۰۳ آذر ۱۴۰۳ ۲۲ جمادی الاول ۱۴۴۶ - ۳۹ : ۰۷
قسم دروغ در معاملات کفاره دارد یا خیر؟
قسم خوردن در معامله اگر راست باشد مكروه است و اگر دروغ باشد حرام...
عقیق: یکی از موضوعات منفی ای که در جامعه امروز ما رواج یافته و در شرع مقدس اسلام نسبت به آن نهی شدید صورت گرفته قسم خوردن است. البته قسم خوردن انواع مختلفی دارد که در برخی موارد حرمت دارد و در بعضی نیز کراهت شدید. اگر سوگند و قسم ما همراه با اسامی جلاله و صفات مخصوص خداوند باشد مثلا بگوید: "به خدا قسم" یا "به الله قسم" آنگاه در صورت دروغ بودن علاوه بر حرمت شامل کفاره نیز خواهد شد.
در آیه ۸۹ سوره مائده آمده است:
«لاَ يُؤَاخِذُكُمُ اللّهُ بِاللَّغْوِ فِي أَيْمَانِكُمْ وَلَـكِن يُؤَاخِذُكُم بِمَا عَقَّدتُّمُ الأَيْمَانَ فَكَفَّارَتُهُ إِطْعَامُ عَشَرَةِ مَسَاكِينَ مِنْ أَوْسَطِ مَا تُطْعِمُونَ أَهْلِيكُمْ أَوْ كِسْوَتُهُمْ أَوْ تَحْرِيرُ رَقَبَةٍ فَمَن لَّمْ يَجِدْ فَصِيَامُ ثَلاَثَةِ أَيَّامٍ ذَلِكَ كَفَّارَةُ أَيْمَانِكُمْ إِذَا حَلَفْتُمْ وَاحْفَظُواْ أَيْمَانَكُمْ كَذَلِكَ يُبَيِّنُ اللّهُ لَكُمْ آيَاتِهِ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ.»
«سوگندهاى لغو، آنهاست كه بدون قصد و توجّه يا بى هدف و از روى عادت يا در حال هيجان و غضب، يا بر پايه مطالب نادرست، يا براى انجام كارهاى خلاف باشد. اينها كفّاره ندارد. ولى سوگند از روى قصد و براى كار مفيد، الزام آور است و بايد طبق آن عمل كرد، وگرنه كفاره دارد.»
***
سه نکته:
* سوگندهای لغو و بیهوده!
روزى همسر عثمان بن مظعون نزد همسر پیامبر آمد. او زن جوان و صاحب جمالى بود، همسر پیامبر از وضع او متعجب شد و گفت: چرا به خودت نمى رسى و زينت نمى كنى؟! گفت: براى چه كسى زينت كنم؟ همسرم مدتى است كه مرا ترك گفته و رهبانيت پيش گرفته است. اين سخن به گوش پيامبر (ص) رسيد. فرمان داد همه مسلمانان به مسجد آيند و پس از حمد و ثناى پروردگار فرمود: «چرا بعضى از شما چيزهاى پاكيزه را بر خود حرام كرده ايد؟ من سنت خود را براى شما بازگو مى كنم هر كس از آن روى گرداند از من نيست، من قسمتى از شب را مى خوابم و با همسرانم آميزش دارم و همه روزها را روزه نمى گيرم. آگاه باشيد من هرگز به شما دستور نمى دهم كه مانند كشيشان مسيحى و رهبانها ترك دنيا گویيد زيرا اين گونه مسائل و همچنين ديرنشينى در آئين من نيست.»
** سوگندهای بی هدف
منظور از سوگند لغو چنانكه مفسران و فقهاء گفته اند، سوگندهائى است كه داراى هدف مشخص نيست و از روى اراده و تصميم سر نمى زند، بلكه بدون توجه به عنوان تكيه سخن و الله و بالله يا اينكه لا و الله و بلى و الله مى گويند و يا در حال شدت هيجان يا غضب بدون اراده و تصميم گفته مى شود.
بعضى گفته اند اگر انسان به چيزى يقين داشته باشد و بر اساس آن سوگند ياد كند سپس معلوم شود كه اشتباه كرده است ، آن نيز جزء قسم لغو است ، مثل اينكه كسى بر اثر سعايت افراد سخن چنين يقين به انحراف همسر خود پيدا كند و سوگند به طلاق او ياد نمايد، بعدا معلوم شود دروغ بوده است ، اين سوگند اعتبار ندارد.
امام صادق (ع) در تفسير واژه «لغو» در سوگند فرمود: گفتن «لا واللَّه» و «بلى واللَّه» بدون آنكه قصد جدّى داشته باشد، سوگند لغو است. (تفسیر نور)
*** قسم دروغ در معاملات
قسم خوردن در معامله اگر راست باشد مكروه است و اگر دروغ باشد حرام. یکی از موارد قسم خوردن این است که براى اثبات یا نفى چیزى نزد مردم قسم بخورد مثلاً فروشنده بگوید این جنس را به خدا قسم به این مبلغ خریدهام که اگر دروغ بگوید از گناهان بزرگ است ولى کفّاره ندارد و اگر راست باشد مکروه است، ولى اگر براى کار خوبى باشد نظیر اینکه خودش یا دیگرى از شرّ ظالمى نجات پیدا کند قسم بخورد مکروه نیست بلکه گاهى واجب مىشود گرچه قسم دروغ هم باشد.
