۰۴ آذر ۱۴۰۳ ۲۳ جمادی الاول ۱۴۴۶ - ۱۶ : ۰۶
سیدمحمد‌علی ایازی:
تفسیر قرآن محدود به تفسیر ارجاعی نیست
ایازی از آخرین تحقیقات اروپایی در کشف نسخه‌های مربوط به قرن اول اسلامی خبر داد و گفت: برعکس آنچه محققان آلمانی و فرانسوی معتقدند، تفسیر قرآن محدود به تفسیر ارجاعی نیست و تفسیر توصیفی را نیز شامل می‌شود.
عقیق:حجت‌الاسلام والمسلمین سیدمحمد‌علی ایازی، دوشنبه 16 شهریورماه، در ابتدای نشست «تفسیر ارجاعی و تفسیر توصیفی» با عنوان اینکه بحث امروز محصول بازدید و مذاکرات با محققان قرآن‌پژوه در آلمان و فرانسه است، گفت: بهانه این نشست دو بحث تفسیر تاریخی و جایگاه وثاقت قرآن است.
اثبات اصالت قرآن متعلق به صدر اسلام در آلمان
ایازی ادامه داد: اعتقاد مسلمانان به تواتر این است که قرآن وحی شده است و در اصل به صورت شفاهی و سینه به سینه نقل می‌شده است و در دوره‌ای به صورت کتبی حفظ و مستند‌سازی شده است.
وی ادامه داد: در قرن سوم و چهارم بسیاری از معاجم و فهارس از کتابخانه‌هایی سخن گفته‌اند که در آن‌ها ده‌ها هزار نسخه قرآن وجود داشته است و به گزارش تاریخ در کتابخانه شام صد هزار نسخه قرآن وجود داشته است.
ایازی تصریح کرد: اخیرا برخی از کتابخانه‌های قدیمی از جمله در صنعا قرآنی کشف شده است که به سال‌های 30 و 40 هجری باز می‌گردد.
وی با اشاره به اینکه مستشرقین تا 40 سال پیش معتقد بودند که قدیمی‌ترین قرآن‌ها مربوط به قرن دوم هجری است، گفت: در سال‌های اخیر پژوهش‌های جدید چیز دیگری را می‌گوید.
ایازی ادامه داد: در طول چند سال پیش در شهر پوتسدام آلمان روی نسخه‌های مختلفی از قرآن کار شده است. محققان می‌خواستند بدانند که این پوست‌ها مربوط به چه دوره زمانی هستند. آن‌ها از آزمایش‌های کربن12، 13 و 14 استفاده کرده تا این مسئله را مشخص کنند.
وی افزود: بر اساس این آزمایشات پوستی که قرآن بر روی آن نوشته شده است پس از آغشته شدن به مواد شیمیایی، سوزانده می‌شود و سپس در آزمایشگاه عمر آن مشخص می‌شود. نسخه قرآن صنعا به آزمایشگاه سپرده شد و معلوم شد که عمر آن به حدود سال 80 هجری باز می‌گردد.
ایازی با بیان اینکه در ادامه بررسی‌های این نسخه معلوم شد که روی این پوست قبلا قرآنی دیگر نوشته شده بود است که پاک شده است، گفت: محققان با بررسی‌های بیشتر بر روی این نسخه پاک‌شده و بازسازی آن متوجه شدند که خط آن بسیار قدیمی و ابتدائی است و بر اساس الفبای یمنی نوشته شده و به حدود سال‌های 20 الی 30 هجری است.
وی ادامه داد: خانم نویوت به عنوان سرپرست گروه تحقیقاتی آلمانی معتقد است که قرآن در قرن اول هجری قمری نیز نوشته شده بود. این گروه از تخصص‌های در زمینه خط‌شناسی، باستان‌شناسی، مرکب‌شناسی و شناخت انواع قلم‌ها و سبک‌های نگارش بهره می‌برد.
ایازی افزود: یکی از اعضا این گروه تحقیقاتی بر روی الف‌های نسخه‌های قدیمی قرآن کار کرده است تا سیر تحول نسخ را بر اساس نوع الفی که نوشته می‌شود مشخص کند.
این استاد دانشگاه در ادامه توضیحاتی در خصوص گروه فرانسویی که بر روی نسخه‌های قرآنی به رهبری «فرانسوا دروش» کار می‌کرده، ارائه کرد و گفت: بر اساس اطلاعاتی که این گروه به من داد آزمایش‌های کربن دقیق نیست و با ضریب خطای 50 الی 60 سال جواب می‌دهد از این‌رو نمی‌توان تاریخ قطعی برای نسخه بیرمنگام اعلام کرده و گفت این نسخه متعلق به قبل از بعثت پیامبر(ص) بوده است.
