۰۳ آذر ۱۴۰۳ ۲۲ جمادی الاول ۱۴۴۶ - ۳۳ : ۱۵
پرسش و پاسخ مهدوی/
حضرت حجت(عج)چگونه واسطه فیض است؟
ابن حجر عسقلانی می‌گوید: اینکه عیسی(ع) در آخرالزمان به مردی از این امت اقتدا می‌کند و پشت سر او -امام زمان(عج)- نماز می‌خواند، دلیل بر نظریه صحیح در میان دانشمندان اسلامی است که زمین هرگز از وجود حجت خالی نمی‌ماند.
عقیق: قطب‌های مغناطیسی زمین را با چشم خود نمی‌بینیم، ولی اثر آن‌ها را روی عقربه‌های قطب‌نما که در دریا راهنمای کشتی‌ها است و در صحراها و آسمان‌ها راهنمای هواپیماها و وسایل دیگر است و در سراسر کره زمین از برکت این امواج مغناطیسی، میلیون‌ها مسافر راه خود را به سوی مقصد پیدا کرده یا وسائل نقلیه بزرگ و کوچک به فرمان همین عقربه‌های ظاهراً کوچک از سرگردانی رهایی می‌یابند، مشاهده می‌کنیم.طبق احادیث فراوانی که در موضوع امامت وارد شده و نیز برخی براهین و دلائل عقلی، در بینش مسلمانان، خصوصاً شیعیان، امام، جان جهان است و جهان و برکات آن وابسته به وجود حجت خدا و امام است. امام قطب و قلب عالم امکان، هسته مرکزی و «واسطه فیض» بین عالم امکان و آفریدگار عالم است؛ از این جهت حضور علنی و یا غیبت امام تفاوتی ندارد، اگر امام و حجت الهی هر چند به صورت ناشناس در جهان و در میان موجودات خاکی حضور نداشته باشد، فیض الهی قطع خواهد شد و جهان هستی فرو خواهد ریخت. برای اثبات این مطلب مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه علمیه قم به یک برهان عقلی و نیز برخی از روایات وارده در این باب به اختصار اشاره کرده است که در ادامه می‌آید:
*برهان عقلی واسطه فیض
موجودات عالم به دلیل نقص و فقر ذاتی که دارند نمی‌توانند مستقیماً با ذات ربوبی و خالق هستی مرتبط شده و فیض از آن فیاض مطلق دریافت کنند، و این مهم را می‌بایست واسطه‌ای که خداوند او را برای چنین امری اختیار کرده است انجام دهد و این واسطه جز حجت الهی در هر زمان و امامان معصوم(ع) نخواهد بود. به این جهت اولین انسانی که بر روی زمین می‌آید حضرت آدم(ع) است که خود حجت الهی و پیغمبر است.
علامه طباطبایی می‌گوید: غایت خلقت انسان به وجود حجت است، برای هر انسانی یک حجت باید باشد، زیرا خلقت او بدون غایت نمی‌شود، و اگر حجت نباشد، یعنی غایت ندارد، و صدور چنین فعلی از خداوند متعال محال است؛ بنابراین بازگشت این مسأله به این است که فعل خداوند متعال غایت می‌خواهد. به عبارت دیگر: عالم انسانی که خلقت انسان است دارای کمال خاصی است که باید به آن کمال هدایت شود؛ و هدایت حجت می‌خواهد، و اگر حجت از بین برود، باید غایت از بین برود، و اگر غایت از بین برود فعل خدا بی غایت می‌شود و لغویت در خلقت لازم می‌آید و صدور چنین امری از خداوند محال است.(1)
خداوند می فرماید: «ما آسمان ها و زمین و موجودات میان آن دو را جز به حق و هدفدار نیافریدیم»(2) لذا دانشمندان و فیلسوفان بزرگ برای یافتن این ارتباط و کیفیت آن تلاش کرده‌اند و در این مورد کتب و رساله‌های زیادی نوشته‌اند، ولی آن راهی که می‌تواند این ارتباط را به خوبی حل کند همین وساطت حجت‌ها و امامان معصوم(ع) است که بین حادث و قدیم است و بدین وسیله بین فیاض مطلق و موجودات دریافت کننده فیض ارتباط برقرار شده و واسطه‌ها، فیض را عموماً چه مادی و چه معنوی از مبدا هستی و فیاض بالذات گرفته و به دیگران می‌رساند و به همین معنا اشاره دارد کلام مرحوم ملاهادی سبزواری که: «و الکامل الفیض کان واسطةً للحادثات بالقدیم» انسان کامل (حجت الهی و امام) واسطه فیض بین حادثات (موجودات ممکن) و قدیم (ذات الهی) است.(3)
*روایاتی بر ضرورت وجود واسطه
روایات فراوانی به صراحت بر ضرورت وجود واسطه و رابطه بین بقاء حیات و تکامل آن در زمین و مبدا هستی که خالق جهان است دلالت دارند:
1. از امام صادق(ع) نقل شده: «لَوْ بَقِیَتِ الْأَرْضُ بِغَیْرِ إِمَامٍ لَسَاخَتْ»(4) اگر زمین بدون وجود امام (واسطه فیض) بماند ساکنان خود را در کام خود فرو می‌برد.
