۰۳ آذر ۱۴۰۳ ۲۲ جمادی الاول ۱۴۴۶ - ۱۲ : ۰۰
آيا مطالب كتاب لهوف قابل استناد است؟
كتاب «اللهوف علي قتلي الطفوف» (آه‌هاى سوزان بر كشتگان بيابان) اثر سيد بن طاووس مي‌باشد كه پيرامون شرح قيام امام حسين(ع) از حركت ايشان از مدينه، حوادث روز عاشورا تا بازگشت اسرا به وطن مي‌باشد.
عقیق:كتاب «اللهوف علي قتلي الطفوف» (آه‌هاى سوزان بر كشتگان بيابان) اثر سيد بن طاووس مي‌باشد كه پيرامون شرح قيام امام حسين(ع) از حركت ايشان از مدينه، حوادث روز عاشورا تا بازگشت اسرا به وطن مي‌باشد.
از مشخصه‌هاي اين كتاب آن است كه به صورت يك داستان پياپي تنظيم شده است.
در اعتبار اين كتاب بايد گفت هرچند روايات اين كتاب مانند بسياري از كتب تاريخي ديگر، بدون ذكر سلسله اسناد نقل شده است، اما بيشتر انديشمندان گذشته و حال اين مورد اعتماد مي‌دانند.
«سيد رضي الدين، على بن موسى بن جعفر» مشهور به «سيد بن طاووس» (متوفاي 664ق) از علماي بزرگ شيعه، آثار مهم و اثرگذاري را نگاشته است. يكي از اين آثار، كتاب «اللهوف علي قتلي الطفوف» (آه‌هاى سوزان بر كشتگان بيابان) مي‌باشد.[1] اين كتاب با نام «الملهوف» نيز شناخته مي‌شود. در انتساب اين كتاب به سيد بن طاووس شكي وجود ندارد و از جمله شواهد آن اين است كه سيد در كتاب‌هاي ديگر خود از اين كتاب ياد كرده است.[2]
اين كتاب، شرح قيام امام حسين(ع) از حركت ايشان از مدينه، تا بازگشت اسرا به وطن مي‌باشد. از مشخصه‌هاي اين كتاب آن است كه به صورت داستاني تنظيم شده است و اين ويژگي، لهوف را به جهت ترتيب و شكل ساختاري، از كتاب‌هاي ديگر روايي جدا مي‌كند.
اين كتاب داراي بخش‌هاي ذيل است:
1. مقدمه؛ شامل مطالبي در عظمت واقعه عاشورا، مقام امام حسين(ع) و ارزش گريه و عزاداري بر آن‌حضرت، بيان انگيزه نگارش كتاب توسط مؤلف و ... .
2. مسلك اول: اين بخش پيرامون تولد و زندگي امام حسين(ع) تا قبل از واقعه عاشوراست.
3. مسلك دوم: اين بخش، اصلي‌ترين قسمت كتاب است كه شامل وقايع روز عاشورا تا زمان شهادت امام حسين(ع) مي‌شود.
4. مسلك سوم: وقايع بعد از شهادت امام از عصر عاشورا و فرستادن اسيران و سرِ شهدا و به كوفه آغاز شده و ماجراي اسارت اهل بيت تا برگشت آنان به مدينه را بيان مي‌كند.
پس از آن نيز به حالات امام سجاد(ع) در فراق پدرشان اشاره شده است.