منبع:تراز
211008
در آیه ۸۹ سوره مائده آمده است:
«لاَ يُؤَاخِذُكُمُ اللّهُ بِاللَّغْوِ فِي أَيْمَانِكُمْ وَلَـكِن يُؤَاخِذُكُم بِمَا عَقَّدتُّمُ الأَيْمَانَ فَكَفَّارَتُهُ إِطْعَامُ عَشَرَةِ مَسَاكِينَ مِنْ أَوْسَطِ مَا تُطْعِمُونَ أَهْلِيكُمْ أَوْ كِسْوَتُهُمْ أَوْ تَحْرِيرُ رَقَبَةٍ فَمَن لَّمْ يَجِدْ فَصِيَامُ ثَلاَثَةِ أَيَّامٍ ذَلِكَ كَفَّارَةُ أَيْمَانِكُمْ إِذَا حَلَفْتُمْ وَاحْفَظُواْ أَيْمَانَكُمْ كَذَلِكَ يُبَيِّنُ اللّهُ لَكُمْ آيَاتِهِ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ.»
«سوگندهاى لغو، آنهاست كه بدون قصد و توجّه يا بى هدف و از روى عادت يا در حال هيجان و غضب، يا بر پايه مطالب نادرست، يا براى انجام كارهاى خلاف باشد. اينها كفّاره ندارد. ولى سوگند از روى قصد و براى كار مفيد، الزام آور است و بايد طبق آن عمل كرد، وگرنه كفاره دارد.»
***
سه نکته:
* سوگندهای لغو و بیهوده!
روزى همسر عثمان بن مظعون نزد همسر پیامبر آمد. او زن جوان و صاحب جمالى بود، همسر پیامبر از وضع او متعجب شد و گفت: چرا به خودت نمى رسى و زينت نمى كنى؟! گفت: براى چه كسى زينت كنم؟ همسرم مدتى است كه مرا ترك گفته و رهبانيت پيش گرفته است. اين سخن به گوش پيامبر (ص) رسيد. فرمان داد همه مسلمانان به مسجد آيند و پس از حمد و ثناى پروردگار فرمود: «چرا بعضى از شما چيزهاى پاكيزه را بر خود حرام كرده ايد؟ من سنت خود را براى شما بازگو مى كنم هر كس از آن روى گرداند از من نيست، من قسمتى از شب را مى خوابم و با همسرانم آميزش دارم و همه روزها را روزه نمى گيرم. آگاه باشيد من هرگز به شما دستور نمى دهم كه مانند كشيشان مسيحى و رهبانها ترك دنيا گویيد زيرا اين گونه مسائل و همچنين ديرنشينى در آئين من نيست.»
** سوگندهای بی هدف
منظور از سوگند لغو چنانكه مفسران و فقهاء گفته اند، سوگندهائى است كه داراى هدف مشخص نيست و از روى اراده و تصميم سر نمى زند، بلكه بدون توجه به عنوان تكيه سخن و الله و بالله يا اينكه لا و الله و بلى و الله مى گويند و يا در حال شدت هيجان يا غضب بدون اراده و تصميم گفته مى شود.
بعضى گفته اند اگر انسان به چيزى يقين داشته باشد و بر اساس آن سوگند ياد كند سپس معلوم شود كه اشتباه كرده است ، آن نيز جزء قسم لغو است ، مثل اينكه كسى بر اثر سعايت افراد سخن چنين يقين به انحراف همسر خود پيدا كند و سوگند به طلاق او ياد نمايد، بعدا معلوم شود دروغ بوده است ، اين سوگند اعتبار ندارد.
امام صادق (ع) در تفسير واژه «لغو» در سوگند فرمود: گفتن «لا واللَّه» و «بلى واللَّه» بدون آنكه قصد جدّى داشته باشد، سوگند لغو است. (تفسیر نور)
*** قسم دروغ در معاملات
قسم خوردن در معامله اگر راست باشد مكروه است و اگر دروغ باشد حرام. یکی از موارد قسم خوردن این است که براى اثبات یا نفى چیزى نزد مردم قسم بخورد مثلاً فروشنده بگوید این جنس را به خدا قسم به این مبلغ خریدهام که اگر دروغ بگوید از گناهان بزرگ است ولى کفّاره ندارد و اگر راست باشد مکروه است، ولى اگر براى کار خوبى باشد نظیر اینکه خودش یا دیگرى از شرّ ظالمى نجات پیدا کند قسم بخورد مکروه نیست بلکه گاهى واجب مىشود گرچه قسم دروغ هم باشد.
منبع:تراز
211008
گزارش خطا
