۰۴ آذر ۱۴۰۳ ۲۳ جمادی الاول ۱۴۴۶ - ۵۲ : ۰۲
در گفت و گو با مدیرگروه تفسیر مرکز فرهنگ و معارف قرآن انجام شد؛
بررسی نقش تربیتی نهضت امام حسین(ع)
از جمله مباحثی که پیرامون واقعه عظیم عاشورا می توان بدان پرداخت، بحث درباره نقش تربیتی نهضت امام حسین(ع) است. برای بررسی این نقش سراغ حجت الاسلام والمسلمین سیدعلی اکبر حسینی، عضو هیأت علمی و مدیر گروه تفسیر مرکز فرهنگ و معارف قرآن رفتیم تا با وی در این باب گفت و گو کنیم.
عقیق: حجت الاسلام حسینی در آغاز گفت و گو با بیان اینکه در برخی روایات از لزوم شناخت خدا سخن به میان آمده و بر ضرورت و اهمیت این شناخت تأکید شده است، گفت: بی تردید مهمترین نیاز معرفتی انسانها شناخت کامل خداوند است؛ امام حسین(ع) در پاسخ به این پرسش که مفهوم معرفت و شناخت خداوند چیست؟ می فرماید: معرفت خدا همان شناخت خداست. بر این نکته در حدیثی از امام باقر(ع) ذیل آیه 27 سوره الرحمن تصریح شده است؛ در منابع تفسیر ذیل آیه « وَ يَبْقى وَجْهُ رَبِّكَ ذُوالْجَلالِ وَ الْإِكْرامِ» از امام باقر(ع) گزارش شده که آن حضرت فرمودند: «وا... نحن وجه ا...»وی افزود: با توجه به فطری بودن شناخت خدا، این سخن با ابهام همراه است و نیز با توجه به این نکته که خداشناسی از اصول دین بوده و در کنار راهنماشناسی و معاد شناسی از باورهای مبتنی بر تعقل است، ابهام این سخن امام حسین (ع) بیشتر می شود. اما در خداشناسی قرآنی، این ابهام برطرف می شود و سخن امام، توضیحی شایسته و بایسته می‌یابد.
به گفته مدیر گروه تفسیر مرکز فرهنگ و معارف قرآن، براساس خداشناسی قرآنی، خداشناسی کامل و حق خداشناسی زمانی ادا خواهد شد که آدمی از شناخت خدا به شناخت واسطه‌های الهی واصل شود و ضرورت بعثت پیامبران الهی را دریابد. در آیه 74 سوره حج می خوانیم: « ما قَدَرُوا ا...حَقَّ قَدْرِهِ إِنَّ ا...لَقَوِيٌّ عَزيزٌ؛ خدا را چنانكه سزاى اوست نشناختند. هر آينه خدا نيرومند و پيروز است.» و باز در آیه 91 سوره انعام گستره شناخت خداوند مطرح شده است: «وَ ما قَدَرُوا ا...حَقَّ قَدْرِهِ إِذْ قالُوا ما أَنْزَلَ ا... عَلى بَشَرٍ مِنْ شَيْءٍ؛ آنان خدا را آن گونه كه سزاوار اوست نشناختند، زیرا گفتند: خدا بر هيچ بشرى چيزى نازل نكرده.» در آیه به این نکته اساسی توجه شده، کسی که خداوند را آن گونه که شایسته است بشناسد هرگز در این حقیقت تردید نخواهد کرد که پروردگار حکیم و مهربان، راهنمایانی را برای هدایت انسانها مبعوث خواهد کرد. این نکته در ده ها آیه قرآن و با بیانهای گوناگون تصریح شده و برآن تأکید شده است. « وَ عَلَى ا...قَصْدُ السَّبيلِ وَ مِنْها جائِرٌ وَ لَوْ شاءَ لَهَداكُمْ أَجْمَعينَ» (نحل/9) « إِنَّ عَلَيْنا لَلْهُدى» (لیل/12)