سيد بن طاووس در مقدمه كتاب، هدف از تأليف آن‌را چنين ذكر مي‌كند: «آنچه بيش از هر چيز مرا به نوشتن اين كتاب واداشت اين بود؛ من چون كتاب "مصباح الزائر و جناح المسافر" را گرد آوردم ديدم كه كتابى شد شامل بهترين جاهاى زيارت و برگزيده‌ترين اعمالى كه هنگام زيارت بايد به‌جا آورد و هر كس آن كتاب را همراه داشته باشد از برداشتن چراغ ديگرى براى زيارت و يا كتاب زيارت بزرگ و يا كوچك بي‌نياز است؛ از همين رو خواستم كه هر كس آن كتاب را با خود داشته باشد از همراه بردن مقتل براي زيارت سيدالشهدا ء نيز بي‌نياز گردد؛ لذا اين كتاب را تهيّه نمودم كه پيوست كتاب ديگرم باشد».[3]
سيد بن طاووس در عبارتي ديگر در بيان سبك جديد مقتل‌نويسي خويش چنين مي‌گويد: «كتاب "الملهوف" را در حالى تصنيف كردم كه، كسى را نمي‌شناسم در نگارش كتابى با اين شيوه از من پيشى گرفته باشد، و كسى كه بر اين كتاب آگاهى داشته باشد بر مفهوم اين سخن آگاه است».[4]
او در تقريري زيبا از قيام امام حسين(ع) و هدف از اشك ريختن بر ايشان مي‌گويد: «اگر بي‌تابى و مصيبتزدگى براي از بين رفتن نشانه‌هاى هدايت، تأسيس پايه‌هاى گمراهى و ...از توصيه‌هاي پيامبر(ص) و كتاب خدا نبود، ما در مقابل اين نعمت بزرگ، جامه‌هاى سرور و بشارت به تن مي‌كرديم، ولى چون در ناليدن به اين مصيبت، رضايت صاحب روز معاد و منفعتي براي نيكوكاران به دنبال دارد، ما هم جامه گريستن پوشيديم و با اشك ريختن انس گرفتيم».[5]
سيد ابن طاووس درباره مختصرنويسي در اين كتاب مي‌گويد: «با توجّه به اين‌كه زائران، فرصت كمترى دارند رشته سخن را كوتاه نموده و به طور اختصار بيان كردهام و همين اندازه كافى است كه درهاى اندوه را به روى خواننده باز و افراد با ايمان را رستگار سازد، كه در قالب اين الفاظ، حقايق ارزنده‌اى نهادهايم».[6]
اين كتاب با اين‌كه به عربي نوشته شده است؛ به جهت اهميتي كه داشته، به فارسي ترجمه شده است. اين كتاب براي اولين بار در دوره صفويه و توسط عالمي به نام سيد بهاء الدين مختاري ترجمه شد[7] و پس از آن و تا امروز، ترجمه‌هاي ديگري براي آن نگاشته شده است.
اعتبار كتاب لهوف سيد بن طاووس
روايات اين كتاب - مانند بسياري از ديگر كتب تاريخي - به صورت مرسل بوده و تنها آخرين راوي و يا آخرين كتابي كه از آن نقل شده، ذكر شده است. با اين وجود، سيد از نقل مطالب اغراق‌آميز كه در كتب مشابه بوده خوددارى كرده است.
با توجه به شخصيت مؤلف و نيز هماهنگي بسياري از مطالب ذكر شده در آن با نقل‌هاي ديگر، اين كتاب در مجموع از مقاتل معتبر و قابل استناد به شمار مي‌آيد.[8]
پی نوشت ها:
[1]. آقا بزرگ تهراني، الذريعة إلي تصانيف الشيعة، ج 18، ص 389، قم، اسماعيليان، 1408ق؛ باباني بغدادي، إسماعيل بن محمد أمين، هدية العارفين (أسماء المؤلفين و آثار المصنفين)، ج 1، ص 711، بيروت، دار إحياء التراث العربي، بي‌تا.
[2]. ر.ك: ابن طاووس، علي بن موسي، كشف المحجة لثمرة المهجة، محقق، مصحح، حسون، محمد، ص 194، قم، بوستان كتاب، چاپ دوم، 1375ش.
[3]. سيد بن طاوس، اللهوف في قتلي الطفوف، ص 11، تهران، نشر جهان، چاپ اول، 1348ش.
[4]. به نقل از: مجلسي، محمد باقر، بحار الانوار، ج 104، ص 42، بيروت، دار إحياء التراث العربي، چاپ دوم، 1403ق.
[5]. اللهوف على قتلى الطفوف، ص 4.
[6]. سيد بن طاوس، اللهوف في قتلي الطفوف، ص 11، تهران، نشر جهان، چاپ اول، 1348ش.
[7]. تجليل، جليل، بخشي، حسين، بهاءالدين محمد مختاري؛ نخستين مترجم لهوف، نشريه، دانشكده ادبيات و علوم انساني، شماره 183، ص 4، دانشگاه تهران، پاييز 1386ش.