2. و نیز از آن حضرت نقل شده: «زمین نمی‌تواند خالی از حجت باشد و مردم نیز بدون حجت الهی اصلاح نمی‌شوند و زمین نیز جز با وجود امام اصلاح نمی‌گردد».(5)
3. از امام چهارم علی بن الحسین زین العابدین(ع) نقل شده: «در پرتو وجود ما است که خداوند آسمان را از فروپاشی جز به اذن او نگاه می‌دارد و در پرتو وجود ما است که خداوند زمین را از لرزش و سلب آرامش ساکنانش نگاه می‌دارد، به واسطه ما است که خداوند باران نازل می‌کند و رحمت خود را می‌گستراند و برکات و نعمت‌های زمین را بیرون می‌آورد و اگر آن کس از ما که در زمین است (امام زمان در هر عصر) نبود، زمین اهل خود را فرو می‌برد»(6)
4. علمای اهل سنت نیز روایاتی را نقل کرده‌اند که نشان می‌دهد زمین خالی از حجت نیست. ابن ابی الحدید معتزلی، از امیرالمؤمنین علی بن ابیطالب(ع) نقل کرده: «خدایا چنین است، هرگز روی زمین از قیام کننده با حجت و دلیل، خالی نمی‌ماند، خواه ظاهر و آشکار باشد و خواه بیمناک و پنهان، تا دلائل و اسناد روشن الهی از بین نرود و به فراموشی نگراید».(7)
ابن حجر عسقلانی می‌گوید: «اینکه عیسی(ع) در آخرالزمان و نزدیک قیامت به مردی از این امت اقتدا می‌کند و پشت سر او (امام زمان(عج)) نماز می‌خواند، دلیل بر نظریه صحیح در میان دانشمندان اسلامی است که زمین هرگز از وجود حجت که با دلائل و براهین آشکار برای خدا قیام می کند، خالی نمی ماند»(8)
پس مجموع روایاتی که به آن ها اشاره شد و دلیل عقلی نشان می‌دهند که حجج الهی و امامان معصوم(ع) واسطه‌های فیض بین زمین و آسمان هستند که رحمت و فیض الهی به واسطه وجود مقدس آن بزرگواران به مخلوقات می‌رسند و نازل و عاید می‌گردند و اگر ساعتی، هستی از وجود آن‌ها خالی باشد نظام آن از هم می‌پاشد و نعمت‌ها و برکات دگرگون شده و زمین اهلش را فرو می‌برد. و امام(ع) علاوه بر وظیفه راهنمایی ظاهری مردم و بیان صوری معارف که به عهده دارد (و به یمن وجود مقدس او برکات مادی و معنوی شامل حال مردم می‌شود)، هدایت به امر و ولایت و رهبری باطنی اعمال را نیز عهده‌دار است و حیات معنوی انسان ها به دست او تنظیم می‌شود و اوست که حقایق اعمال را به سوی خدا سوق می‌دهد، و حضور و غیبت جسمانی او تأثیری در این زمینه ندارد، بلکه امام(ع) از راه باطن با ارواح و نفوس مردم ارتباط دارد و بر اعمال و نیات آن ها اشراف کامل دارد، هر چند چشم ظاهربین مردم او را نبیند».(9)
به امام صادق(ع) عرض شد: با چه چیز امام شناخته می‌شود؟ فرمود: به وصیت معروفه و فضیلت، امام کسی است که احدی نمی‌تواند به او طعنی زند که گناه با دهان یا شکم یا فرج کرده است و درباره او نتواند بگویند دروغگو است یا مال مردم خور است و یا مانند این حرف‌ها(10).
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر
1ـ در محضر علامه طباطبایی، محمد حسین رخشاد.
2ـ تجلیات ولایت، علی اکبر بابا زاده.
3ـ ولایت و امامت، هادی نجفی.
4ـ کیمیای محبت، محمدی ری شهری.
پی نوشت ها:
1- در محضر علامه طباطبایی، ص 88 ـ 89، محمد حسین رخشاد.
2- سوره حجر، آیه 85.
3- ولایت و امامت، هادی نجفی، ص 23.
4- کمال الدین، صدوق، ج 1، ص 201.
5- بحار الانوار، ج 23، ص 51.
6- امالی، شیخ صدوق (ره)، ص 112.
7- شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید، ج 18، خطبه 741.
8- فتح الباری، شرح صحیح بخاری، ج 6، ص 494.
9-در محضر علامه طباطبایی، ص 93، محمد حسین رخشاد.
10- اصول کافی، ج 2، ص 383.
1- در محضر علامه طباطبایی، ص 88 ـ 89، محمد حسین رخشاد.
2- سوره حجر، آیه 85.
3- ولایت و امامت، هادی نجفی، ص 23.
4- کمال الدین، صدوق، ج 1، ص 201.
5- بحار الانوار، ج 23، ص 51.
6- امالی، شیخ صدوق (ره)، ص 112.
7- شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید، ج 18، خطبه 741.
8- فتح الباری، شرح صحیح بخاری، ج 6، ص 494.
9-در محضر علامه طباطبایی، ص 93، محمد حسین رخشاد.
10- اصول کافی، ج 2، ص 383.
- See more at: http://farsnews.com/newstext.php?nn=13930322001053#sthash.K5DSjMdX.dpufمنبع:فارس
گزارش خطا