امامان معصوم، تجلی تربیت و رحمت خدا هستند
این استاد حوزه و دانشگاه گفت: براساس این توضیحات، شناخت کامل خداوند، باور داشتن به وجود راهنمایان الهی است که همواره در میان مردم هستند و عهده دار هدایت آنان می باشند. راهنمایان الهی در حقیقت مظهر توحید ربوبی خداوند است و نقش آنان بازگویی ربوبیت، تدبیر، تربیت و مدیریت الهی است و قرآن و پیش از آن، همه کتابهای آسمانی آیین نامه هدایت انسان و تجلی توحید ربوی هستند. انبیای الهی در حقیقت پیشوایان و امامان بشریت اند، امامت در برهه ای از تاریخ بشر در وجود پیامبران تجلی یافت و با پایان یافتن دوران بعثت انبیا و تکمیل دین آسمانی، رسالت هدایت و راهنمایی انسانها به امامان معصوم واگذار شد. «... رَحْمَتي وَسِعَتْ كُلَّ شَيْءٍ فَسَأَكْتُبُها لِلَّذينَ يَتَّقُونَ وَ يُؤْتُونَ الزَّكاه وَ الَّذينَ هُمْ بِآياتِنا يُؤْمِنُونَ» (اعراف/156) « رَبَّنا وَسِعْتَ كُلَّ شَيْءٍ رَحْمَه وَ عِلْماً فَاغْفِرْ لِلَّذينَ تابُوا وَ اتَّبَعُوا سَبيلَكَ وَ قِهِمْ عَذابَ الْجَحيمِ» (غافر/7)
به گفته این عضو هیأت علمی مرکز فرهنگ و معارف قرآن، ربوبیت؛ عالی ترین شؤون الهی و نسبت به انسان و تربیت انسان بالاترین نعمت الهی است. « لَقَدْ مَنَّ ا... عَلَى الْمُؤْمِنينَ إِذْ بَعَثَ فيهِمْ رَسُولاً مِنْ أَنْفُسِهِمْ يَتْلُوا عَلَيْهِمْ آياتِهِ وَ يُزَكِّيهِمْ وَ يُعَلِّمُهُمُ الْكِتابَ وَ الْحِكْمَه وَ إِنْ كانُوا مِنْ قَبْلُ لَفي ضَلالٍ مُبينٍ» (آل عمران/164)
حجت الاسلام حسینی گفت: امامان معصوم(ع) تجلی ربوبیت، تربیت و رحمت، حکمت و شفقت خدا هستند. به همین دلیل برترین نعمت الهی، نعمت امامت و ولایت است. امام صادق(ع) درباره نعمتی که آدمیان به خاطر آن مؤاخذه می شوند، فرموده است: ما نعمتی هستیم که خداوند درباره آن انسانها را بازخواست می کند. « ثُمَّ لَتُسْئَلُنَّ يَوْمَئِذٍ عَنِ النَّعيمِ» (تکاثر/8)
وی افزود: این نعمت و رحمت بی کرانه الهی در برخی آیات یادآوری شده است.« لَقَدْ جاءَكُمْ رَسُولٌ مِنْ أَنْفُسِكُمْ عَزيزٌ عَلَيْهِ ما عَنِتُّمْ حَريصٌ عَلَيْكُمْ بِالْمُؤْمِنينَ رَؤُفٌ رَحيمٌ» (توبه/128)
«طه- ما أَنْزَلْنا عَلَيْكَ الْقُرْآنَ لِتَشْقى» (/طه1-2) « فَلَعَلَّكَ باخِعٌ نَفْسَكَ عَلى آثارِهِمْ إِنْ لَمْ يُؤْمِنُوا بِهذَا الْحَديثِ أَسَفاً» (کهف/6) « لَعَلَّكَ باخِعٌ نَفْسَكَ أَلاَّ يَكُونُوا مُؤْمِنينَ» (شعراء/3)
تداوم و قوام اسلام با نقش آفرینی امام حسین(ع) است
مدیر گروه تفسیر مرکز فرهنگ و معارف قرآن گفت: در قرائت تشیع، اهل بیت و امامان دوازده گانه تداوم انبیا هستند و نقش مشترک آنها امامت و راهنمایی است و حسین (ع) چنانچه رسول اکرم (ص) بارها یادآور شده است.