[8]. براي اطلاعات بيشتر در اين زمينه ر.ك: آشنايي با منابع معتبر شيعه: تبريزي عبدالكريم، اللهوف علي قتلي الطفوف، نشريه مبلغان، ص 137، 138، شماره 159، آبان و آذر 1391ش.
منبع: اسلام كوئست
211008
از مشخصه‌هاي اين كتاب آن است كه به صورت يك داستان پياپي تنظيم شده است.
در اعتبار اين كتاب بايد گفت هرچند روايات اين كتاب مانند بسياري از كتب تاريخي ديگر، بدون ذكر سلسله اسناد نقل شده است، اما بيشتر انديشمندان گذشته و حال اين مورد اعتماد مي‌دانند.
«سيد رضي الدين، على بن موسى بن جعفر» مشهور به «سيد بن طاووس» (متوفاي 664ق) از علماي بزرگ شيعه، آثار مهم و اثرگذاري را نگاشته است. يكي از اين آثار، كتاب «اللهوف علي قتلي الطفوف» (آه‌هاى سوزان بر كشتگان بيابان) مي‌باشد.[1] اين كتاب با نام «الملهوف» نيز شناخته مي‌شود. در انتساب اين كتاب به سيد بن طاووس شكي وجود ندارد و از جمله شواهد آن اين است كه سيد در كتاب‌هاي ديگر خود از اين كتاب ياد كرده است.[2]
اين كتاب، شرح قيام امام حسين(ع) از حركت ايشان از مدينه، تا بازگشت اسرا به وطن مي‌باشد. از مشخصه‌هاي اين كتاب آن است كه به صورت داستاني تنظيم شده است و اين ويژگي، لهوف را به جهت ترتيب و شكل ساختاري، از كتاب‌هاي ديگر روايي جدا مي‌كند.
اين كتاب داراي بخش‌هاي ذيل است:
1. مقدمه؛ شامل مطالبي در عظمت واقعه عاشورا، مقام امام حسين(ع) و ارزش گريه و عزاداري بر آن‌حضرت، بيان انگيزه نگارش كتاب توسط مؤلف و ... .
2. مسلك اول: اين بخش پيرامون تولد و زندگي امام حسين(ع) تا قبل از واقعه عاشوراست.
3. مسلك دوم: اين بخش، اصلي‌ترين قسمت كتاب است كه شامل وقايع روز عاشورا تا زمان شهادت امام حسين(ع) مي‌شود.
4. مسلك سوم: وقايع بعد از شهادت امام از عصر عاشورا و فرستادن اسيران و سرِ شهدا و به كوفه آغاز شده و ماجراي اسارت اهل بيت تا برگشت آنان به مدينه را بيان مي‌كند.
پس از آن نيز به حالات امام سجاد(ع) در فراق پدرشان اشاره شده است.