ایازی افزود: باید دقت کرد که این گروه‌ها بر روی قرآن‌های منطقه خاورمیانه متمرکز شده‌اند و قرآن‌های موجود در ایران، هند و آسیای میانه مورد بررسی قرار نگرفته است. در خصوص عنوان خط حجازی نیز باید گفت این عنوان تقریبی است و مبهم است و در دوران عصر نزول یک سبک خط وجود نداشته است.
تفسیر قرآن محدود به تفسیر ارجاعی نیست
این استاد دانشگاه در ادامه به بیان مباحثی در خصوص تفسیر ارجاعی و توصیفی پرداخت و گفت: مجموع محققان قرآن‌پژوه در آلمان و فرانسه بر روی تفسیر ارجاعی فعالیت می‌کنند. مراد از تفسیر ارجاعی آن است که می‌کوشند تا متوجه شوند، مخاطبان قرآن چه کسانی بودند و چگونه فکر می‌کردند، به این طریق آن‌ها معلوم خواهند کرد که مراد قرآن از آیات چیست.
وی تصریح کرد: تفسیر ارجاعی تنها تفسیر از قرآن نیست و ما برآنیم که با توجه به سیاق قرآن، مجموع آیات و معنایی که لغویون از لغات به دست داده‌اند، به تفسیر قرآن بپردازیم.
ایازی افزود: قائلان به تفسیر ارجاعی باید به دو سؤال جواب دهند، اول اینکه آیا مخاطب قرآن تنها مردم عصر نزول بوده‌اند و دوم این که آیا اطلاعات متکلم قرآن محدود به عصر نزول بوده است و یا خیر؟ اگر مخاطبان قرآن محدود به عصر نزول نبوده و اطلاعات متکلم محدود به آن دوره نباشد، تفسیر می‌تواند صرفا ارجاعی نباشد.
وی با اشاره به تعبیر سبع سماوات گفت: علامه‌طباطبایی معتقد است مراد از سبع سماوات اشاره به نجوم بطلمیوسی نیست درحالی که مسلمانان عصر نزول باورهای بطلمیوسی داشته و سبع سماوات را در آن معنا می‌فهمیدند.
ایازی در پایان گفت: اولا مخاطبان عصر نزول یک فهم نداشته‌اند، ثانیان این فهم متغیر بوده است، ثالثا این متن لایه‌های دیگر معنایی دارد و رابعا با وابسته کردن قرآن به مخاطبان قرآن کتاب‌الله را محدود کرده‌ایم.
وی در ادامه این نشست پاسخ سؤالی در این خصوص که آیا تفسیر توصیفی به معنای اعتقاد به تفسیری فرابشری از قرآن است، گفت: همه تفسیر‌ها زمینی هستند اما بحث این است که آیا ما فقط باید به مسائل تاریخی بسنده کنیم؟ ما منکر این نیستیم که از تاریخ هم باید در تفسیر استفاده کرد اما نباید به آن محدود شد. بنابراین می‌توان امروز قرآن را بر اساس مقتضیات فهم امروز فهم و تفسیر کرد.
اثبات اصالت قرآن متعلق به صدر اسلام در آلمان
ایازی ادامه داد: اعتقاد مسلمانان به تواتر این است که قرآن وحی شده است و در اصل به صورت شفاهی و سینه به سینه نقل می‌شده است و در دوره‌ای به صورت کتبی حفظ و مستند‌سازی شده است.
وی ادامه داد: در قرن سوم و چهارم بسیاری از معاجم و فهارس از کتابخانه‌هایی سخن گفته‌اند که در آن‌ها ده‌ها هزار نسخه قرآن وجود داشته است و به گزارش تاریخ در کتابخانه شام صد هزار نسخه قرآن وجود داشته است.
ایازی تصریح کرد: اخیرا برخی از کتابخانه‌های قدیمی از جمله در صنعا قرآنی کشف شده است که به سال‌های 30 و 40 هجری باز می‌گردد.
وی با اشاره به اینکه مستشرقین تا 40 سال پیش معتقد بودند که قدیمی‌ترین قرآن‌ها مربوط به قرن دوم هجری است، گفت: در سال‌های اخیر پژوهش‌های جدید چیز دیگری را می‌گوید.
ایازی ادامه داد: در طول چند سال پیش در شهر پوتسدام آلمان روی نسخه‌های مختلفی از قرآن کار شده است. محققان می‌خواستند بدانند که این پوست‌ها مربوط به چه دوره زمانی هستند. آن‌ها از آزمایش‌های کربن12، 13 و 14 استفاده کرده تا این مسئله را مشخص کنند.
وی افزود: بر اساس این آزمایشات پوستی که قرآن بر روی آن نوشته شده است پس از آغشته شدن به مواد شیمیایی، سوزانده می‌شود و سپس در آزمایشگاه عمر آن مشخص می‌شود. نسخه قرآن صنعا به آزمایشگاه سپرده شد و معلوم شد که عمر آن به حدود سال 80 هجری باز می‌گردد.