«حسین منی و انا من حسین» این سخن یادآور نقش مشترکی است که این دو وجود الهی دارند اساساً، با توجه به اصلی ترین نقش پیامبر یعنی هدایت، بدیهی است که این روایات نیز با محوریت نقش پیامبر(ص) مفهوم می یابد.
چنانچه در برخی روایات دیگر حسین(ع) چلچراغ هدایت و کشتی نجات معرفی شده است. «ان الحسین مصباح الهدی و سفینه النجاه» و با این توضیح می توان دریافت که اسلام با پیامبر(ص) آغاز می شود و تداوم و قوام آن با نقش آفرینی امام حسین(ع) است. پیامبر(ص) در قرآن الگوی بشریت است. « لَقَدْ كانَ لَكُمْ في رَسُولِ ا...أُسْوَه حَسَنَه لِمَنْ كانَ يَرْجُوا ا...وَ الْيَوْمَ الْآخِرَ وَ ذَكَرَ ا...كَثيراً» (احزاب/21) و امام حسین(ع) در نامه‌ای به اهل بصره پس از بیان ویژگی های امام شایسته حکومت، می نویسد «و لکم و فی اسوه».
وی گفت: با توجه به این نکات رفتار تربیتی امام حسین(ع) قابل بررسی و تأمل است. در آیات قرآن در بیشتر مواردی که از الگوهای قرآنی سخن به میان آمده، پیش یا پس از آن مبارزه با طاغوت و ظلم مطرح بوده است:
« قَدْ كانَتْ لَكُمْ أُسْوَه حَسَنَه في إِبْراهيمَ وَ الَّذينَ مَعَهُ إِذْ قالُوا لِقَوْمِهِمْ إِنَّا بُرَآؤُا مِنْكُمْ وَ مِمَّا تَعْبُدُونَ مِنْ دُونِ ا...كَفَرْنا بِكُمْ وَ بَدا بَيْنَنا وَ بَيْنَكُمُ الْعَداوَه وَ الْبَغْضاءُ أَبَداً حَتَّى تُؤْمِنُوا بِا...وَحْدَهُ إِلاَّ قَوْلَ إِبْراهيمَ لِأَبيهِ لَأَسْتَغْفِرَنَّ لَكَ وَ ما أَمْلِكُ لَكَ مِنَ ا...مِنْ شَيْءٍ رَبَّنا عَلَيْكَ تَوَكَّلْنا وَ إِلَيْكَ أَنَبْنا وَ إِلَيْكَ الْمَصيرُ» (ممتحنه/4) « لَقَدْ كانَ لَكُمْ فيهِمْ أُسْوَه حَسَنَه لِمَنْ كانَ يَرْجُوا ا...وَ الْيَوْمَ الْآخِرَ وَ مَنْ يَتَوَلَّ فَإِنَّ ا...هُوَ الْغَنِيُّ الْحَميدُ» (ممتحنه/6)
بنابراین الگو بودن پیامبر(ص) و امام(ع) از دو بعد اثباتی و سلبی قابل توجه است. بعد اثباتی آن این است که امام مظهر توحید و عبودیت است و بعد سلبی آن کفر به طاغوت و مبارزه عملی با آنهاست و امام حسین(ع) درست زمانی از الگو بودن خود سخن می گوید که عزم مبارزه با طاغوت دارد.
با مرگ معاویه، امام حسین(ع) در یک بیان کوتاه می فرماید: «ان طاغیتهم قد هلک...؛ فکر می‌کنم فرعون اینها تلف شده و ما را برای بیعت می‌خواهد.»
منبع:قدس
211008
گزارش خطا