سيد بن طاووس در مقدمه كتاب، هدف از تأليف آن‌را چنين ذكر مي‌كند: «آنچه بيش از هر چيز مرا به نوشتن اين كتاب واداشت اين بود؛ من چون كتاب "مصباح الزائر و جناح المسافر" را گرد آوردم ديدم كه كتابى شد شامل بهترين جاهاى زيارت و برگزيده‌ترين اعمالى كه هنگام زيارت بايد به‌جا آورد و هر كس آن كتاب را همراه داشته باشد از برداشتن چراغ ديگرى براى زيارت و يا كتاب زيارت بزرگ و يا كوچك بي‌نياز است؛ از همين رو خواستم كه هر كس آن كتاب را با خود داشته باشد از همراه بردن مقتل براي زيارت سيدالشهدا ء نيز بي‌نياز گردد؛ لذا اين كتاب را تهيّه نمودم كه پيوست كتاب ديگرم باشد».[3]
سيد بن طاووس در عبارتي ديگر در بيان سبك جديد مقتل‌نويسي خويش چنين مي‌گويد: «كتاب "الملهوف" را در حالى تصنيف كردم كه، كسى را نمي‌شناسم در نگارش كتابى با اين شيوه از من پيشى گرفته باشد، و كسى كه بر اين كتاب آگاهى داشته باشد بر مفهوم اين سخن آگاه است».[4]
او در تقريري زيبا از قيام امام حسين(ع) و هدف از اشك ريختن بر ايشان مي‌گويد: «اگر بي‌تابى و مصيبتزدگى براي از بين رفتن نشانه‌هاى هدايت، تأسيس پايه‌هاى گمراهى و ...از توصيه‌هاي پيامبر(ص) و كتاب خدا نبود، ما در مقابل اين نعمت بزرگ، جامه‌هاى سرور و بشارت به تن مي‌كرديم، ولى چون در ناليدن به اين مصيبت، رضايت صاحب روز معاد و منفعتي براي نيكوكاران به دنبال دارد، ما هم جامه گريستن پوشيديم و با اشك ريختن انس گرفتيم».[5]
سيد ابن طاووس درباره مختصرنويسي در اين كتاب مي‌گويد: «با توجّه به اين‌كه زائران، فرصت كمترى دارند رشته سخن را كوتاه نموده و به طور اختصار بيان كردهام و همين اندازه كافى است كه درهاى اندوه را به روى خواننده باز و افراد با ايمان را رستگار سازد، كه در قالب اين الفاظ، حقايق ارزنده‌اى نهادهايم».[6]
اين كتاب با اين‌كه به عربي نوشته شده است؛ به جهت اهميتي كه داشته، به فارسي ترجمه شده است. اين كتاب براي اولين بار در دوره صفويه و توسط عالمي به نام سيد بهاء الدين مختاري ترجمه شد[7] و پس از آن و تا امروز، ترجمه‌هاي ديگري براي آن نگاشته شده است.
اعتبار كتاب لهوف سيد بن طاووس
روايات اين كتاب - مانند بسياري از ديگر كتب تاريخي - به صورت مرسل بوده و تنها آخرين راوي و يا آخرين كتابي كه از آن نقل شده، ذكر شده است. با اين وجود، سيد از نقل مطالب اغراق‌آميز كه در كتب مشابه بوده خوددارى كرده است.
با توجه به شخصيت مؤلف و نيز هماهنگي بسياري از مطالب ذكر شده در آن با نقل‌هاي ديگر، اين كتاب در مجموع از مقاتل معتبر و قابل استناد به شمار مي‌آيد.[8]
پی نوشت ها:
[1]. آقا بزرگ تهراني، الذريعة إلي تصانيف الشيعة، ج 18، ص 389، قم، اسماعيليان، 1408ق؛ باباني بغدادي، إسماعيل بن محمد أمين، هدية العارفين (أسماء المؤلفين و آثار المصنفين)، ج 1، ص 711، بيروت، دار إحياء التراث العربي، بي‌تا.
[2]. ر.ك: ابن طاووس، علي بن موسي، كشف المحجة لثمرة المهجة، محقق، مصحح، حسون، محمد، ص 194، قم، بوستان كتاب، چاپ دوم، 1375ش.
[3]. سيد بن طاوس، اللهوف في قتلي الطفوف، ص 11، تهران، نشر جهان، چاپ اول، 1348ش.
[4]. به نقل از: مجلسي، محمد باقر، بحار الانوار، ج 104، ص 42، بيروت، دار إحياء التراث العربي، چاپ دوم، 1403ق.
[5]. اللهوف على قتلى الطفوف، ص 4.
[6]. سيد بن طاوس، اللهوف في قتلي الطفوف، ص 11، تهران، نشر جهان، چاپ اول، 1348ش.
[7]. تجليل، جليل، بخشي، حسين، بهاءالدين محمد مختاري؛ نخستين مترجم لهوف، نشريه، دانشكده ادبيات و علوم انساني، شماره 183، ص 4، دانشگاه تهران، پاييز 1386ش.
[8]. براي اطلاعات بيشتر در اين زمينه ر.ك: آشنايي با منابع معتبر شيعه: تبريزي عبدالكريم، اللهوف علي قتلي الطفوف، نشريه مبلغان، ص 137، 138، شماره 159، آبان و آذر 1391ش.
منبع: اسلام كوئست
211008
گزارش خطا
