ لِتَقَدُّمِهِ فِي الْإِسْلَامِ قَبْلَكَ وَ تَرْكُ مُقَابَلَتِهِ عِنْدَ الْخِصَامِ وَ لَا تَسْبِقْهُ إِلَى طَرِيقٍ وَ لَا تَتَقَدَّمْهُ وَ لَا تَسْتَجْهِلْهُ وَ إِنْ جَهِلَ عَلَيْكَ احْتَمَلْتَهُ وَ أَكْرَمْتَهُ لِحَقِّ الْإِسْلَامِ وَ حُرْمَتِهِ.
و حق بزرگتر اين كه به خاطر سنّ او، احترامش كرده و به جهت پيشى گرفتنش در پذيرش اسلام بزرگش بدارى و به هنگام ستيزه جويى با او برابرى نكنى و پيش از او راه نرفته و از او پيشى نگيرى و با او نادانى نكنى و اگر او نادانى كرد، تحمل كرده و به جهت حق اسلام و حرمتش، او را گرامى بداری.
* وظایف انسان در برابر کوچک ترها
وَ حَقُّ الصَّغِيرِ رَحْمَتُهُ فِي تَعْلِيمِهِ وَ الْعَفْوُ عَنْهُ وَ السَّتْرُ عَلَيْهِ وَ الرِّفْقُ بِهِ وَ الْمَعُونَةُ لَه.
و حق كوچكتر از تو اين است كه در تعليم او و گذشت از او و پرده پوشى بر او و مهربانى و كمك او دلسوزى نمايی.
* حقوقی که در جامعه اسلامی نسبت به دیگران داریم
وَ حَقُّ أَهْلِ مِلَّتِكَ إِضْمَارُ السَّلَامَةِ وَ الرَّحْمَةِ لَهُمْ وَ الرِّفْقُ بِمُسِيئِهِمْ وَ تَأَلُّفُهُمْ وَ اسْتِصْلَاحُهُمْ وَ شُكْرُ مُحْسِنِهِمْ وَ كَفُّ الْأَذَى عَنْهُمْ وَ تُحِبُّ لَهُمْ مَا تُحِبُّ لِنَفْسِكَ وَ تَكْرَهُ لَهُمْ مَا تَكْرَهُ لِنَفْسِكَ وَ أَنْ تَكُونَ شُيُوخُهُمْ بِمَنْزِلَةِ أَبِيكَ وَ شُبَّانُهُمْ بِمَنْزِلَةِ إِخْوَتِكَ وَ عَجَائِزُهُمْ بِمَنْزِلَةِ أُمِّكَ وَ الصِّغَارُ بِمَنْزِلَةِ أَوْلَادِكَ.
و حق هم كيشان تو اين است كه در دل سلامتى آن ها را بخواهى و نسبت به آنان دلسوز باشى و با بدكارانشان مدارا كنى و انس بگيرى و آنان را به سوى خير و اصلاح بياورى و از نيكوكارانشان سپاسگزارى كنى و آزارشان نرسانى و آن چه براى خود دوست مي دارى از براى آنان دوست بدارى و آن چه براى خودت ناخوش دارى براى آنان نيز خوش نداشته باشى و بايد پيرانشان به جاى پدر تو باشند و جوانانشان به جاى برادرت و پير زنانشان به جاى مادرت و كودكانشان به جاى فرزندانت.
پی نوشت:
الخصال، ج2، ص: 571-564
منبع:حوزه
211008
گزارش خطا