ایازی با بیان اینکه در ادامه بررسی‌های این نسخه معلوم شد که روی این پوست قبلا قرآنی دیگر نوشته شده بود است که پاک شده است، گفت: محققان با بررسی‌های بیشتر بر روی این نسخه پاک‌شده و بازسازی آن متوجه شدند که خط آن بسیار قدیمی و ابتدائی است و بر اساس الفبای یمنی نوشته شده و به حدود سال‌های 20 الی 30 هجری است.
وی ادامه داد: خانم نویوت به عنوان سرپرست گروه تحقیقاتی آلمانی معتقد است که قرآن در قرن اول هجری قمری نیز نوشته شده بود. این گروه از تخصص‌های در زمینه خط‌شناسی، باستان‌شناسی، مرکب‌شناسی و شناخت انواع قلم‌ها و سبک‌های نگارش بهره می‌برد.
ایازی افزود: یکی از اعضا این گروه تحقیقاتی بر روی الف‌های نسخه‌های قدیمی قرآن کار کرده است تا سیر تحول نسخ را بر اساس نوع الفی که نوشته می‌شود مشخص کند.
این استاد دانشگاه در ادامه توضیحاتی در خصوص گروه فرانسویی که بر روی نسخه‌های قرآنی به رهبری «فرانسوا دروش» کار می‌کرده، ارائه کرد و گفت: بر اساس اطلاعاتی که این گروه به من داد آزمایش‌های کربن دقیق نیست و با ضریب خطای 50 الی 60 سال جواب می‌دهد از این‌رو نمی‌توان تاریخ قطعی برای نسخه بیرمنگام اعلام کرده و گفت این نسخه متعلق به قبل از بعثت پیامبر(ص) بوده است.
ایازی افزود: باید دقت کرد که این گروه‌ها بر روی قرآن‌های منطقه خاورمیانه متمرکز شده‌اند و قرآن‌های موجود در ایران، هند و آسیای میانه مورد بررسی قرار نگرفته است. در خصوص عنوان خط حجازی نیز باید گفت این عنوان تقریبی است و مبهم است و در دوران عصر نزول یک سبک خط وجود نداشته است.
تفسیر قرآن محدود به تفسیر ارجاعی نیست
این استاد دانشگاه در ادامه به بیان مباحثی در خصوص تفسیر ارجاعی و توصیفی پرداخت و گفت: مجموع محققان قرآن‌پژوه در آلمان و فرانسه بر روی تفسیر ارجاعی فعالیت می‌کنند. مراد از تفسیر ارجاعی آن است که می‌کوشند تا متوجه شوند، مخاطبان قرآن چه کسانی بودند و چگونه فکر می‌کردند، به این طریق آن‌ها معلوم خواهند کرد که مراد قرآن از آیات چیست.
وی تصریح کرد: تفسیر ارجاعی تنها تفسیر از قرآن نیست و ما برآنیم که با توجه به سیاق قرآن، مجموع آیات و معنایی که لغویون از لغات به دست داده‌اند، به تفسیر قرآن بپردازیم.
ایازی افزود: قائلان به تفسیر ارجاعی باید به دو سؤال جواب دهند، اول اینکه آیا مخاطب قرآن تنها مردم عصر نزول بوده‌اند و دوم این که آیا اطلاعات متکلم قرآن محدود به عصر نزول بوده است و یا خیر؟ اگر مخاطبان قرآن محدود به عصر نزول نبوده و اطلاعات متکلم محدود به آن دوره نباشد، تفسیر می‌تواند صرفا ارجاعی نباشد.
وی با اشاره به تعبیر سبع سماوات گفت: علامه‌طباطبایی معتقد است مراد از سبع سماوات اشاره به نجوم بطلمیوسی نیست درحالی که مسلمانان عصر نزول باورهای بطلمیوسی داشته و سبع سماوات را در آن معنا می‌فهمیدند.
ایازی در پایان گفت: اولا مخاطبان عصر نزول یک فهم نداشته‌اند، ثانیان این فهم متغیر بوده است، ثالثا این متن لایه‌های دیگر معنایی دارد و رابعا با وابسته کردن قرآن به مخاطبان قرآن کتاب‌الله را محدود کرده‌ایم.
وی در ادامه این نشست پاسخ سؤالی در این خصوص که آیا تفسیر توصیفی به معنای اعتقاد به تفسیری فرابشری از قرآن است، گفت: همه تفسیر‌ها زمینی هستند اما بحث این است که آیا ما فقط باید به مسائل تاریخی بسنده کنیم؟ ما منکر این نیستیم که از تاریخ هم باید در تفسیر استفاده کرد اما نباید به آن محدود شد. بنابراین می‌توان امروز قرآن را بر اساس مقتضیات فهم امروز فهم و تفسیر کرد.
منبع:ایکنا
گزارش خطا
