اهمیت مسئولیت‌شناسی از نظر اسلام

عقیق: دو ویژگی در انسان از بالاترین ویژگی‌هاست؛ تعهد باوری و مسئولیت‌شناسی، دیگری عاطفه‌گستری و مردم‌دوستی که اساس روابط انسانی و انسانی شدن روابط فردی و اجتماعی، بر این دو محور استوار است.

به مقدار رشد و نفوذ این دو ویژگی، در فرهنگ تربیتی و اندیشه فردی و اجتماعی، راه انسجام یافتن گروه‌های اجتماعی هموار می‌گردد و جامعه به سامانی درخور می‌رسد.

در صورت ناشناخته بودن این دو معیار، نابسامانی‌های گوناگون، جامعه را فرا می‌گیرد و روابط اجتماعی را متزلزل و متلاشی می‌سازد در راستای مفهوم مسئولیت شناسی به آیات قرآنی و احادیث نبوی اشاره می‌کنیم:

خداوند در قرآن سوره احزاب می‌فرماید: هنگامی که با خداوند پیمان بستید، پیمان نگاه‌دار (و مسئولیت‌شناس) باشید و سوگندهای موکد خود را که خداوند را ضامن خویش قرار داده‌اید مشکنید؛ زیرا که خداوند می‌داند چه می‌کنید! و مانند آن زن مباشید که رشته خود را پس از بافتنی محکم، پنبه می‌کرد...

خداوند در سوره توبه می‌فرماید: از مومنان مردانی‌اند که به آنچه با خدا پیمان بستند به راستی وفا کردند. برخی از آنان به شهادت رسیدند و برخی (دیگر) چشم به راه (شهادت)اند؛ و هرگز پیمان خود را تغییر ندادند.

پیامبر(ص) در حدیثی در رابطه با مسئول بودن افراد می‌فرماید: همه شما شبانید و همه در شبانی خود مسئول هستید؛ حاکمی که بر مردم حکم می‌راند شبان است و نسبت به مردم مسئول است، مرد، شبان خانواده است و در برابر آنان مسئول است و زن شبان خانواده شوهر و فرزندانش می‌باشد و در برابر آنان مسئول است. آگاه باشید که همه شما شبانید و همه در شبانی مسئولید.

امام علی (ع) نیز می‌فرماید: انسان مومن... آنچه را باید نگاهداری کند، تباه نمی‌سازد.

امام باقر (ع) به نقل از پیامبر (ص) فرمودند: ای قاریان قرآن! از خدای بزرگ بپرهیزید در (اعتقاد و عمل به) آنچه از کتاب خود به شما تعلیم داده است؛ زیرا که من مسئولم و شما نیز مسئولید. من در تبلیغ رسالت مسئولم و شما در عمل به آنچه از کتاب خدا و سنت من دریافت کردید مسئولیت دارید.

امام باقر (ع) می‌فرماید: از سستی (و سهل‌انگاری) در مورد چیزهایی که عذری (برای سهل‌انگاری) ندارید، دوری کنید.

سوره احزاب (33) 23

سوره توبه (9) 111

بحار الانوار 37/184

کافی 2/606

تحف العقول 207

الحیات نوشته حکیمی